بسیاری از افراد پوست حساسی دارند که در اثر تماس با کوچک ترین محرک ها، به سرعت خشک شده و علائم حساسیت را از خود نشان می دهد. این افراد باید حتماً عوامل حساسیت زا برای پوست خود را شناسایی کنند تا همواره بتوانند از زیبایی و سلامت پوستشان محافظت نمایند. علاوه بر این، مواد شوینده و بهداشتی بر پایه مواد شیمیایی تولیدشده اند و به همین دلیل از آنها به عنوان یکی از اصلی ترین دلایل بروز حساسیت و آلرژی پوست یاد می شود.

صابون ها ممکن است رایحه ای بسیار خوش داشته باشند؛ اما به احتمال زیاد، این مواد دارای برخی مواد شیمیایی بسیار خطرناک نیز هستند؛ بنابراین بروز واکنش های پوستی آلرژیک به این دسته از محصولات، غیرمعمول نیست.

عناصر تشکیل دهنده و آلرژی زای مواد شوینده

از جمله عناصر تشکیل دهنده در شوینده ها که می توانند بالقوه تحریک کننده باشند، می توان به موارد زیر اشاره نمود:

۱. سورفاکتانت ها:

مانند اکثر صابون ها، مواد شوینده نیز حاوی نوعی سورفاکتانت (ماده موثر بر روی سطح یا ماده فعال سطحی) هستند. مواد سورفکتانت از دسته ترکیبات آلی بوده و با سست کردن اتصال ذرات خاک و قطرات روغن از روی سطح پارچه، دست و ... به شسته شدن و پاک شدن سطوح کمک می کنند؛ اما متأسفانه سورفاکتانت های خشن برای افرادی که پوست حساسی دارند، تحریک کننده و آلرژن هستند.

۲. رایحه ها و عطرهای مصنوعی:

دسته گسترده دیگری از مواد شیمیایی بوده که می توانند باعث تحریک و بروز جوش های پوستی شوند. شرکت های تولیدکننده مواد شوینده، صابون ها، اودکلن ها، دئودورانت ها، کرم های بدن و مواد آرایشی، معمولاً از ترکیبات معطر اختصاصی خود استفاده می کنند و بنابراین شناخت دقیق آنچه در آنها به کار رفته است، برای مشتریان دشوار خواهد بود.

سایر مواد حساسیت زای رایج در مواد شوینده و صابون ها عبارت اند از:

• مواد نگهدارندِ
• آنزیم ها
• پارابن
• رنگ ها
• مواد آنتی باکتریال
• مرطوب کننده ها
• غلیظ کننده ها و حلال ها
• امولسیون کننده ها.

انواع آلرژی پوستی

درماتیت تماسی در اثر مجاورت با مواد شوینده

به طور کلی درماتیت تماسی به عنوان یکی از عوارض شایع تماس با مواد شوینده معمولاً در اثر مواد شیمیایی موجود در صابون ها، شامپوها و انواع مواد شوینده مورد استفاده در سرویس بهداشتی، آشپزخانه و حمام ایجاد می گردد. شایان ذکر است درماتیت تماسی می تواند در اثر تماس پوست با فلزات سنگین بکار رفته در زیور آلات و یا تماس با اسانس ها، اودکلن و عطرها نیز ایجاد گردد.

به نظر می آید در درماتیت تماسی، مواد شیمیایی پس از قرار گرفتن بر روی پوست به مواد و پروتئین های پوست انسان اتصال یافته و ترکیبات جدیدی ایجاد می کنند. در مرحله بعد پس از عبور این ترکیبات از پوست و ورود آنها به لایه های زیرین پوست، عوامل سیستم ایمنی بدن به این ترکیبات پاسخ می دهند؛ بنابراین واکنش های آلرژیک در اثر پاسخ ایمنی بدن فرد به این گونه ترکیبات می باشد.

اگزما

اگزما یکی از شایع ترین مشکلات پوستی می باشد که با قرمزی، خارش و حتی جوش های کوچکی که به اصطلاح راش نامیده می شوند، همراه شده و بروز می کند. خارش زیاد محل ضایعه از جمله اصلی ترین علائم این مشکل است که می تواند منجر به افزایش التهاب و قرمزی شود. درماتیت آتوپیک، نام دیگر اگزما است.

اگزما اغلب از طریق لکه های قرمز رنگ و خارش دار روی گونه ها، چانه و یا پوست سینه کودک بروز می کند. در بزرگ سالان نیز با علائمی از قبیل لکه های قرمزرنگ و خارش دار روی گردن، سطح داخلی آرنج و پشت زانو همراه می شود. حتی در موارد حاد ممکن است شاهد ایجاد تاول و ترشح مایع از پوست، ترک خوردن پوست، تورم و ... باشید.

کهیر

کهیر یکی دیگر از حساسیت های پوستی شایع می باشد که با خارش ناحیه محدودی از پوست بدن شروع شده و در ادامه با تورم قرمزی همان ناحیه همراه خواهد شد. خارش این ناحیه بسته به شدت حساسیت پوست، ممکن است خفیف یا شدید باشد. عوامل مختلفی می توانند در بروز کهیر تأثیرگذار باشند، از جمله عوامل محرک در این نوع حساسیت پوستی می توان به برخی از مواد غذایی، داروها، حتی محرک های فیزیکی از قبیل سرما، فشار، گرما، تماس با دستکش های لاتکس و ... اشاره نمود.

توصیه های مهم و کاربردی برای پیشگیری و کنترل آلرژی به مواد شوینده معطر

• بعد از هر بار شستشوی دست توصیه می شود از کرم های مرطوب کننده ی غیرم عطر استفاده نمایید.
• برای شستشوی مکرر تا حد امکان از مواد شوینده ملایم بدون رنگ شیمیایی و غیر معطر استفاده کنید.
• در موارد حاد درماتیت تماسی گاهی کمپرس آب سرد می تواند تا حدودی مانع از تشدید خارش و تورم ناحیه ملتهب شود.
• افراد حساس و آلرژیک و یا با سابقه آلرژی پوستی بهتر است برای تمیز نمودن پوست از مواد ضدعفونی کننده استفاده نمایند. برای موارد معمول، شستشو با آب و صابون می تواند جایگزین مناسبی برای مصرف مواد ضدعفونی کننده باشد.
• سعی نمایید از تماس مواد معطر (اودکلن ها، اسانس ها و سایر مواد معطر) با پوست پیشگیری نمایید.
• گاهی در موارد خشکی و خارش و قرمزی پوست، برای کنترل عوارض باید از پمادهای هیدروکورتیزون استفاده نمود.

اگرچه تمامی این مواد می توانند باعث ایجاد بثورات و حساسیت های پوستی در کودکان و بزرگ سالان شوند؛ اما باید در نظر داشت که آلرژی به مواد حساسیت زای ملایم، مانند آنچه در عناصر تشکیل دهنده صابون های معطر وجود دارد، به طور معمول پس از تماس های مکرر و به آرامی ایجاد می شود. با این وجود، هنگامی که دچار آلرژی و حساسیت پوستی می شوید، دیگر حتی مقادیر اندک از مواد حساسیت زا، برای ایجاد واکنش های آلرژیک از جمله درماتیت تماسی، کافی است.

نسخه اصلی مطلب ایجاد حساسیت صابون های معطر را در سایت دکتر علیرضا واعظ شوشتری بخوانید.

---