مفصل استرنوکلاویکولار (SC) یکی از چهار مفصلی است که شانه را کامل می کند. مفصل در نقطه ای قرار دارد که ترقوه (استخوان ترقوه) با جناغ (استخوان سینه) در پایه گردن برخورد می کند. درصورتی که این مفصل دچار آسیب شود در رفتگی ترقوه اتفاق می افتد. آسیب های مفصل SC معمولاً در اثر تصادفات وسایل نقلیه موتوری یا شرکت در ورزش های تصادفی مانند فوتبال ایجاد می شود. این آسیب ها می توانند ایجاد درد کنند؛ اما اکثر آنها نسبتاً جزئی هستند و بدون جراحی به خوبی بهبود می یابند. به ندرت، یک ضربه سخت به مفصل SC می تواند به اندام ها و بافت های حیاتی که در نزدیکی آن قرار دارند آسیب برساند. هنگامی که این اتفاق می افتد، یک آسیب جدی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

شکستگی یا در رفتگی مفصل ترقوه

در شانه هر فردی چهار مفصل وجود دارد، مفصل شانه یا به اصطلاح پزشکی مفصل استرنوکلاویکولار یکی از این مفصل های مهم در ناحیه شانه می باشد. این مفصل در محلی قرار گرفته است که استخوان های ترقوه با جناغ سینه در قسمت گردن تلاقی می کند. در مواردی که به هر علتی از قبیل انواع آسیب های فیزیکی و ضربه یا تصادف این مفصل شانه دچار ضربه شدید بشود، عارضه در رفتگی استخوان ترقوه رخ می دهد. ترقوه بین قفسه استرنوم و استخوان شانه قرار گرفته است و همچنین ترقوه بازوها را به اسکلت اصلی بدن وصل می نماید.

در محل قرار گیری استخوان های ترقوه چندین عصب اصلی و مهم و همچنین رگ های خونی قرار گرفته است؛ اما کمتر پیش می آید که در زمان ایجاد عارضه و شکستگی این استخوان، این عصب ها و رگ های مهم آسیب ببینند. برخی از شکستگی ها و آسیب دیدگی های استخوان های ترقوه تقریباً بسیار شایع و متداول بوده و در اکثر افراد و در هر رده سنی رخ می دهد. اکثر شکستگی ها و در رفتگی استخوان ترقوه در ناحیه میانی استخوان های ترقوه رخ می دهد. در بعضی موارد استخوان در محلی كه به قفسه سینه يا شانه متصل شده دچار عارضه در رفتگی و یا شکستگی می شود. عارضه شکستگی و آسیب دیدگی ترقوه تا حدودی با دیگر شکستگی ها تفاوت دارد، در بعضی از موارد این استخوان حتی می تواند دچار ترک و شکستگی های بسیار ریزی بشود و حتی به چندین تکه استخوان شکسته شده تبدیل بشوند.

آناتومی استخوان ترقوه

استخوان ترقوه یا کلاویکل در دو انتهای خود با دو استخوان دیگر مفصل میشود. در قسمت داخلی، استخوان ترقوه با استخوان جناغ مفصل شده و در طرف لترال یا خارجی، ترقوه با استخوان کتف یا اسکاپولا Scapula مفصل میشود. مفصل بین استخوان جناغ (استرنوم Sternum) و کلاویکل را مفصل استرنوکلاویکولر Sternoclavicular joint مینامند.

علائم شکستگی استخوان ترقوه

• ایجاد التهاب و تورم در ناحیه ی میانی ترقوه
• ایجاد ناحیه ای در شانه با برآمدگی های غیر طبیعی که احتمالاً انتهای برجسته ی استخوان شکسته شده می باشند.
• محدود شدن دامنه ی حرکتی شانه. البته نه به اندازه ی شکستگی قسمت فوقانی استخوان بازو

عوامل خطر شکستگی و در رفتگی استخوان ترقوه

شرایط خطرناک شکستگی و در رفتگی استخوان ترقوه، شامل موارد و افراد زیر می شود:

• افراد و نوجوانانی با سنین 10 الی 19 سال که در صورت بروز این عارضه استخوان ترقوه بالغ نمی شود. به همین علت افراد بین سن 10 الی 19 سال در ریسک خطر بیشتری در مورد شکستگی و در رفتن استخوان ترقوه دارند قرار دارند.
• سالمندان، به ویژه در سن های بالای 70 سال بیشتر در معرض خطر این عارضه هستند.
• مراحل اولیه عارضه پوکی استخوان این عارضه باعث کاهش حجم توده استخوانی و در آخر افزایش ریسک شکستگی استخوان ها می شود.
• هرچند که در این موارد احتمال خطر شکستگی استخوان های ترقوه افزایش می یابد؛ ولی احتمال عارضه شکستگی و در رفتن استخوان های ترقوه در تمامی گروه های سنی و همه افراد وجود دارد.

انواع شکستگی های استخوان ترقوه

استخوان های ترقوه می تواند در هر یک از سه ناحیه نام برده شده در زیر دچار در رفتگی و آسیب بشود:

1. در قسمت بالای استخوان شانه
2. در قسمت مرکزی استخوان ترقوه که انتهای ترقوه به سمت جلوی جناغ بیرون می زند (در رفتگی قدامی استخوان های ترقوه)
3. در قسمت پایینی که انتهای استخوان ترقوه در پشت استخوان جناغ سینه به سمت اعضای داخلی بدن وارد می شود (در رفتگی خلفی استخوان های ترقوه)

عوارض دررفتگی استخوان ترقوه

دررفتگی استخوان کلاویکل نیز مانند بقیه دررفتگی ها عوارضی را به همراه خواهد داشت. عوارض این نوع دررفتگی شامل:

• عوارض پوستی
• عوارض عروق و عصبی
• جوش نخوردن شکستگی
• بد جوش خوردن شکستگی

درمان دررفتگی استخوان ترقوه

تشخیص شکستگی استخوان ترقوه

پزشک در مورد سابقه پزشکی و سلامت عمومی شما با شما صحبت می کند و در مورد علائم شما می پرسد. پزشک به دنبال علائم قابل مشاهده تغییر شکل یا برآمدگی روی مفصل خواهد بود. سپس یک معاینه فیزیکی دقیق از ناحیه شانه شما انجام خواهد داد. در طول معاینه، پزشک شما:

1. به دنبال تورم، کبودی یا قرمزی روی مفصل می گردد.
2. دامنه حرکت بازوی شما را بررسی می کند.
3. نبض بیمار را در مچ دست و آرنج چک میکند تا مطمئن شود که جریان خون خوبی در دست و انگشتان بیمار وجود دارد

تصویربرداری

برای تشخیص دقیق شدت و شرایط در رفتگی نیازمند تصویربرداری از ترقوه و اطراف آن هستیم. با انجام تصویربرداری پی می بریم شدت آسیب چقدر است و تا چه ناحیه ای آسیب دیده است، یعنی ممکن است دیگر مفاصل یا استخوان ها نیز مانند شانه آسیب دیده باشند. به همین منظور تصویربرداری های زیر استفاده می شود:

• اشعه ایکس تصاویری از ساختارهای متراکم مانند استخوان ارائه می دهد. پزشک برای کمک به تأیید تشخیص و رد سایر بیماری های زمینه ای شانه، عکس برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه و شانه شما از زوایای مختلف را تجویز می کند.
• توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن. این مطالعه تصویربرداری جزئی تر از یک اشعه ایکس ساده است. پزشک شما ممکن است برای ارزیابی بهتر آسیب و کمک به افتراق رگ به رگ شدن از دررفتگی یا شکستگی، سی تی اسکن را تجویز کند.
• سایر مطالعات تصویربرداری بستگی به مشکل خاص شما دارد. پزشک ممکن است تصویربرداری اضافی مانند اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا اسکن استخوان را تجویز کند.

درمان شکستگی استخوان ترقوه با راهکارهای متخصصان طب فیزیکی

درمان یک شکستگی در استخوان ترقوه، به نوع و شدت آن بستگی دارد. بیشتر شکستگی ها را می توان به وسیله ی روش های بدون جراحی و با استراحت کردن درمان کرد؛ ولی شکستگی هایی که باعث جا به جا شدن استخوان ها شده و یا شکستگی هایی که طی آنها یک استخوان به چندین قسمت تبدیل می شود، برای بهبودی صحیح، نیاز به انجام عمل جراحی خواهند داشت. شکستگی هایی که در طی آنها، استخوان پوست را سوراخ کرده و از آن خارج می شود، نیاز به درمان فوری و تهاجمی، به منظور کاهش خطر عفونت خواهند داشت. برای شکستگی هایی که در طی آنها، استخوان از محل خود خارج نشود، روش های درمانی زیر توصیه می شوند:

1. یخ: به منظور کاهش درد شانه و تورم ناشی از شکستگی استخوان ترقوه ، بسته های یخ را به مدت 2 تا 3 روز پس از ایجاد آسیب، به صورت منظم بر روی منطقه ی آسیب دیده قرار دهید. دقت کنید که نباید یخ به طور مستقیم با پوست در تماس باشد؛ چرا که می تواند باعث تشدید شدن آسیب گردد.
2. بستن بازو: پس از ایجاد شکستگی در ترقوه، مهم است که بازو را بدون حرکت نگاه داشت. می توان این کار را به کمک شکسته بند و یا یک باند انجام داد. این کار به کاهش درد و نگه داری استخوان در محل صحیح خود در طول بهبودی، کمک می کند.
3. دارو درمانی: شانه ی شما برای حدود 2 هفته پس از ایجاد آسیب، بسیار دردناک خواهد بود. قرص های مسکن درد می توانند در این زمینه بسیار کار آمد باشند. در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.
4. فیزیوتراپی: زمانی که دست شما بی حرکت می شود، احتمال کاهش قدرت عضلانی و از دست دادن دامنه ی حرکتی شانه وجود دارد. زمانی که استخوان ها شروع به بهبودی کردند، شما می بایست تمرینات حرکتی آرامی را شروع کرده تا از خشک شدن دست در شکسته بند جلوگیری شود. زمانی که بهبودی استخوان ها کامل شد، ممکن است پزشک شما یک برنامه ی جامع تر و شدید تر باز توانی را به منظور باز گرداندن قدرت و انعطاف پذیری شانه تجویز کند.

• حرکت پاندولی دست در حالت دمر

روی یک تخت یا میز به صورت دمر بخوابید به طوری که دست آسیب دیده ی شما از لبه ی آن آویزان باشد. دست شما باید به صورت عمودی به سمت زمین قرار بگیرد. دست خود را به آرامی به عقب و جلو حرکت داده و حرکات رفت و برگشتی طولانی ایجاد نمایید. در همین حال، تمامی عضلات بالا تنه ی خود را شل کنید. اگر در هر نقطه ای احساس درد کردید، تمرین را متوقف کرده و دست خود را طوری تنظیم کنید که تا آن حد به جلو یا عقب نرود. در صورت امکان، این تمرین را هر بار تا 5 دقیقه ادامه دهید.

• حرکت پاندولی دست در حالت ایستاده

کمر خود را کم تر از 90 درجه رو به جلو خم کنید. در حالی که دست خود را مستقیم و رو به زمین گرفته اید، به آرامی و مانند تمرین قبلی، آن را به جلو و عقب حرکت دهید. با بهبودی بیشتر آسیب، فیزیوتراپیست ممکن است به شما توصیه کند که در هنگام انجام این تمرین دامنه ی حرکتی، از یک وزنه ی سبک به منظور تقویت عضلات استفاده کنید.

• بالا رفتن از دیوار

دست خود را بر روی دیوار قرار داده و سپس با استفاده از دو انگشت خود آن را بالا ببرید، درست مانند این که با دست خود در حال راه رفتن بر روی دیوار می باشید. تا جایی که احساس درد نمی کنید بر روی دیوار بالا بروید.

• چرخیدن

یک چرخش داخلی را با بدن دستان خود به پشت و قلاب کردن آنها به یکدیگر در نزدیکی باسن، شروع کنید. به آرامی دستان خود را بالا و به سمت سر خود برده و سعی کنید تا حد امکان، دست های خود را مستقیم نگه دارید. برای تکمیل یک مرتبه ی این تمرین، دست های خود را دوباره پایین آورده و در محل اصلی خود قرار دهید. چرخش خارجی با قلاب کرده دست ها به یکدیگر در پشت گردن و قرار دادن آرنج ها در کنار سر شروع می شود. به آرامی آرنج های خود را به جلوی صورت آورده و دوباره به کنار باز گردانید، مانند یک پرنده ی در حال بال زدن. تعداد دفعات مورد نیاز برای تکرار هر تمرین را با پزشک یا فیزیوتراپیست خود هماهنگ کنید.
برای درمان شکستگی شانه و کتف روش آرتروسکوپی (جراحی بسته) نیز وجود دارد.

نسخه اصلی مطلب آناتومی استخوان ترقوه (کلاویکل) را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---