شایع ترین بیماری های پوست و مو در جوانان (بخش اول)

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

دوران جوانی که همه انسانها آن را بهار زندگی میدانند، از نظر فیزیولوژیک به فاصله سنی شروع بلوغ تا پیش از 40 سالگی گفته میشود که اگر بخواهیم به اوج این دوران اشاره کنیم، فاصله 20 تا 30 سالگی است. از آنجا که با شروع دوران بلوغ و ترشح هورمونها، نشاط و شادابی به بیشترین حد میرسد و سپس روند تحلیلی پیدا میکند، این سن را میتوان به طور خاص «نقطه ویژه دوران جوانی» نامید.شایعترین بیماریهای پوست و مو در جوانان شامل :

1_آکنه یا جوش
شایعترین بیماری پوستی جوانان را میتوان آکنه یا جوش جوانان دانست که با ترشح هورمونهای جنسی شروع میشود و وابسته به هورمون آندروژن یا هورمون مردانه است. پس از بلوغ این هورمون فعالیت غدد چربی پوست را بیشتر میکند که درنتیجه به تولید چربی بیش از اندازه میانجامد. ابتدا با چربی بیشتر پوست همراه است و سپس این چربی محیط را برای رشد میکروبی به نام «کورینه باکتریوم آکنهای» مساعد میکند که در محیط چرب زندگی میکند. این باکتری پیش از بلوغ نیز روی سطح پوست وجود دارد اما به شکل ساپروفیت یا بیآزار است و مشکلی ایجاد نمیکند. رشد و فعالیت این باکتری در سطح پوست چرب منجر به التهاب میشود. این بیماری جوانان ابتدا با چرب شدن پوست سپس با قرمز شدن و التهاب همراه است و به شکل جوشهای قرمزی درمیآید. درنهایت سیستم ایمنی بدن به این باکتری حمله میکند که لاشه ناشی از این مبارزه بین سلولهای ایمنی و باکتری به شکل چرکی درمیآید. گاهی غدد چربی از نظر اندازه بزرگ میشوند و فعالیت بیشتری دارند که البته تعداد تغییر نمیکند و تغییر اندازه و فعالیت نیز برحسب ژنتیک افراد متغیر است.

در بعضی موارد اندازه این غدد خیلی بزرگ میشود و از طرفی عمق پیدا میکنند که به شکل کیستیک و نودولوکیستیک تبدیل میشوند. معمولا این حالت در شرایط دارابودن زمینه ژنتیک دیده میشود و درمان مشکلتری را میطلبد که حتی اگر جوان این کیستهای پوستی را دستکاری هم نکند با جوشگاههای زشت و عمیقی همراه است.
همانطور که اشاره شد، علت اصلی آکنه های دوران جوانی هورمونها هستند که به دلیل کاهش سطح هورمون استروژن در خانمها کمتر است. در صورت ابتلا به اختلالات هورمونی بهخصوص کیست تخمدان، سطح هورمونهای آندروژن بالا میرود و کنار تغییر در دوره عادت ماهانه و ظاهر شدن موهای زائد مانند مردان، جوشهای شدید پوستی ظاهر میشود.
جوشهای جوانی از نوع خفیف تا شدید با توجه به زمینه ژنتیک روی بخشهایی از پوست که غدد چربی فراوانی وجود دارد، مانند سینه، پشت، کتف و بازوها بروز میکند. البته عوامل ثانویه مانند استرس، شیوه زندگی ناسالم، بیتحرکی، مصرف فستفودها و غذاهای چرب و شیرین، بیداری شبانه و خواب روزانه این شرایط را تشدید میکند.

2_کم پشتی موها
ریزش مو طبیعی در همه افراد در حد طبیعی بین 40 تا 100 تار مو در شبانهروز است تا مو همواره بازسازی و تجدید شود. البته این ریزش مو با کم شدن حجم موها متفاوت است. گاهی جوان میبیند بهرغم ریزش معمول مانند دوران قبل بلوغ، موها در قسمت جلو و بالای سر کمپشتتر میشود. این مشکل «کمپشتی آندروژنتیک» نام دارد که در صورت زمینه ژنتیک از مردان درجه یک خانواده، پسر جوان تا میانسالی مستعد ریزش مو میشود. انتقال این زمینه ارثی به دختران به دلیل کمبود هورمون آندروژن منجر به طاسی نمیشود، بلکه نازک شدن تدریجی فولیکولهای مو را به دنبال دارد که درنهایت نازکی و کرکی شدن تارهای مو ایجاد میکند و در واقع تارهای مو محو میشوند.
ریزش مو در هر دو جنس طبیعی است اما به دلیل نازک شدن ریشه مو و در پی آن نازک شدن تدریجی ساقه مو درنهایت به از بین رفتن تارهای مو و کمپشتی منجر میشود. اگر خانم جوانی دچار اختلالات هورمونی مانند تخمدان پلیکیستیک شود، سطح آندروژن بالا میرود و کمپشتی موها بیشتر میشود که البته دارا بودن زمینه ژنتیک در آن نقش دارد.
استرسهای مستمر و دائمی موجب بالا رفتن هورمونهای آندروژن میشوند. برای خانمها میتوان با تجویز داروهای موضعی و خوراکی سطح هورمون آندروژن را کنترل و روند نازک شدن موها را متوقف کرد تا پیش از نابودی فولیکولها و ریزش موها، جلوی مشکل گرفته شود. در نوع کمپشتی ارثی هرچه درمان زودتر آغاز شود، روند نازک شدن موها کندتر میشود و موهای بیشتری برای جوان باقی میماند. البته در موارد ارث غالب طاسی موها، پیوند مو بهترین اقدام است زیرا درمانهای دیگر موثر نخواهد بود.

3_ریزش موی سکه ای
یکی از شکایات شایع جوانان به متخصصان پوست، ریزش ناگهانی تکهای از موهای سر، ابرو، ریش یا سبیل است که به آن « آلوپسی آرهآتا» گفته میشود. این حالت یک بیماری خودایمنی است که در انواع خفیف درمان موثر است زیرا برخلاف ریزش موی ارثی، فقط ساقه مو جدا شده و ریشه سالم است، مگر در موارد شدید که ناگهان حجم زیادی از موها به دلیل فعالیت زیاد سیستم ایمنی میریزد و نمیتوان به درمان دارویی امیدوار بود زیرا مصرف دارو برای توقف فعالیت ایمنی بدن عوارض دارد.
گرچه علت دقیق بیماریهای خودایمنی به طور دقیق مشخص نیست، استرس شدید و عصبی حاد مانند از دست دادن یکی از عزیزان، تصادف و خبر ناگوار شدید در آن تاثیر دارد. البته در بیماریهای خودایمنی نیز تحقیقات نشان داده زمینه ارثی نقش دارد، گرچه شاید در یک یا دو نسل اخیر دیده نشده باشد.

4_ویتیلیگو یا برص
بیماری دیگری که علاوه بر دوران کودکی در جوانی نیز شایع است، ویتیلیگو یا برص یا به زبان عامیانه «لک و پیس» است. این بیماری خودایمنی علیه سلولهای رنگدانهای پوست عمل میکند و آنها را از بین میبرد. متاسفانه این بیماری خودایمنی بدتر از آلوپسی آرهآتا است زیرا تنها به ساقه مو آسیب میزند و سبب ریزش میشود اما در این حالت علیه سلولهای رنگدانه یا ملانوسیت است که رنگ آن را کاملا از بین میبرد و در بخشی از پوست که سفید میشود، دیگر این سلولها وجود ندارد. برای درمان داروهایی تجویز میشود که سلولهای اطراف قسمت سفید پوست رنگدانه بیشتری بسازند تا جبران سلولهای از بین رفته شود که این بیماری نیز در مراحل اولیه بهتر به درمان پاسخ میدهد.

5_موهای زائد
این بیماری در خانمها دیده میشود و علت آن رویش موهای زائد درنتیجه ترشح بیشتر هورمونهای مردانه است. اختلالات هورمونی بهخصوص کیستهای تخمدان یکی از دلایل مهم بروز این مشکل است اما گاهی ژنتیک نیز زمینهساز میشود؛ به این معنا که موهای کرکی در دختران و خانمها به دلیل زمینه ارثی نسبت به همان مقدار کم هورمونهای مردانه حساس هستند و بعد از بلوغ ضخیم میشوند. در این حالت بهرغم میزان طبیعی هورمونهای آندروژن باز هم موهای زائد دیده میشود که در واقع موهای کرکی ضخیمشده است. گاهی نیز هر دو عامل موجب بروز این مشکل میشود و روند درمان مبتنی بر مصرف داروهای تنظیم هورمونها کنار لیزر موهای زائد است.