سالک - قسمت دوم

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

درقسمت اول به بهانه گزارشی از یک مورد سالک از ایران (مشکین شهر) به بیان مقدماتی از این بیماری پرداختیم . اینک به ذکر خلاصه ای از سیربیماری ، تشخیص ، درمان ، و پیشگیری آن می پردازیم :

سیربیماری وچگونگی انتقال آن

راه انتقال سالک از طریق نیش پشه ماده است که انگل را با نیش زدن پوست فرد سالم به وی منتقل می کند. پس از اینکه انگل وارد بدن فردسالم شد ، یک دوره نهفتگی ( کمون ) را به مدت چند هفته تا چند ماه طی می کند . سپس در محل نیش پشه یک پاپول ( برجستگی کوچک ) ایجاد شده وتدریجا " بزرگ می شود . بعد از گذشت مدتی زخمی به قطر 1 تا 2 سانتی متر همراه با دلمه برروی آن ایجاد می شود که ممکن است ترشح نیز داشته یا نداشته باشد.

این زخم دربیشترموارد بدون درد است و بیمار علائم عمومی مانند تب و بی حالی نیز ندارد. التیام زخم ، اگردرمان نشود، چندماه و گاهی تا یک سال یا بیشتر به طول می انجامد و به همین دلیل به نام " سالک " معروف شده است. بعد از التیام زخم ، جوشگاه ( اسکار )1 فرورفته آن باقی می ماند که به ویژه در مناطقی ازبدن مانند صورت مشکلاتی را از نظر زیبایی برای فرد به وجود می آورد.

وقتی که پشه سالم ، حیوان یا فرد بیمار را نیش می زند، انگل وارد بدن پشه شده و در آنجا به فرم بیماری زا تبدیل و قابلیت انتقال به فرد سالم بعدی را پیدا می کند. انگلی که از راه نیش پشه وارد پوست فردسالم می شود بیماری زایی بسیار بیشتری ( چندصدبرابر) نسبت به انگلی دارد که در محیط کشت پرورش داده شده و به طرق مصنوعی به فرد سالم تلقیح گردد. علت این امر را در وجود انواع خاصی از " ایمونومودولیتورها "2 دربزاق پشه ماده می دانند.

این پشه های خاکی بیشتر در تاریکی یعنی از زمان غروب آفتاب تا سحر فعالیت دارند، شعاع حرکت آنها کم است و بیش از چند صدمتراز محل تغذیه خود دور نمی شوند، و کوچکند. اندازه آنها در حدود دوتاسه میلی متریعنی یک سوم پشه های معمولی است لذا اغلب می توانند از منافذ توری های پنجره عبورکنند. این نوع از پشه ، بی صداست ( فاقد صدای وزوز خفیفی است که ازسایر پشه ها ممکن است شنیده شود) وممکن است اصلا " متوجه نیش زدن آنها نشوید. خطر گزش پشه از غروب آفتاب تا سحر بیشتر از سایرمواقع شبانه روز است لذا توصیه می شود که دراین مواقع حتی الامکان از کار وفعالیت در فضاهای باز اجتناب نمایید. پشه ها طی گرمای روز فعالیت کمتری دارند.

لیشمانیاز جلدی شهری در درجه اول از انسان به انسان ( توسط پشه ) انتقال می یابد ولی نوع روستایی در درجه اول بین حیوانات شایع است و ابتلای انسان فرع بر آلودگی حیوانات است . حیوانات مخزن این بیماری معمولا " جوندگان از نوع موش های صحرایی هستند.

تشخیص

برای تشخیص بیماری ، علاوه بر شرح حال و معاینه می توان از آزمایشگاه کمک گرفت . نمونه برداری با تراشیدن قسمتهایی از کناره یا قاعده زخم و مشاهده آنها پس از رنگ آمیزی گیمسا3 ، از روش های رایج در این زمینه است . حساسیت این روش 70 تا 75 درصد است. قبل از نمونه گیری باید محل زخم تمیز وخشک گردد. هرچه از زمان شروع بیماری گذشته باشد تعداد انگل ها کمتر و پیداکردن جسم لیشمن سخت ترمی شود. کشت ، پانچ بیوپسی4 ، آسپیراسیون سوزنی5 ، و پی سی آر نیز در این زمینه به کار رفته است.

درمان

باتوجه به عوارض داروهایی که برای این بیماری به کارمی رود ، همه ضایعات لیشمانیاز جلدی نیاز به درمان ندارند. برای مثال ضایعات کوچکی که پس از مدتی خودبخوددرحال کوچکتر شدن هستند به ویژه اگر درنقاط پوشیده بدن باشند ، درمان نمی خواهند . درمان باعث تسریع بهبودی ، جلوگیری از عود و انتشار موضعی ضایعات، و مانع از آلودگی سایرپشه خاکی ها و انتقال بیماری به دیگران می شود. در این موارد ، درمان توصیه شده است : زخم هایی که ازنظر زیبایی اهمیت دارند مانند ضایعات صورت، گوش ، بینی ، ضایعات بزرگ و پیشرونده ، ضایعه در کسانی که دچار نقص ایمنی بوده یا ضایعات متعدد و یا مخاطی داشته یا به فرم خاصی از بیماری به نام فرم "اسپوروتریکویید"7 دچار باشند.

درمان انتخابی شامل ترکیبات پنج ظرفیتی انتیموان است که درامریکا و انگلیس به نام " پنتوستام"8 و در ایران به شکل آمپول " گلوکانتیم"9 موجود است که باید هرروز به مدت 20 روز به صورت عضلانی تزریق گردد. از عوارض این دارو درد مفاصل ، احساس خستگی ، افزایش برخی انزیم های بدن مانند آمیلاز و آنزیم های کبدی ، کاهش گلبول های سفید ، و تغییرات الکتروکاردیوگرام10 می باشد. این عوارض با قطع دارو تدریجا " برطرف می شوند. بعد از قطع دارو معمولا " بهبودی زخم ادامه می یابد. اگر ضایعه کوچک باشد می توان آمپول گلوکانتیم را به صورت موضعی هفته ای یک بار به مدت شش هفته داخل ضایعه تزریق کرد. داروهای دیگری از قبیل پماد " پارومومایسین"11 ، پماد " کتوکونازول "12 ، قرص " کتوکونازول " یا " ازیترومایسین"13 نیز برای درمان به کار می رود که بیشتر درمورد " لیشمانیا میجر " موثرند.

پیشگیری

واکسن سالک که مخلوطی از انگل کشته شده و " باسیل کالمت گرین"15 می باشد در دست بررسی است. گاهی عمدا " باتزریق انگل های زنده و بیماری زا درنقاط پوشیده بدن مانند قسمت فوقانی بازو ، زخمی ایجاد می کنند تا فرد مصونیت پیدا کند . به این کار " لیشمانیزاسیون"16 می گویند ولی چندان رایج نیست.

برای کنترل این بیماری ،یافتن بیماران و درمان آنها اهمیت دارد. برخی ازسایرراههای پیشگیری عبارتند از : مبارزه با پشه خاکی به صورت جلوگیری از تکثیر آنها و سم پاشی برای از بین بردنشان ، محافظت دربرابر نیش پشه خاکی با استفاده از لباس های مناسب یا پشه بند ، استفاده از داروهای دورکننده حشرات از سطح پوست ، مبارزه با مخازن بیماری به صورت ازبین بردن سگهای ولگرد و جوندگان مخزن بیماری تا شعاع معینی اطراف اماکن انسانی . درمواردی از پشه بندهای آغشته به سموم حشره کش استفاده شده و نتایج خوبی داشته است . در مطالعه ای که در یک ناحیه شهری ونزوئلا انجام شد پرده های 569 خانه با " پیرتروئید "17آغشته و درنتیجه این کار میزان بروز بیماری، بعد از 12 ماه پیگیری، از چهاردرصد به صفر رسید!

----------------------------------------------------------------------------

مطالب مرتبط : ( برای مشاهده هر مطلب روی عنوان آن کلیک نمایید )

سالک - قسمت اول
عکس زخم سالک روی بازو
عکس زخم سالک برروی بینی بیماری از مشکین شهر اردبیل
وبسایت اختصاصی دکتر فرشید دبیرزاده
وبلاگ دکترفرشید دبیرزاده

----------------------------------------------
1 ـ scar
2 ـ Immunomodulators
3 ـ Giemsa stain
4 ـ punch biopsy
5 ـ needle aspiration
6 ـ PCR ( Polymerase Chain Reaction )
7 ـ sporotrichoid
8 ـ Pentostam
9 ـ Glucantime
10 ـ electrocardiogram
11 ـ Paromomycin
12 ـ Ketoconazole
13 ـ Azithromycin
14 ـ Leishmania Major
15 ـ Bacillus calmette-guerin (BCG)
16 ـ Leishmanization
17 - Pyrethroid