بدون فرزند زندگی کردن باعث ایجاد مشکلات روحی، عاطفی و اجتماعی میگردد. زن و شوهر حساس و زودرنج میشوند و با کوچکترین مشکل خودخوری می کنند یا پرخاشگر می شوند.ارتباط زوج بدون فرزند با فامیلهای دارای فرزند از حالت عادی خارج میشود و عده ای از اطرافیان از روی دلسوزی و عده ای دیگر به دلیل کنجکاوی بیجا در مورد ناباروری آنها پرسش یا راهنمایی درمانی میکنند که در هر دو صورت باعث به هم خوردن تعادل روحی زوجین میشود.

ما پزشکان وظیفه ی خود می دانیم که علاوه بر درمانهای متداول ( که با اسپرم و تخمک خودشان باردار می شوند ) زوجهایی را هم که غیر قابل درمان تشخیص داده شده اند با اهدا اسپرم یا تخمک یا جنین اهدایی ، ودر نظر گرفتن مسائل شرعی وپزشکی واجتماعی وژنتیک ، درمانشان کنیم تا وجود فرزند در خانواده ی آنهاموجب دلگرمی وآسایش آنها شود وبنیاد خانواده استحکام بیشتری پیدا کند .یکی از درمانهای مدرن ناباروری اهداء جنین است .

اهدا کنندگان جنین چه کسانی هستند ؟

1- زوجهای ناباروری که با روش IVF درمان شده اند وتعدادی جنین اضافه دارند وچون حامله شده اند ونیاز به جنین های اضافه شان ندارند به مرکز ناباروری اعلام می کنند که جنین هایشان را به زوج نازای دیگری می توانند انتقال دهند .
2- زوج جوانی که فاقد بیماری ژنتیک ومقاربتی هستند اسپرم + تخمکشان را در اختیار مرکز نازائی قرارمی دهند تا پس از لقاح یافتن اسپرمها وتخمکها در محیط آزمایشگاه جنینهای حاصل از لقاح را به رحم زنهای گیرنده ی جنین انتقال دهند و پولی دریافت می کنند .
روند گرفتن جنین اهدائی به این صورت است که بعد از اینکه مشخص شد زوج گیرنده ، امکان درمانشان با روشهای ساده تر ( درمان داروئی - IUI - تلقیح اسپرم اهدائی - گرفتن تخمک اهدائی ) وجود ندارد به واحد مشاوره معرفی می شوند تا با توضیحات کاملی که به آنها داده می شود اطلاعات کافی راجع به مسائل حقوقی - شرعی - پزشکی و اجتماعی بدست آورند .
سپس طی نامه ای به دادگاه محل زندگی خودشان معرفی می شوند تا دادگاه صلاحیت گرفتن جنین اهدائی آنها را تائید کند (نداشتن اعتیاد وبیماری روانی که پزشکان سازمان پزشکی قانونی آنرا برای دادگاه مشخص می کنند+ داشتن تمکن مالی مورد نیاز ودارا بودن صلاحیت اخلاقی ) . بعد زوج ، رای صلاحیت گرفتن جنین اهدائی را که دادگاه صادر کرده به مرکز ناباروری می آورند و در سیکل درمانی قرار می گیرند .
کاربرد واقعی این درمان درمواردی است که زن وشوهر گیرنده ی جنین هر دو مشکل غیر قابل درمان داشته باشند . اگر یکی از زوجین سالم ودیگری معیوب باشد عقل ومنطق حکم می کند که با اهدا تخمک یا اسپرم مشکلشان حل شود .
از نظر پزشکی هم عقل ومنطق حکم میکند که فقط آن عضوی را که ناکارآمد شده (اسپرم یا تخمک) جایگزین کنیم .نه اینکه کارهای اضافه (استفاده از تخمک + اسپرم ) انجام دهیم و موجب تحمیل مخارج اضافی به بیمار هم بشویم . اهدا جنین به زوجهای فاقد اسپرم تشابه با این دارد که کسی کبد ش از کار افتاده ونیاز به پیوند کبد دارد وپزشک بگوید پیوند کلیه +کبد باید شوی .

پس چرا بازار جنین اهدایی اینقدر داغ است؟

مواردی که زن وشوهر هر دو مشکل غیر قابل درمان داشته باشند بسیار معدود است ! علت شلوغی بازار اهداء جنین این است که به غلط آنرا به زوجهائی که شوهر فاقد اسپرم است پیشنهاد می کنند . در حالیکه بهترین درمان برای این زوجها استفاده از اهدای اسپرم است که هم هزینه ی کمتری دارد وهم پنجاه درصد خصوصیات وراثتی نوزاد شان به مادر که صاحب تخمک است برود و قطعا در این صورت تعلق خاطر بیشتری هم نسبت به بچه درخانواده ایجاد می شود .ضمنا برای گرفتن اسپرم اهدائی یا تخمک اهدائی نیاز به گرفتن مجوز از دادگاه نمی باشد .

مسائل شرعی جنین اهدایی

در تکوین کودکی که بدنیا می آید وجود سه رکن ضروریست . اسپرم ، تخمک و رحم . فقدان ، یا نداشتن کارآیی هر یک از این سه رکن ، حاملگی و زایمان را با مشکل مواجه می کند .
در فرایند جنین اهدایی رحم سالم است ولی دو رکن دیگر( اسپرم وتخمک ) باید معیوبِ غیر قابل درمان باشد تا با گرفتن جنین اهدایی مشکل بر طرف شود .
علمای شیعه ( بر خلاف علمای سنی ) تقریبا همگی گرفتن جنین اهدایی را جایز دانسته اند ، ولی مسئلۀ ارث چنین کودکانی را حل نکرده اند . از طرفی قانون جنین اهدایی مصوّ ب سال 1383 می گوید که اهداکنندگان و گیرندگان جنین نباید همدیگر را بشناسند ، از طرف دیگر طبق نظر علمای شیعه ، این کودکان از والدین نَسَبی ( که آنها را نمی شناسند ) ارث می برند ، واز پدر و مادر ثانوی یا قانونی ارث نمی برند .
بنابراین درحقّ این بچه ها از نظر ارث ظلم شده است . با توجه به اینکه اینگونه بچه ها خودشان نقشی در چگونگی تولدشان نداشته اند ، مراجع محترم تقلید با صدور فتوای مناسب و نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تصویب مواد قانونی شایسته ، حقوق ارثی این بچه ها را باید استیفا کنند .
با توجه به اینکه اکثر علمای شیعه نظر داده اند که فرزند از نسَب خود ارث می برد و نسَب را صاحب اسپرم و تخمک می دانند ، نه مادری که با تخمک دیگری حامله و او را زائیده است . پدر هم که هیچ نقشی در تولد فرزند حاصل از گرفتن جنین اهدایی ندارد . نقش پدر مواظبت و تربیت و نگهداری و هزینه و محبت کردن می باشد که با اینکه اهمیت دارد ولی از نظر شرعی به آن بها داده نشده است .
ازنظر شرعی نیز عده ای از مراجع محترم تقلید ، استفاده از اسپرم اهدائی را جایز دانسته اند . آیت الله خامنه ای - آِیت الله مظاهری ( امام جمعه اصفهان ) - آیت الله روحانی - آیت الله موسوی بجنوردی وآیت الله موسوی اردبیلی ازآن جمله اند .
عده ی دیگر ی از مراجع محترم تقلید استفاده از اسپرم اهدائی را با این شرط که لقاح در خارج از بدن ( درمحیط آزمایشگاه ) صورت گیرد جایز دانسته اند ( آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله سیستانی وآیت الله صانعی) .
اکثر مراجع محترم فوق الذکر گرفتن تخمک اهدائی رانیز جایز می دانند . بنا براین زوجهائی که یک نفرشان سالم ویک نفر فاقد گامت ( اسپرم یا تخمک ) میباشد بایستی مطابق آنچه که در تمام کشورهای پیشرفته ی دنیا انجام می شود فقط تخمک یا اسپرم اهدایی بگیرند واشتباه است که جنین اهدایی بگیرند .
درجنین اهدائی از نظر پزشکی ، اجتماعی و علمی و قانونی ( قانون جنین اهدایی مصوب مجلس شورای اسلامی )، والدین بچه گیرندگان جنین هستند ولی شرع مقدس اسلام چه می گوید ؟
عده ای از مراجع تقلید شیعه مثل مرحوم آیت الله خوئی وآیت الله روحانی با استناد به آیه 2 از سوره مجادله ( که میگوید مادر طفل کسی است که بچه را بدنیا آورده ) مادر بچه را ، صاحب رحم می دانند !!
عده ی دیگری از فقها مثل آیت الله خمینی و ...با استناد به نظریه تکوین نوزاد از اسپرم + تخمک معتقدند که مادرِ نوزاد صاحب تخمک و پدرش صاحب اسپرم است .

بالاخره عده ای از فقهامثل آیت الله اردبیلی نیز میگویند که اینگونه بچه ها دو مادر دارند ( صاحب تخمک و صاحب رحم ) . تعدادی از علما نیز در این زمینه سکوت کرده اند و نظریه ای نداده اند .
مراجعی که نظر داده اند که مادربچه کسیست که او را زایمان کرده در زمینه ارث مشکلی ندارند ولی مراجعی که گفته اند این بچه ها دو مادر دارند ، میگویند که بچه از هر دو مادر ارث می برد ، ومراجعی که صاحبان اسپرم + تخمک را والدین می دانند ( آقایان خمینی- مکارم - سیستانی- تبریزی ) نظر داده اند که بچه از صاحبان اسپرم + تخمک ارث می برد ( از گیرندگان جنین ارث نمی برد ) .
ولی از چهار چوب فقه اگر کمی خارج شویم مطابق نظریه اراده و اعراض اینطور میتوان استنباط کرد که اهداکنندگان جنین با اراده خود بعنوان کار خیرخواهانه و یا دریافت پول ، جنین خود را در اختیار مرکز ناباروری قرار داده اند که به زوجی عقیمِ ناشناس انتقال داده شود تا زندگی آنها با تولد این فرزند شاداب شود و قلبا و کتبا هر نوع رابطه خود با این جنین رامنتفی دانسته اند . بنابرین دیگر معنا ندارد که از یکدیگر ارث ببرند ، بلکه ارث بردن طفل از دریافت کنندگان جنین مطابق با عرف و مصالح فردی و اجتماعی می باشد ، زیرا رابطه طفل باگیرندگان جنین محکم و عاطفی و اجتماعی ولی با اهداکنندگان جنین کاملا قطع شده است .

صدور شناسنامه برای نوزاد

آقای ابوترابی سخنگوی سازمان ثبت احوال کشورگفت : قانون، دریافت جنین اهدایی را منوط به شرایط زیرکرده است .
1- زوجین بنا به گواهی پزشکی قانونی ، امکان بچه دارشدن نداشته باشند .
2- زن بتواند جنین را دریافت و پرورش دهد (رحم سالمی داشته باشد).
3- زوجین، محجور نباشند ( سلامت عقلی داشته باشند)
4- زوجین ، به بیماریهای صعبالعلاج مبتلا نباشد ( مثل ایدز ، سرطان ، قطع نخاع ) .
5- هیچیک از زوجین اعتیاد نداشته باشند
6- تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند .
دادگاه در صورت احراز صلاحیت زوجین ، به آنها مجوز قانونی دریافت جنین را میدهد .
سپس سازمان ثبت احوال کشور بر اساس حکم دادگاه اقدام به صدور شناسنامه می نماید .
.آقای ابوترابی در پاسخ به این پرسش که آیا در شناسنامه ، موضوعِ اهدا جنین ذکر میشود یا خیر؟ گفت : بله ، موضوع اهدا ی جنین ، در صفحه ی توضیحات شناسنامه قید می گردد .
ایشان همچنین در خصوص تزریق اسپرم اهدائی به رحم همسر نیز گفت: در این قسمت مشکلی وجود ندارد و شناسنامه به والدیت آن پدر و مادر صادر میشود و در صفحه توضیحات شناسنامه هم چیزی نوشته نمی شود .
پس از اینکه تعدادی شناسنامه ی نوزاد صادر شد و اسامی اهداکنندگان جنین در صفحه توضیحات شناسنامه نوشته شد ، چون اغلب والدین ناراضی و مخالف اینکار بودند ، این رویه عوض شد . درحال حاضر نامِ اهداکنندگان در شناسنامۀ نوزاد نوشته نمی شود ولی در دفاتر سازمان ثبت احوال ثبت می گردد .

از پرسش باز نایستید ... با افراد مجرّب مشورت کنید ... تا فردا دچار مشکل نشوید ...

نسخه اصلی مطلب درباره جنین اهدایی بیشتر بدانید را در سایت دکتر عنایت الله ایزدی بخوانید.

---