فعالیتهای تسهیل کننده مهارتهای گفتار و زبان ،ویژه ی والدین

لیلا رستم شیرازی [ آسیب شناسی گفتار و زبان ]آدرس وب سایت : www.leilarostamshirazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان فردوسی ، نرسیده به چهارراه فلسطین ، مجتمع نوید ، طبقه ۲ تلفن مطب : 36643711 - 031

در این دوره از زمان کسی نمی تواند اهمیت زبان را ناجیز بشمارد. درحقیقت ما از طریق رادیو، تلویزیون، بلندگوهای اماکن عمومی، و غیره با گفتار احاطه شده ایم. گفتار در همه جا مورد استفاده است.بنابر این جای تعجب نیست که والدین این همه بر وضعیت گفتار کودکانشان تاکید دارند و به همین دلیل است که کوچکترین تاخیری در گفتار موجب نگرانی شدید والدین می شود.

پس کودکانی که مشکل گفتاری دارند احتیاج به کمکهای اضافه تر و سریعتری دارند.همه ی بچه ها بالاخره یک زمانی باید صحبت کردن را بیاموزند و بهترین موقع زمانی است کهطفل هنوز روی زانوهای مادرش می نشیند. مادر اولین معلم کودک است. براستی که مادران شایسته ترین افراد برای آموزش گفتار به فرزندانشان هستند، با اینحال آموزش سخن گفتن به کودکانی که تاخیر یا مشکل گفتاری دارند کار ساده ای نیست. برای کمک به آنها پدر و مادر باید بدانند که یادگیری زبان مستلزم چه چیزهایی است و اینکه زبان چیزی بیشتر از توانایی صحبت کردن است.

زبان مستلزم چه چیزهایی است؟
1. ما از گفتار جهت انتقال معنا و مقصود و گرفتن نتیجه استفاده می کنیم . تلاش برای آموزش یک روش صحبت کردن طوطی وار به کودک کاری بسیار عبث خواهد بود.
2. درک کردن پیش از صحبت کردن بوجود می آید.به عنوان یک قانون کودک بیشتر از آنکه بیان می کند درک می کند، بنابراین وقتی زبان را به کودکی می آموزیم باید سعی کنیم درک او رشد پیدا کند.

3. زبان چیزی فراتر از کلمه هاست. ما باید بیاموزیم که چطور کلمه ها را کنار هم بچینیم و جمله بسازیم. این کار مشکلی است، اما وقتی کودک آنرا یاد گرفت، می تواند خواسته هایش را بسیار راحت تر بیان کند.
4. تصور اینکه فکر کردن بدون زبان وجود داشته باشد، مشکل است. در حقیقت ما اغلب با صدای بلند فکر می کنیم . استفاده از کلمات برای نامیدن اشیا در بخاطر آوردن آنها به ما کمک می کند. زبان همچنین به ما کمک می کند که به اعمال روزانه خودمان نظم بدهیم و بطور منطقی فکر کنیم.

5. زبان حتی کمک می کند که آنچه بر ما می گذرد را نشان دهیم. زبان به کودک کمک می کند روی عملی که انجام می دهد، متمرکز شود.
6. از طریق زبان کودک یاد می گیرد که با اطرافیانش ارتباط برقرار کند و مورد قبول آنها واقع شود. آنها می آموزند گوش بدهند و بموقع در مقابل آن صحبت کنند.

7. کودکان می توانند از زبان جهت بیان احساسات و دردهایشان استفاده کنند. زمانیکه بتوان اینها را با دیگری در میان گذاشت، از ناراحتی و عجز بیشتر جلوگیری می شود.
8. وقتی کودک شروع به صحبت کردن بصورت جمله نمود، یادگیری زبان متوقف نمی شود .هر عمل جدیدی که کودک می آموزد یک سری کلمات جدید به آموخته های قبلی او اضافه می شود. زبان در تمام یادگیریهای دیگر کودک دخالت می کند .همانطوریکه کودک نمی تواند قبل از خزیدن و راه رفتن بدود، در مورد گفتار هم او نمی تواند بدون کسب مهارتهای مقدماتی حرف زدن را بیاموزد.

زیربنای زبان:
اینها مهارت هایی هستند که هر کودکی قبل از اینکه بتواند صحبت کند باید بیاموزد:
1. صداها- کودک باید قادر باشد صداهای مختلفی را تولید کند و صدایش را بطور آهنگین بالا و پایین ببرد.
2. شنوایی- شنوایی برای زبان آموزی ضروری است. کودک باید بتواند صدا را بشنود،آنرا تعیین کند و به آنهایی که مهم هستند توجه کند و بقیه را نادیده بگیرد.

3. تقلید- کودک باید بتواند اعمال را کپی کند، مخصوصا صداها و الگوهای صوتی را.
4. تخیل- کودک باید از تخیلش استفاده کند.این نشان می دهد که آنها شروع کرده اند به ساختن تصاویر ذهنی در غیاب اشیا.
5. شناسایی اشیا- قبل از اینکه کودک قادربه نام گذاری اشیا باشد، باید بتواند اشیا آشنا را حتی در یک حالت یا زمینه نا آشنا بشناسد. زمانیکه کودک شروع به جستجوی اسباب بازیهای پنهانش می کند، ثابت می کند که می تواند این عمل را انجام دهد.وقتی کودک نشان دهد که در این مهارتها تسلط یافته، شما آنگاه می توانید فعالیتتان را روی رشد زبان متمرکز کنید.

چرا مادر در بهترین موقعیت برای کمک به کودک است؟
برخی والدین برای کمک به فرزندشان که تاخیر گفتار دارد، بدنبال یک کارشناس می روند. اما حتی اگر موفق به جلب کمک یک کارشناس شوند، تعداد ساعات بسیار محدودی می توانند از آن بهره مند شوند و برای بقیه ساعات باز مادر می ماند و فرزندش. بی تردید مادر اولین معلم کودک برای آموزش زبان است. البته این به این معنا نیست که پدر، خواهر و برادر و حتی پدر بزرگ و مادر بزرگ نقشی در این امر ندارند ولی رشد زبان کودک به هیچ کس دیگری به اندازه مادر وابسته نیست. به علل بسیار زیاد مادر شخص ایده آلی برای کمک است:

ارتباط ویژه ای بین مادر و کودک برقرار است. این مادر است که بهتر از هرکسی تغییرات خلق و خوی کودک را متوجه می شود و خودش را با تطبیق می دهد. این رابطه درست از لحظه تولد آغاز می شود و هیچ کس دیگری نمی تواند واقعا جای مادر را بگیرد. کودک از کسی که بیشتر وقتش را با او می گذراند خیلی بهتر یاد می گیرد.مادر شخص ایده آلی است،نه فقط به دلیل اینکه وقت زیادی را با کودک می گذراند بلکه بخاطر استفاده از جملات و لحن صحبت ثابت و یکنواخت. در این حالت کودک خیلی کمتر گیج می شود تا زمانیکه بخواهد از چندین فرد مختلف یاد بگیرد. بعلاوه کودک صحبت کردن را از بزرگسالان بهتر یاد می گیرد تا از کودکان دیگر.
مادر در حین اینکه به کودک غذا میدهد، او را می شوید و به او لباس می پوشاند، مدت زمانی را با کودک می گذراند.این فعالیتهای مراقبتی فرصتهای ایده آلی هستند برای صحبت کردن با کودک و ارائه جملاتی که بعدها برای کودک معنی دار و با ارزش می شوند. گفتیم که کودک یاد گرفتن را از روی زانوهای مادرش شروع می کند. این موضوع در مورد یاد گرفتن گفتار و زبان مصداق بیشتری دارد، حقیقتا کودک صحبت کردن را روی زانوهای مادرش یاد می گیرد. در این موقعیت کودک بهتر می تواند چیزهایی که مادرش می گوید را از سایر صداها جدا کند. می تواند بهتر لبهای مادرش را ببیند و نگاهش را تعقیب کند. این به کودک کمک می کند که بفهمد صداها چه معنایی دارند.

برخی والدین احساس می کنند که اطلاعات کافی برای تعلیم دادن به فرزندشان را ندارند. این جزوه تعلیمات کافی را در اختیار آنها می گذارد.بهتر است والدین به کمک متخصصین اکتفا نکنند و خودشان کار را شروع کنند.

نکاتی که والدین باید بخاطر بسپارند:
در اینجا راههایی پیشنهاد می شود که بیشترین تاثیر را در آموزش زبان به فرزندتان دارند.یک مسئله ای که زیاد بر آن تاکید می شود این است که یادگیری زبان وقت بسیار زیادی لازم دارد.حتی اگر پیشرفتی صورت نمی گیرد یا پیشرفت کم است، شما باید استقامت داشته باشید.این رمز موفقیت است و بزودی نتایج کار را خواهید دید.
گرچه بازیها موثر خواهند بود، اما نکاتی هست که باید همیشه در ذهن داشته باشید:
1. آموزش را برای کودک لذتبخش کنید- سعی کنید بفهمید که کودک از چه چیزی مخصوصا خوشش می آید و از آن به عنوان پاداش در برابر کارهایی که مایلید انجام دهد استفاده کنید. اینها ممکن است شامل خوردنیها یا نوشیدنیها باشد(بستنی، سیب، پنیر،آبمیوه...) یا حتی استفاده از ضبط صوت و ضبط کردن صداها در حین بازی و فعالیت می تواند یک وسیله تشویق باشد.
از اینکه بازیها بصورت تمرین یا کار دربیاید اجتناب کنید چون در اینصورت ممکن است نتایج مطلوبی برای کودک بجا بگذارد.
2. وضعیت را کنترل کنید- اگر می خواهید چیزهای جدیدی به کودکتان یاد دهید ضروریست که کنترل داشته باشید و کودک کاری را انجام دهد که شما میخواهید. اگر اینطور نبود او را نادیده بگیرید، چاپلوسیش را نکنید.بهترین کار این است که چیزی نگویید و به فعالیت خود ادامه دهید. اگر کودک به بدرفتاری خود ادامه داد اتاق را ترک کنید و بعد دوباره برگردید. اگربازهم بد رفتاری را ادامه داد کار را به روز دیگری موکول کنید.معمولا کودک بسرعت به این روش پاسخ می دهد.
3. به گفتار خودتان توجه کنید- ما اغلب بدون اینکه متوجه باشیم خودمان یادگیری گفتار را برای کودک مشکل می کنیم به این علت که خودمان درست صحبت نمی کنیم.

از موارد زیر اجتناب کنید:
زیاد صحبت کردن- چون موجب می شود که کودک فرصتی برای صحبت کردن پیدا نکند.
زیاد سوال کردن- به این ترتیب شما چیزی در اختیار کودک نمی گذارید. از پرسیدن این چیه؟ ، اون چیه؟ کودک چیزی نمی آموزد.
استفاده از گفتار پیچیده- بکار بردن یک دوجین کلمه وقتی که می خواهید فقط یک کلمه را به کودک بیاموزید.
صحبت کردن بدون انجام دادن کاری- اگر قرار است کودک کلمات را بیاموزدباید عمل آنها را هم ببیند. شما باید کاملا به او نشان دهید که در مورد چه چیز صحبت می کنید. بطور خلاصه اعمال برای کودک با معنی تر از کلمات هستند.
در کار منظم باشید- در هر روز یک وقت ویژه ای را برای بازی با کودک اختصاص دهید.
مدت زمان بازی از یک کودک به کودک دیگر فرق می کند، اما بهتر است شما از یک مدت زمان کوتاه شروع کنید(مثلا دو یا سه دقیقه) و بتدریج وقت را بیافزایید.
یک فرصت طلب باشید- از مدت زمانی که می توانید بیشترین همکاری را از کودک دریافت کنید استفاده کنید. زمانی که کودک سرحال و پذیراست از هر فرصتی که در طول روز دست می دهد استفاده کنید و در کنار فرزندتان به صحبت مشغول شوید.
انحصارا روی موضوعی که کار می کنید متمرکز شوید- هربار روی یک موضوع تمرکز کنید و قبل از انتخاب موضوع جدید تمرین کافی روی آن موضوع انجام دهید. برای مثال وقتی که روی بازیهای صداسازی تمرین می کنید هربار باید فقط یک صدا را انتخاب کنید.
هدفهای کوچک انتخاب کنید- هربار قبل از اینکه موضوع جدیدی را شروع کنید روی یک موردی که کودک می داند تمرین کنید. هربار فقط یک تغییر کوچک اضافه کنید. با قدمهای کوچک جلو بروید بجای اینکه بپرید.
بازیها را خیلی زود رها نکنید- کودک باید به بازی عادت کند پس آنرا رها نکنید حتی اگر به نظر می رسد مفید نبوده است.

اگر کودک بر یک بازی مسلط شد، باز هم به تمرین در آن ادامه دهید.
ثبت پیشرفتها- برای آنکه وضعیت قبلی کودک فراموش نشود و بهتر متوجه پیشرفتهای او بشوید لازم است که از تمرینات کودک گزارشاتی تهیه کنید. با مرور این گزارشات بیشتر تشویق می شوید.

بالاخره همچنانکه با کودک بازی می کنید فکر کنید که آیا بازی دیگری هست که برای برآوردن منظور شما بهتر از این بازی باشد.

بازیهایی که در اینجا مطرح شده برای همه والدین است اما اغلب بهترین بازیها آنهایی هستند که برای هر کودکی مطابق خودش طرح می شوند. همیشه در این فکر باشید که چطور بازیها را برای فرزند خودتان مناسب تر کنید.
این بخش برای کمک به کودکانی طرح شده که هنوز حرف زدن را شروع نکرده اند.آنها باید مهارتهایی را بیاموزند که زیر بنای زبانهستند:
- در اولین قسمت شرح داده شده که چطور باید کودک را به صداسازی تشویق کرد و او را به تمرین دادن اندامهای گفتاریش واداشت.
- قسمت دوم مربوط به گوش دادن است. کمک به کودک که صداهای مختلف را گوش کند و بتواند به صدای شما گوش دهد بدون اینکه سایر صداها ذهن او را مشغول کنند.
- قسمت سوم تقلید است. کودک باید بتواند رفتار بزرگترها را تقلید کندتا بتواند زبان خانواده اش را یاد بگیرد.
- تا زمانیکه کودک اشیا و مردم را نشناسد نمی توان انتظار داشت آنها را بنامد. در قسمت چهارم گفته می شود که چطور باید در این تشخیص به کودک کمک کرد.
- قسمت پنجم مربوط است به وانمود کردن. فقط وقتی که کودک شروع می کند به بازی تخیلی ما می توانیم مطمئن باشیم که او می تواند تصویر ذهنی بسازد و این موضوع برای رشد گفتار ضروری است.
- آخرین قسمت(شماره شش) مربوط بهارتباط است.قبل از اآنکه کودک اولین کلمه را بگوید شما می توانید به اودر ارتباط برقرار کردن کمک کنید تا چیزی را که می خواهد بیان کند و منظور شما را درک کند. این بخش برای والدینی تهیه شده که فرزندشان دچار تاخیر شدید گفتار است
بازی ها:
می توان از مشاهده بازی های سنتی کودکان ایده های جالبی برای تقلید کردن گرفت. یکی از این بازیها بازی آسیاب است که یک نفر رهبری بازی را بر عهده می گیرد و سایر بچه ها اعمالی که او می گوید و انجام می دهد را تقلید می کنند، آسیاب بشینو غیره که با آهنگ خاص آن خوانده می شوند.
بازیهای دیگری هم هستند که در آنها از تقلید استفاده شده است و برای برانگیختن کودک شیوه های مفیدی هستند. یا می توانید بازیها را خودتان طراحی کنید، مثلا جلوی کودک بایستید و حرکات ساده ای انجام دهید و بگویید :اینکار را بکن مثلا خم شوید یا دستتان را روی سرتان بگذارید و بعد هربار کار را کمی مشکل تر کنید. بعدها این بازیها را گسترده تر کنید و صداها را نیز در بازی در بیاورید. مثلا شما یک صدایی را بگویید و کودک تقلید کند (میو-میو ،بع-بع و غیره). در یک مرحله جلوتر ، اینکار را با یک عملی که سمبل آن حیوان خاص است، ترکیب کنید. مثلا در حالیکه می گویید کواک-کواک، دستهایتان را مانند اردک حرکت دهید.
مفید است که با فرزندتان بازی کنید و کارهایی برای تقلید کردن به او نشان دهید. برای مثال به او نشان دهید که چطور می تواند با اسباب بازی هایش بازی کند. مثلا یک ماشین اسباب بازی را روی زمین بکشد تا صدای موتورش به گوش برسد، یا تکان دادن و خواباندن عروسک و کارهای دیگر.
در آغاز ممکن است لازم باشد دستهای او را بگیرید و او را به انجام آن عمل وادارید.مثلا دستهایش را روی ماشین بگذارید در حالیکه مشغول جلو و عقب کردن آن هستید.
همچنین خوب است که دو اسباب بازی مشابه داشته باشید که او بتواند همان کاری را که شما انجام می دهید در همان زمان انجام دهد، نه اینکه مجبور باشد صبر کند تا شما آن کار را تمام کنید و بعد او انجام دهد.
کارهای خانه:
به او اجازه دهید از کارهایی که شما در خانه انجام می دهید تقلید کند(گردگیری و کارهای دیگر). یک وسیله گردگیری یا یک جارو به اواختصاص دهید.
وقتی کاری را انجام می دهید،اجازه دهید او هم سعی خودش را بکند.مثلا چرخاندن درب بطری و باز کردن آن یا چیدن سفره غذا.
آینه ها:
بچه ها می توانند چیزهای زیادی از نگاه کردن خودشان در آینه بیاموزند و بخصوص می توانند حرکات دهانشان را در آینه رویت کنند. ایده آل است که آینه بزرگ باشد و در سطح زمین به دیوار ثابت شده باشد تا کودک بتواند به راحتی جلوی آن بنشیند یا حتی دراز بکشد.
سوراخی روی دیوار:
یک مقوای بزرگ که رویش یک سوراخ است و چند عدد شیئ کوچک می تواند یک وسیله ای برای تشویق صداسازی های کودک باشد. احتمالا فرزندتان بدون اینکه احتیاج به تشویق داشته باشد اشیا را به داخل سوراخ خواهد انداخت. برای این بازی شما در یک طرف مقوا بنشینید و کودک در سوی دیگر . وقتی که او یک شیئ را از سوراخ بیرون می اندازد شما دوباره آن را به طرف کودک بیاندازید. اینکار فقط با یک اسباب بازی انجام دهید تا کودک مفهوم بازی را درک کند. از این به بعد وقتی یک اسباب بازی را از سوراخ انداخت، باید آنقدر صبر کنید تا یک چیزی بگوید و بعد شما اسباب بازی را دوباره بطرف او بیاندازید. حتی می توانید با نشان دادن اسباب بازی از داخل سوراخ او را برانگیزید. باید بلا فاصله بعد از این که چیزی گفت اسباب بازی را از سوراخ به داخل بیاندازید. بعد از این مرحله فقط در صورتی اسباب بازی را بطرفش بر گردانید که از کلمات شما تقلید کند. مثلا بگوییدتوپ و اگر گفتتو از او قبول کنید.اگر این را هم توانست انجام دهد کار را مشکل تر کنید و از او بخواهید کلمه را درست مثل شما بگوید. البته در هر مرحله فرصت کافی و تمرینات لازم را به کودک بدهید.

تمرین دهان و لبها:
برای صحبت کردن ما باید بتوانیم حرکات لبها و زبان و فکها را کنترل کنیم.
جویدن: تمرینات مربوط به جویدن(بیسکویت، هویج، سیب و دیگر چیزهای جامد) به مکانیسم گفتار کمک می کند. چون ما برای صحبت کردن درست مثل جویدن از حرکات فکها، لبها و زبان استفاده می کنیم. واقعاخارج کردن غذا از بین دندانها بوسیله زبان بهترین تمرین است برای حرکات ظریف زبان که لازمه گفتار هستند.

فوت کردن و مکیدن: این اعمال برای حرکات لبها و کام مفید هستند. کودک از فوت کردن برای درست کردن حباب لذت می برد. همچنین می تواند از نی برای نوشیدن استفاده کند.بعضی کودکان دوست دارند شمع را خاموش کنند. می توانید با یک پر سبک یا یک توپ پینگ پنگ بازی کنید. آن را از یک طرف میز به طرف دیگر فوت کنید و درهمین حال صدای/ف/ را تولید کنید.(ف-ف-ف-ف-ف-ف) بعد نوبت اوست که آن را به شما برگرداند.می توانید از یک نی برای فوت کردن آن استفاده کنیدو آنرا به بازی فوتبال تبدیل کنید.

از روشهای مختلفی می توانید برای تولید صدا استفاده کنید. مثلا با یکدیگر صدای حیوانات را همراه با حرکات آنها تقلید کنید، هنگام باز کردن در نوشابه با هم صدای انفجاری آن را تولید کنید، یا می توانید با یک قوطی کبریت یک قطار بسازید. دور اتاق آن را حرکت دهید و صدای قطار درآورید(هو هو چه چه)بجه را تشویق کنید وقتی خودش قطار را حرکت می دهد همان صدا را در بیاورد.

تقلید صداها:
در اینجا بازیهایی مطرح شده که بخصوص برای تقلید صداها مفید است.یک خوراکی که فرزندتان خیلی دوست دارد را انتخاب کنید(مثل ژله، بستنی یا هرچیز دیگری که به جویدن زیادی احتیاج نداشته باشد). بعد اینکار را باید انجام بدهید:

1. شما و فرزندتان در دو طرف روبروی یکدیگر بنشینید. برای اینکه مفهوم کارها را درک کند، وقتی به صورت شما نگاه کرد یک قسمت کوچکی از خوراکی را به او بدهید.
2. یکی از الگوهای صدایی فرزندتان را تقلید کنید، این صدایی باشد که قبلا کودک می دانسته و بیان می کرده فرضا (ما-ما) یا (با-با) یا (دا-دا) و فقط در صورتی به کودک پاداش دهید که هم به شما نگاه کند و هم آن صدا را تولید کند. در شروع کار لازم نیست که صدا را عینا مثل شما تولید کند. هر صدایی که تولید کرد از او قبول کنید و پاداش را بدهید. اگر گریه کرد یا رفتار غلطی داشت به او پاداش ندهید، فقط آن را نادیده بگیرید.

3. وقتی کودک بطور منظم در پاسخ به الگوی شما صدایی را تولید کرد، از آن پس فقط زمانی پاداش بدهید که صدای شما را تقلید می کند، نه وقتی که یک صدای متفاوتی را در پاسخ به شما تولید می کند.
4. حالا شما یک صدایی را تولید کنید که گرچه شبیه آن صدایی است که فرزندتان قبلا می دانسته است ولی کاملا مثل آن نیست. مثلا اگر او (با- با) را تولید می کرده است شما بگویید (بای- بای).

5. در ابتدا اگر کودک کمی به صدای جدید نزدیک شد، پاداش را بدهید. اما وقتی کودک شروع کرد به تقلید صدای جدید فقط یک صدای خوب را پاداش دهید.
6. همین راه را ادامه دهید تا کودک صداهای جدید را خوب تقلید کند.
7. بزودی شما می توانید کلماتی را ارائه کنید که حاوی صداهایی است که کودک یاد گرفته است. مثلا(تاب) بجای(تا). وقتی کلمه تاب را می گویید یک تاب یا تصویرآن را به کودک نشان دهید.

مدت زمان زیادی برای رسیدن به این مرحله لازم است.شما باید از هر چیزی که این کار را برای کودک جالب تر می کند استفاده نمایید.
شما می توانید از پاداشهای مختلفی در این بازی استفاده کنید. مثلا روشن کردن چراغ یا دادن اسباب بازی مخصوص.این مهم است که به کودکتان فرصت انتخاب بدهید.اگر ناچار باشد بین چند چیز یکی را انتخاب کند، این به فکر کردن و استقلال او کمک می کند.

تذکرات کلی:

فرزند شما باید قبل از آنکه تلاشی را انجام دهد، بخواهد که ارتباط برقرار کند. شما باید برای او یک احتیاجاتی بوجود آورید و هر نیازی را که دارد فورا برآورده نکنید.مثلا گاهی وسط غذا خوردن یا بازی کردن صبر کنید و بگویید: باز هم می خواهی؟ صبر کنید تا به نوعی پاسخ مثبت بدهد و بعد ادامه دهید. این مهم است که به فرزندتان فرصت انتخاب بدهید. اگر ناچار باشد بین چند چیز انتخابی انجام دهد، این به فکر کردن و استقلال او کمک می کند. ژستها و اشاراتی که استفاده می کتید باید همیشگی باشند. مثلا همیشه برای گفتن بیا باید از یک اشاره خاص استفاده کنید. و نه فقط شما بلکه همه خانواده باید اینطور باشند. فرزند شما استفاده از این اشارات را خواهد آموخت. شما باید یک الگوی واضح به او بدهید. مثلا باید تکان دادن سر به علامت موافقت را با اغراق انجام دهید. وقتی از اشاره استفاده می کنید، باید کلمه مربوطه را همیشه بگویید و زمانی که کودک قادر به صحبت کردن است، هم کلمه و هم اشاره را از او بخواهید.

کمک به کودک برای صحبت کردن:
کارهایی که باید انجام شود:
1-وقتی عملی را انجام می دهید، آنرا با کلمات بسیار ساده توضیح دهید0مثلا: ظرف می شورم، مداد را برداشتم، شیر می خوری.
2-وقتی کودک نزدیک شماست از هر فرصتی برای صحبت کردن استفاده کنید. فرصت دهید تا گفته های شما را تقلید کند .

مثل:متشکرم،خداحافظ،ببخشید. گفته های کودک را بسط دهید. یک قاعده کلی این است که کلماتی را که خود کودک به کار برده باقی نگهداشته و کلماتی که حذف شده به آن بیفزایید. برای مثال:
کودک می گوید:نشسته دیوار.
مادر می گوید:او روی دیوار نشسته.

3-نام اشیایی را که در محیط هست برای کودک بگویید.
4-با تقلید صداها بازی جالبی می توانید انجام دهید. برای مثال: صدای حیوانات.
5-هر صدایی که کودک تولید می کند به عنوان گفتار ببذیرید،اما هرگز از صحبت بچگانه جلوی کودک استفاده نکنید.
6- سعی کنید بفهمید کودک چه می خواهد بگوید به این ترتیب او مجبور نخواهد شد آنرا تکرار کند.اماسعی کنید او را تشویق کنید از بهترین کلماتی که می داند استفاده کند.

7- کودک را تشویق کنید در حین بازی صداهای مختلفی تولید کند.
8-صداهای درستی را که کودک تولید می کند تقلید کنید و سایر صداها را نیز تولید کنید.
9-برای کودک داستان بخوانید. اگر احساس می کنید تحمل آن را دارد، روی کلمات و اعمال مهم تاکید کنید.
10-برای بازی گروهی اسباب بازیهایی که صدا تولید می کند تهیه کنید.
11-بازیهای گروهی را که مستلزم استفاده از صداها و کلمات است، تشویق کنید.

12-صحبت کردن را لذت بخش کنید. مثلا:کلمات و صداهایی که گفتن آن می تواند جالب باشد، یا عکس هایی برای تماشا کردن یا گوش دادن به داستان.
13-سعی کنید فکری را که کودک می خواهد بیان کند کشف کنید، با اینکه در گفته های او اشتباهات دستوری زیادی ممکن است باشد.
14-صحبت کردن ارادی کودک را تشویق کنید.
15-موقعیتهایی را جور کنید که کودک در انجام اعمال کوچکی به شما کمک کند.هر کاری را می کنید توضیح دهید.

16-کارهایی را که کودک بطور روزمره انجام می دهد،بصورت کلمات ساده برایش تعریف کنید واز کلماتی که نقش مرکزی در فعالیتهای او دارنداستفاده کنید. مثلا:ما کفش می پوشیم،ما نوشابه می گیریم.
17-اسباب بازیهای بادی تهیه کنید.بازیهایی انجام دهید که مستلزم تمرینات لبها، فک و زبان است.

کارهایی که باید از آن اجتناب شود:
1-تصحیح اشتباهات گفتاری کودک با گفتن نه و گفتن اینکه اشتباه کرده است.
2-صحبت در مورد اشکالات گفتاری کودک در حضور دیگران.
3-با حالات چهره یا بصورت کلامی نشان دادن اینکه گفته های کودک غلط است.
4-محروم کردن کودک از غذا یا مجازات کردن کودک بخاطر گفتار غلطی که دارد، گرفتن اسباب بازی و چیزهای دیگر برای اینکه او را وادار به صحبت کردن کنید.

5-قرار دادن کودک در موقعیتی که در حد توانش نیست و ممکن است تلاش او را برای صحبت کردن با شکست مواجه کند.
6- عصبانی شدن در مقابل گفتار غلط او.
7-اصرار کردن به کودک که صحبت کند و به وجود آوردن این احساس در او که چون صحبت نمی کند کمتر مورد قبول شماست.

پیشنهادهایی برای تشویق کودک جهت برقراری ارتباط:

یک غذای خوشمزه را جلوی کودک بخورید بدون اینکه به او پیشنهاد دهید. یک اسباب بازی کوکی را کوک کنید، بگذارید کارکند، سپس آنرا به کودک بدهید. به کودک مکعبهای بازی را به شکل یکی در میان بدهید تا داخل یک قوطی بیندازد، بعد یک عکس از یک اسباب بازی کوچک به او بدهید تا داخل قوطی بیندازد. یک بازی آشنا را شروع کنید ، تا زمانی که کودک اظهاررضایت کند بازی را ادامه دهید سپس صبر کنید ، منتظر به کودک نگاه کنید و محرکی به او ارائه دهید. مثل: چه می خواهی؟. یک بسته بادکنک را باز کنید ، چند تا از بادکنکها را باد کنید ، سپس در بسته را محکم ببندید و آنرا به کودک بدهید. یک بالن را باد کنید و بگذارید باد آن خالی شود، سپس بالن خالی را به کودک بدهید. غذایی را که دوست ندارد نزدیک دهانش نگهدارید. یک اسباب بازی یا خوراکی دلخواه را در یک جعبه شفاف با در محکم بگذارید بطوریکه نتواند آنرا باز کند، جعبه را به کودک بدهید و صبر کنید.