سکته مغزی یکی از شایع ترین علل ناتوانی های جسمی و عصبی در جهان است که اغلب باعث ایجاد اختلالات شدید در عملکرد حرکتی، تعادلی و شناختی فرد می شود. فیزیوتراپی به عنوان یکی از ارکان اصلی توانبخشی پس از سکته مغزی، نقش حیاتی در بازگرداندن عملکرد حرکتی و بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا می کند. با استفاده از تکنیک ها و تمرینات ویژه، فیزیوتراپی می تواند به بازسازی عضلات، افزایش تحرک و تعادل و کاهش عوارض ثانویه کمک کند. فرآیند درمان سکته مغزی با فیزیوتراپی یک رویکرد جامع و چند مرحله ای است که نیاز به مشارکت فعال بیمار و خانواده اش دارد. با استفاده از تمرینات مناسب، ارزیابی مداوم و حمایت روانی، فیزیوتراپی می تواند به بهبود توانایی های حرکتی و کیفیت زندگی بیماران کمک کند. این فرایند باید به طور منظم و تحت نظارت متخصصان انجام شود تا بهبودی کامل تر و بازگشت به زندگی عادی تا حد ممکن محقق شود.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی زمانی اتفاق می افتد که عروق خونی مغز پاره شده و یا انسداد عروق در این بافت گسترش یابد. در صورت عدم درمان سریع سلول های مغز سریعا از بین می روند که نتیجه آن می تواند ایجاد ناتوانی های جدی و حتی مرگ باشد.

انواع سکته مغزی

انواع سکته مغزی شامل موارد زیر است:

1- ایسکمیک

شایع ترین نوع سکته محسوب شده که طی آن یک لخته، مانع رسیدن خون و اکسیژن به مغز می شود.

2- هموراژیک (خون ریزی دهنده)

این نوع زمانی رخ می دهد که یکی از رگ های خونی ضعیف، سوراخ شده و موجب خونریزی به بافت مغزی می شود. همچنین ترکیدن رگ، مانع جریان خون به مغز نیز می شود. سکته مغزی هموراژیک معمولا ناشی از آنوریسم یا ناهنجاری شریانی وریدی مغز (AVM) می باشد.

3- حملات ایسکمیک گذرا (TIA)

این نوع سکته مغزی زمانی رخ می دهد که خون قادر به رسیدن به قسمتی از مغز نباشد؛ اما پس از گذشت مدت زمان کوتاهی، جریان خون به حالت طبیعی خود بازگردد و علائم ناشی از آن مرتفع می شوند.

علائم سکته مغزی

به طور کلی علائم رایج سکته مغزی عبارتند از:

• فلج شدگی اندام ها
• بی حسی یا ضعف در بازو، صورت و پا به ویژه در یک طرف بدن
• مشکل در گفتار یا درک گفتار
• گیجی
• مبهم صحبت کردن
• مشکلات بینایی مانند مشکل در بینایی یک یا هر دو چشم با تاری دید و دوبینی
• مشکل در راه رفتن
• از دست دادن تعادل یا هماهنگی
• سرگیجه
• سردرد شدید و ناگهانی با علت نامعلوم

فیزیوتراپی سکته مغزی چیست؟

بعد از سکته مغزی معمولا فرد دچار برخی ناتوانی ها می شود که تنها روش درمانی آن فیزیوتراپی است. در قدم اول فیزیوتراپیست مشکلات حسی و حرکتی بیمار را ارزیابی کرده و میزان آسیب فرد را در هر حیطه تعیین می کند. سپس بر اساس نتایج حاصل از ارزیابی از تکنیک های مختلف فیزیوتراپی مثل الکتروتراپی، منیپولیشن، ماساژ، درای نیدلینگ استفاده می کند. هدف اصلی فیزیوتراپیست بعد از سکته مغزی برای استفاده از اندام های هردو سمت بدن و بازیابی قدرت و حرکتهای بدن به اندازه ممکن است تا بتواند فعالیت های روزمره زندگی خود را انجام دهد. در کنار تکنیک های فیزیوتراپی استفاده ازتمرین درمانی های متناسب و کاردرمانی منجربه افزایش دامنه حرکتی در مفاصل و اندام ها می شود.

اهمیت فیزیوتراپی سکته مغزی چیست؟

فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در بهبود و بازتوانی بیماران پس از سکته مغزی دارد. این اهمیت به دلایل زیر است:

بهبود حرکت و عملکرد

فیزیوتراپی به بیماران کمک می کند تا توانایی های حرکتی خود را بازیابند و عملکرد عضلات و مفاصل را بهبود بخشند. این شامل تمرینات تقویتی، کششی و تعادلی است که به بازگرداندن قدرت و هماهنگی کمک می کند.

پیشگیری از عوارض ثانویه

عدم تحرک پس از سکته مغزی می تواند منجر به عوارضی مانند زخم بستر، لخته های خونی و کاهش دامنه حرکتی شود. فیزیوتراپی با تشویق به حرکت و فعالیت، به پیشگیری از این عوارض کمک می کند.

بهبود تعادل و کاهش خطر سقوط

تمرینات تعادلی و هماهنگی به بیماران کمک می کند تا تعادل خود را بهبود بخشند و خطر سقوط را کاهش دهند، که یکی از نگرانی های اصلی پس از سکته مغزی است.

افزایش استقلال

با بهبود توانایی های حرکتی و عملکردی، بیماران می توانند به تدریج استقلال بیشتری در انجام فعالیت های روزمره خود پیدا کنند، که این امر به بهبود کیفیت زندگی آن ها کمک می کند.

حمایت روانی و اجتماعی

فیزیوتراپیست ها نه تنها به بهبود جسمانی بیماران کمک می کنند، بلکه با ارائه حمایت روانی و اجتماعی، به بیماران کمک می کنند تا با چالش های روانی و اجتماعی پس از سکته مغزی مقابله کنند.

برنامه ریزی و پیگیری درمان

فیزیوتراپیست ها با ارزیابی وضعیت بیمار و تعیین اهداف درمانی، برنامه های تمرینی شخصی سازی شده ای را طراحی می کنند و پیشرفت بیمار را به طور منظم پیگیری می کنند.

بهترین زمان انجام فیزیوتراپی سکته مغزی

بین 3 الی 6 ماه اول سکته مغزی بهترین تایم درمان عوارض سکته مغزی می باشد و بازتوانی سکته مغزی باید در این دوران انجام شود.

اهداف اصلی فیزیوتراپی در بیماران سکته مغز

اهداف اصلی فیزیوتراپی در بیماران سکته مغزی شامل موارد زیر است:

• بازیابی حرکت و عملکرد
• تقویت عضلات و افزایش قدرت
• بهبود تعادل و هماهنگی
• فزایش استقلال در فعالیت های روزمره
• پیشگیری از عوارض ثانویه
• بهبود کیفیت زندگی
• حمایت روانی و اجتماعی

مراحل درمان سکته مغزی با فیزیوتراپی

درمان سکته مغزی با فیزیوتراپی یک فرآیند چند مرحله ای است که به تدریج و با توجه به وضعیت بیمار و نیازهای خاص او انجام می شود. مراحل درمان به طور کلی شامل موارد زیر است:

1. ارزیابی اولیه : فیزیوتراپیست در ابتدا وضعیت بیمار را به دقت ارزیابی می کند. این ارزیابی شامل بررسی قدرت عضلانی، دامنه حرکتی، تعادل و هماهنگی، وضعیت حرکت و نیازهای خاص بیمار است. بر اساس ارزیابی اولیه، اهداف درمانی شخصی سازی شده ای تعیین می شود که می تواند شامل بازیابی حرکت، بهبود تعادل، و افزایش استقلال در فعالیت های روزمره باشد.
2. مرحله آماده سازی : به بیمار و خانواده او اطلاعاتی در مورد سکته مغزی، روند درمان و انتظارات داده می شود تا آنها بتوانند در فرآیند درمان مشارکت کنند. تقویت روحیه و انگیزه بیمار برای شرکت فعال در جلسات درمانی و انجام تمرینات ضروری است.
3. درمان های فیزیکی اولیه : تمرینات پایه ای برای شروع حرکات و کاهش سفتی مفاصل انجام می شود. این تمرینات معمولاً شامل حرکات کششی و تمرینات ساده ای هستند که به حفظ دامنه حرکتی کمک می کنند. فیزیوتراپیست می تواند از تکنیک های دستی مانند ماساژ و تکنیک های حرکتی برای کاهش تنش عضلانی و بهبود جریان خون استفاده کند.
4. تمرینات تقویتی و تعادلی : تمرینات هدفمند برای تقویت عضلات ضعیف شده انجام می شود. این تمرینات ممکن است شامل استفاده از وزنه ها یا کش های مقاومتی باشد. برنامه های تمرینی برای بهبود تعادل و کاهش خطر سقوط شامل حرکات مختلفی مانند ایستادن بر روی یک پا، تمرینات حرکتی با تغییر وزن بدن، و استفاده از وسایل تعادلی است.
5. آموزش فعالیت های روزمره : بیمار آموزش می بیند که چگونه به طور مؤثر و مستقل تر فعالیت های روزمره را انجام دهد، مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و رفت و آمد. در صورت نیاز، فیزیوتراپیست ممکن است وسایل کمکی مانند عصا یا واکر را برای کمک به حرکت و استقلال بیمار معرفی کند.
6. پیگیری و تنظیم درمان : پیشرفت بیمار به طور منظم ارزیابی می شود و برنامه درمانی بر اساس نیازهای تغییر یافته بیمار تنظیم می شود. ارائه بازخورد مثبت و تشویق بیمار در هر مرحله از درمان بسیار مهم است.
7. ادامه درمان و پیشگیری از عود : در مراحل پایانی درمان، فیزیوتراپیست به بیمار برنامه ای برای حفظ تمرینات و جلوگیری از عود علائم ارائه می دهد.

سوالات رایج درباره فیزیوتراپی سکته مغزی

1- فیزیوتراپی چگونه می تواند به بهبود بیمارانی که سکته مغزی داشته اند کمک کند؟

پس از سکته مغزی، مغز ما نمی تواند سلول های جدیدی را تولید و جایگزین سلول های آسیب دیده کند؛ اما با شروع تمرینات و تحریکات فیزیوتراپی، مغز این توانایی را دارد که سلول های سالم اما نامنظم خود را دوباره مرتب کرده و توانایی از دست رفته را جبران کند.

2- چه مدت پس از سکته مغزی باید فیزیوتراپی شروع شود؟

فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی بسته به تشخیص پزشک می تواند بلافاصله پس از ترخیص از بیمارستان شروع شود.

3- آیا فیزیوتراپی می تواند عملکرد حرکتی بیماران سکته مغزی را به حالت قبل بازگرداند؟

اگرچه فیزیوتراپی می تواند به بهبود قابل توجهی در عملکرد حرکتی بیماران سکته مغزی منجر شود؛ اما بازگشت کامل به حالت قبل از سکته همیشه ممکن نیست و به شرایط خاص هر بیمار بستگی دارد.

4- چه تمریناتی برای بهبود تعادل و تقویت عضلات بیماران سکته مغزی توصیه می شود؟

برای بهبود تعادل و تقویت عضلات بیماران سکته مغزی، تمرینات خاصی توصیه می شود که می توانند به بهبود عملکرد حرکتی و کاهش خطر سقوط کمک کنند. تمرینات تعادلی، تمرینات تقویتی و تمرینات حرکتی از این دسته هستند.

5- فیزیوتراپی در دوران حاد سکته مغزی با دوران مزمن چه تفاوت هایی دارد؟

فیزیوتراپی در دوران حاد سکته مغزی و دوران مزمن تفاوت های قابل توجهی دارد؛ زیرا هر دوره نیاز ها و چالش های خاص خود را دارد. در ادامه به برخی از این تفاوت ها اشاره می شود:
دوران حاد:
دوران حاد معمولاً به 72 ساعت تا چند هفته پس از سکته گفته می شود. در این دوره، هدف اصلی حفظ زندگی بیمار، جلوگیری از عوارض ثانویه و شروع حرکات ابتدایی است . فیزیوتراپی در این مرحله بیشتر بر روی ارزیابی وضعیت حرکتی و تعیین بهترین روش های درمانی متمرکز است . تمرینات معمولاً بدون بارگذاری زیاد و در حد حفظ حرکات و عملکردهای حیاتی است. هدف اولیه حفظ عملکرد حیات و پیشگیری از عوارض مانند کوتاهی عضلات و لخته شدن خون است.
دوران مزمن:
به دوره ای اشاره دارد که چند هفته تا چند ماه یا حتی سال ها پس از سکته گذشته است. در این مرحله، تمرکز بر روی بهبود عملکرد حرکتی، تقویت عضلات، بهبود تعادل و افزایش استقلال بیماران است. برنامه های درمانی بیشتر مبتنی بر فعالیت های روزمره و هدفمند هستند و به تحرک بیشتر و تقویت توانایی های حرکتی بیمار توجه می شود. تمرینات بیشتر فعال و با شدت بیشتری انجام می شود. بیمار ممکن است به تمرینات تقویتی، تعادلی و حرکتی بیشتر مشغول شود و هدف بهبود عملکرد حرکتی و افزایش استقلال باشد. تمرکز بر روی یک برنامه توانبخشی بلندمدت و پایش مداوم پیشرفت بیمار است. اهداف بلندمدت شامل بهبود توانایی های حرکتی، تقویت عضلات، بهبود تعادل و افزایش استقلال در انجام فعالیت های روزمره است.

6- آیا فیزیوتراپی برای تمامی بیماران سکته مغزی ضروری است؟

فیزیوتراپی مهم ترین درمان پس از سکته مغزی است . در واقع بعد از آنکه سکته مغزی از مرحله حاد خود گذشت ، فیزیوتراپی شروع می شود.

7- چقدر طول می کشد تا بیماران سکته مغزی با فیزیوتراپی بهبود یابند؟

به طور کلی، برخی بیماران ممکن است در چند هفته تا چند ماه بهبود را مشاهده کنند، در حالی که دیگران ممکن است نیاز به چند سال طول درمان داشته باشند.

8- چگونه خانواده ها می توانند در فرآیند فیزیوتراپی به بیمار سکته مغزی کمک کنند؟

نقش خانواده ها در فرآیند بهبودی بیماران سکته مغزی بسیار حیاتی است. با ایجاد حمایت عاطفی، کمک به اجرای برنامه های درمانی و برقراری ارتباط مؤثر با تیم درمانی، آنها می توانند تأثیر مثبتی بر روند بهبودی بیمار داشته باشند و کیفیت زندگی او را بهبود بخشند.

9- آیا فیزیوتراپی می تواند از بروز عوارض ثانویه سکته مغزی جلوگیری کند؟

فیزیوتراپی نه تنها به بهبود وضعیت جسمی بیماران سکته مغزی کمک می کند، بلکه می تواند به طور مؤثری از بروز عوارض ثانویه جلوگیری کند. اجرای منظم برنامه های فیزیوتراپی و همکاری نزدیک با فیزیوتراپیست می تواند به بهترین نتایج در فرایند بهبودی کمک کند.

10- آیا درمان های مکمل مانند ماساژ یا طب سوزنی می توانند به بهبود بیماران سکته مغزی کمک کنند؟

بله، درمان های مکمل مانند ماساژ و طب سوزنی می توانند به بهبود بیماران سکته مغزی کمک کنند؛ اما مهم است که این درمان ها به عنوان مکمل و نه جایگزین برای درمان های اصلی پزشکی و فیزیوتراپی در نظر گرفته شوند.

11- چه عواملی می توانند بر سرعت و میزان بهبود بیماران سکته مغزی تأثیر بگذارند؟

عواملی که در سرعت و میزان پیشرفت بیمار مبتلا به سکته مغزی باید در نظر گرفته شوند:

• وضعیت شناختی و هوشیاری
• منطقه آسیب دیده
• وسعت آسیب دیدگی
• وضعیت روحی بیمار و خانواده
• سن بیمار

سخن پایانی

در مجموع، فیزیوتراپی به عنوان یک بخش اساسی از توانبخشی بیماران سکته مغزی، به بهبود توانایی های حرکتی و افزایش استقلال فردی کمک می کند. فیزیوتراپیست، دقیق ترین برنامه درمانی براساس سن، سلامت کلی و درجه ناتوانی ناشی از سکته مغزی را تنظیم می کند. همچنین سبک زندگی، علایق و اولویت ها و در دسترس بودن اعضای خانواده یا سایر مراقبات را در نظر خواهد گرفت . استفاده از تمرینات منظم و تکنیک های تخصصی می تواند به کاهش عوارض طولانی مدت سکته و بهبود کیفیت زندگی بیمار بیانجامد. توجه به نیازهای منحصر به فرد هر بیمار و پیگیری مداوم درمان، از عوامل کلیدی موفقیت در فرایند بهبودی است.

نسخه اصلی مطلب فیزیوتراپی در بیماران سکته مغزی با چه اهدافی انجام میشود؟ را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---