ارتودنسی یکی از مهم ترین خدمات دندانپزشکی است. این شیوه درمانی شاخه ای از علم دندانپزشکی است که به رفع مشکلات مربوط به چینش دندان ها و فک ها کمک می کند. این روش یکی از روش هایی است که با کمک آن می توانید به زیبایی چهره ی خود بیفزایید و از طرفی روش درمانی هم محسوب می شود. برگشت دندان بعد از ارتودنسی یکی از رایج ترین مشکلاتی است که معمولاً در ارتودنسی با براکت ها و یا الاینرهای جدید مشاهده می شود. البته شایان ذکر است که این عارضه خیلی سریع اتفاق نمی افتد. قابل ذکر است که حتی با رعایت تمام نکات بعد از ارتودنسی و استفاده از بهترین ریتینرها (نگهدارنده) ی موجود نیز نمی توان مانع حرکات بسیار جزئی دندان ها شد. بافت هایی (لثه واستخوان) که مسئول مراقبت از دندان هستند به مرور زمان دستخوش تغییر شده و در نتیجه باعث تغییر شکل و جابجایی دندانها می شوند، بنابراین باید گفت از آنجایی که ارتودنسی با سیستم های بیولوژیکی بدن انسان درارتباط است، هرگز نمی توان به صورت مطلق و یا ۱۰۰% تضمین کرد که قابل برگشت نیستند. اگر بیمار نیز به توصیه ی متخصص اهمیت نداده و ریتینرها (نگهدارنده ارتودنسی) را از دهان خارج کند احتمال بازگشت ارتودنسی افزایش می یابد. بهترین راه پیشگیری و درمان برگشت ارتودنسی، مدیریت زودهنگام است. هرچه زودتر متوجه برگشت دندان به وضعیت نامرتب شویم اصلاح این مشکل به مراتب ساده تر خواهد بود.

علل برگشت ارتودنسی

دندان ها بعد از جابجایی که طی درمان ارتودنسی برایشان اتفاق می افتد، برای تثبیت در جایگاه جدید نیاز به زمان دارند؛ زیرا مدتی طول می کشد که بافت ها و ساختارهایی که دندان را در جای خود نگه می دارند به موقعیت جدید عادت کنند. با این حال احتمال برگشت ارتودنسی همواره وجود دارد. مهمترین علل برگشت ارتودنسی شامل موارد زیر است:

• عدم مهارت کافی متخصص ارتودنسی

یکی از مهمترین دلایل جابجایی دندان بعد از ارتودنسی عدم مهارت ارتودنتیست است. در صورتی که متخصص ارتودنسی مهارت و تجربه کافی در مورد تشخیص علت ناهنجاری فک و دندان نداشته و طرح درمان درستی را برای شما انتخاب نکند، به احتمال زیاد درمان ارتودنسی شکست خورده و بعد از ارتودنسی دندان ها کج و نامرتب خواهند شد.

• مشکلات فک و دندان

بازگشت مشکلات فک و دندان بعد از ارتودنسی در افرادی که ارتودنسی را در سن بلوغ یا قبل از آن انجام می دهند، احتمال بالایی دارد. با رشد نامحسوس استخوان فک پایین یا رشد منفی فک، ناهنجاری فک و دندان ممکن است دوباره ایجاد شده و موجب بازگشت درمان ارتودنسی شود. برای جلوگیری از برگشت درمان ارتودنسی، قبل از شروع درمان با ارتودنتیست خود مشورت کرده و مراقبت بعد از ارتودنسی را جدی بگیرید.

• بی توجهی به دستورالعمل های ارتودنتیست

ارتودنتیست بعد از پایان درمان به شما توصیه هایی می کند که رعایت آنها تا حد زیادی از بازگشت درمان ارتودنسی جلوگیری می کند. بی توجهی به این دستورالعمل ها می تواند دندان های صاف و مرتب شده شما را بهم بریزد. بعد از درمان ارتودنسی سعی کنید برنامه غذایی متعادل و سبک زندگی سالمی را دنبال کنید. همچنین بهتر است از مصرف خوراکی های سفت و سخت اجتناب نمایید.

• عدم استفاده درست از نگهدارنده ها

یکی از روش هایی که بعد از درمان ارتودنسی برای تثبیت دندان ها در موقعیت جدید و جلوگیری از جابجایی آنها به کار می رود استفاده از نگهدارنده ارتودنسی مطابق با آموزش ارتودنتیست است. چنانچه به درستی از ریتینرها استفاده نکرده یا استفاده از آنها را کنار بگذارید به زودی شاهد برگشت دندان ها به موقعیت نادرست خود خواهید بود.

• نکشیدن دندان قبل از ارتودنسی

در برخی موارد لازم است قبل از درمان ارتودنسی به منظور ایجاد فضای کافی برای جابجایی دندان ها، یک چند دندان کشیده شود. برخی افراد در مقابل این عمل مقاومت کرده و به درمان بدون کشیدن دندان اصرار دارند. اینکار جایجایی و کج شدن دندان بعد از ارتودنسی را بسیار محتمل می کند. در این شرایط متخصص ارتودنسی برای جلوگیری از برگشت ارتودنسی، کشیدن دندان یا جراحی فک را تجویز می کند.

• از دست دادن دندان و باز شدن فضا بعد از ارتودنسی

در صورتی که فرد بعد از درمان ارتودنسی یک یا چند دندان خود را از دست بدهد فضای خالی ایجاد شده در فک موجب تمایل بیشتر دندان ها برای جابجایی و پر کردن فضای خالی می شود. در این حالت متخصص ارتودنسی با توجه به میزان فضای باز شده، شکل و اندازه طبیعی دندان درمان های بازسازی اندازه طبیعی دندان مانند ایمپلنت را توصیه می کند.

• دندان قروچه

یکی دیگر از علل برگشت ارتودنسی عادت دندان قروچه است. فشار ناشی از ساییدن دندان ها روی هم فک پایین را به سمت جلو رانده و باعث می شود فشار زیادی به دندان های بالا وارد شود. فشار مداوم به دندان ها روی موقعیت قرارگیری آنها تأثیر گذاشته و باعث جابجایی و نامرتب شدن آنها می شود.

• ژنتیک

ژنتیک عامل قدرتمندی است که می تواند موقعیت قرارگیری دندان ها و جایجایی آنها را تحت تأثیر قرار دهد. افرادی که با کمک درمان ارتودنسی متحرک یا ثابت توانسته اند دندان های خود را صاف و مرتب کنند، ممکن است به دلایل ژنتیکی ترتیب دندان هایشان بهم ریخته و به ارتودنسی مجدد نیاز داشته باشند. در صورت داشتن سابقه خانوادگی در زمینه نامرتبی دندان ها، قبل از انجام ارتودنسی با دندانپزشک خود مشورت کنید.

• افزایش سن

با افزایش سن دندان ها بی ثبات تر شده و تحت تأثیر هر عامل و فشاری که به آنها وارد شود قرار گرفته و حرکت می کنند. به همین دلیل احتمال جابجایی دندان بعد از ارتودنسی با بالا رفتن سن افزایش می یابد.

• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان

حتی در صورت استفاده درست از نگهدارنده ها، اگر بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت نکنید احتمال نامرتب و کج شدن دندان بعد از ارتودنسی وجود دارد؛ زیرا عدم رعایت بهداشت دهان و دندان سبب بروز بیماری های لثه، پوسیدگی، لق شدن دندان ها و از دست دادن آنها خواهد شد. این اتفاق فضای خالی و شرایط را برای جابجایی و نامنظم شدن دندان ها فراهم می کند. استفاده از مسواک مخصوص ارتودنسی برای تمیز کردن نواحی غیر قابل دسترس دندان و نخ دندان کشیدن مرتب، باید از اقدامات بهداشت روزانه فرد باشد.

• برخورد ضربه به صورت

برخورد ضربه به صورت یا وارد آمدن فشار، به لثه و ریشه ی دندان آسیب وارد کرده و باعث کج شدن و جابجایی دندان بعد از ارتودنسی می شود. معمولاً این آسیب ها به صورت اتفاقی رخ می دهد، لذا برای جلوگیری از برگشت دندان بعد از ارتودنسی سعی کنید در شرایط پرخطر قرار نگرفته و سر و صورت خود را از آسیب حفظ کنید.

درمان برگشت نامنظمی دندان بعد از ارتودنسی

برای حفظ درمان، جلوگیری از برگشت دندان بعد از ارتودنسی و ارتودنسی دوباره باید از نگهدارنده ارتودنسی استفاده کرد. نگهدارنده ها برای جلوگیری و درمان برگشت دندان بعد از ارتودنسی توسط متخصص با توجه به آناتومی دهان هر بیمار و وضعیت دندان های او تجویز می شود. نگهدارنده های جدید به طور سفارشی ساخته می شوند تا به خوبی روی دندان ها قرار گیرند. زمان استفاده از این نگهدارنده ها نیز توسط متخصص مشخص می شود.

انواع نگهدارنده ها برای برگشت ارتودنسی

• ریتینر هالی: این نگهدارنده ی متحرک روی دندان ها قرار می گیرد و سیم آن مانع برگشت ارتودنسی و کج شدن دندان های بالا می شود.
• ریتینراسیکس: این نگهدارنده ی متحرک و نامرئی به صورت سفارشی برای دندان ها ساخته شده، به درستی روی آنها قرار می گیرد و مانع جابجایی دندان بعد از ارتودنسی می شود.
• نگهدارنده ثابت: این نگهدارنده پشت دندان ها قرار می گیرد و احتمال برگشت ارتودنسی را ۱۰۰% از بین می برد. نصب نگهدارنده ثابت و برداشتن آن توسط متخصص انجام شده و در صورت شل شدن یا تغییر در آن باید به پزشک مراجعه کرد.

پیشگیری از برگشت ارتودنسی

توجه به نکات زیر می تواند تا حد زیادی به پیشگیری از بازگشت ارتودنسی کمک نماید:

• از ریتینر خود مراقبت کنید و از وارد آمدن ضربه به آنها پیشگیری کنید.
• به آرامی و با دقت مسواک بزنید تا از وارد کردن فشار و آسیب به ریتینر، جلوگیری کنید.
• در صورتی که نگهدارنده متحرک را از دهانتان خارج می کنید، آن را در جای امنی نگه دارید تا مانع از تغییر شکل و شکست آن شوید.
• در صورتی که عاداتی مانند جویدن یخ، ناخن و یا مداد، دارید، آنها را ترک کنید.
• در صورتی که نگهدارنده خود را گم کرده اید و یا آسیبی به آن وارد شده باشد، نسبت به دریافت ریتینر جدید اقدام نمایید.
• اگر در ورزش های فیزیکی مشارکت دارید و احتمال وارد شدن ضربه به صورت وجود دارد، حتماً از محافظ دندان استفاده نمایید.

نسخه اصلی مطلب برگشت نامنظمی دندانها پس از اتمام دوره درمان با ارتودنسی را در سایت دکتر پدرام دانش کاظمی بخوانید.

---