اسپاسم و درد ناگهانی مقعد یا پروکتالژیا فوگاکس، یک سندرم غیر بدخیم و گرفتگی ای است که در اطراف باسن و راست روده احساس می شود. این درد نتیجه اسپاسم یا گرفتگی عضلات کف لگن، عضلات اسفنکتر مقعد یا عضلات راست روده است. از آنجایی که غیر قابل پیش بینی است، تشخیص آن برای پزشکان یا مطالعه محققان دشوار است. در ادامه به علت و درمان این درد می پردازیم.

اسپاسم و درد مقعدی یا پروکتالژیا فوگاکس چیست؟

درد مقعد یک مشکل شایع است که با حس ناراحتی در قسمت انتهایی راست روده همراه است. در این نقطه از بدن تعداد زیادی عصب وجود دارد، بنابراین معمولاً بیمار درد شدیدی را احساس می کند. این عارضه نتیجه اسپاسم یا گرفتگی از درد های ناگهانی مقعدی است که در پزشکی با اصطلاح پروکتالژیا فوگاکس (Proctalgia fugax) نام برده می شود و معمولا علت خاصی ندارد. دردی که به وجود می آید، معمولاً در اثر اسپاسم شدید عضلانی در داخل یا اطراف کانال مقعد ایجاد می شود و ممکن است از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.

علت اسپاسم و درد ناگهانی معقد

یافتن علت پروکتالژی فوگاکس ممکن است دشوار باشد. علل از فردی به فرد دیگر متفاوت است و نیاز به رویکرد های متفاوتی برای درمان دارد. مشخص نیست که پروکتالژیا فوگاکس محرک خاصی داشته باشد اما مطالعه ای در سال 2005 نشان داد که ممکن است به دلیل مشکلی در اعصاب پودندال ایجاد شود ولی اغلب پس از تزریق بواسیر به نام اسکلروتراپی یا پس از هیسترکتومی اتفاق می افتد.
سایر محرک های احتمالی عبارتند از:

• عوامل روانی (اختلالات مثل سرطان)
• فعالیت جنسی
• قاعدگی زنان
• استرس
• یبوست
• فشار

علیرغم شواهدی مبنی بر وجود برخی محرک های احتمالی مانند موارد ذکر شده در بالا، این عارضه ممکن است بدون هیچ عامل خاصی هم به وجود آید.هر کسی می تواند پروکتالژی فوگاکس را تجربه کند اما معمولاً قبل از بلوغ شروع نمی شود و به نظر می رسد زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می دهد.هم چنین این اختلال در افرادی که از سندروم روده تحریک پذیر رنج می برند، بیشتر دیده می شود. البته گفته می شود که پروکتالژیا فوگاکس مانند سردرد های خوشه ای ممکن است بعد از هفته ها و یا حتی سال ها به صورت خود به خودی بهبود یابد.

علائم اسپاسم و درد ناگهانی معقد

از علائم پروکتالژی فوگاکس، می توان به اسپاسم عضلات در ناحیه تحتانی راست روده یا در داخل و اطراف کانال رکتوم اشاره کرد. این درد یا اسپاسم معمولا ناگهانی و بدون هشدار یا علائم قبلی اتفاق می افتد. درد می تواند شدید باشد و فقط چند ثانیه طول بکشد، البته در برخی از موارد ممکن است افراد نیم ساعت هم درد داشته باشند. همچنین ممکن است به قدری شدید باشند که شما را حتی از انجام کارهای روزمره دور کند.
برخی علائم دیگر این عارضه تحت الگو های زیر بروز پیدا می کند:

1. درد یا اسپاسمی که در شب رخ می دهد ممکن است به اندازه ای دردناک باشد که باعث برهم خوردن خواب شود. هرچند می تواند در طول روز نیز رخ دهد.
2. دردی که چند ثانیه طول می کشد، اگرچه در برخی موارد می تواند تا 30 دقیقه طول بکشد.
3. این اپیزود ها ممکن است آنقدر شدید باشند که باعث محدودیت فعالیت شوند.
4. دردی که به طور ناگهانی و معمولاً بدون هشدار اتفاق می افتد.
5. دوره های شدید پروکتالژیا فوگاکس می تواند به اندازه ای دردناک باشد که باعث برهم خوردن خواب یا بازدارندگی فعالیت ها شود اما در فواصل بین دردها، هیچ درد یا ناراحتی دیده نمی شود.

تشخیص اسپاسم و درد ناگهانی مقعد (پروکتالژیا فوگاکس)

تشخیص پروکتالژیا فوگاکس به دلیل سرعت و تصادفی بودن اسپاسم دشوار است. هیچ آزمایشی برای تشخیص وجود ندارد اما پزشک پس از رد کردن سایر علل احتمالی درد مقعد و اسپاسم علت را تشخیص می دهد. به منظور رد سایر شرایطی که ممکن است باعث درد شوند، می توان با اقدامات زیر علت را تشخیص داد:

• انجام یک معاینه فیزیکی برای بررسی نقاط حساس در رکتوم یا درد هنگام لمس آن ناحیه دردناک (حساسیت در رکتوم یا اعصاب آن می تواند علت پروکتالژی فوگاکس باشد)
• بررسی هموروئید، شقاق ، آبسه، زخم، بیماری التهابی روده، سرطان، عفونت ها و سایر بیماری ها یا شرایطی که ممکن است باعث درد مقعدی شوند.
• سیگموییدسکوپی یا کولونوسکوپی برای تشخیص افتراقی از تومورها
• شرح حال در مورد شدت درد، مدت زمان، زمان وقوع اسپاسم
• مشاوره روانی در صورتی که درد منشا روانی داشته باشد.

انجام همه این موارد برای تشخیص افتراقی پروکتالژیا فوگاکس از سایر علل مخصوصا بدخیمی های ناحیه رکتال لازم است. هنگامی که سایر شرایط به عنوان علت درد رد شد، پزشک قادر خواهد بود پروکتالژیا فوگاکس را تشخیص دهد. اگر تشخیص داده شد که پروکتالژیا فوگاکس دارید، درمان هایی وجود دارند که می توانند به مدیریت این دوره ها کمک کنند.

درمان اسپاسم و درد ناگهانی مقعد (پروکتالژیا فوگاکس)

اکثر گزینه های درمانی برای پروکتالژیا فوگاکس به علائم بستگی دارد.هدف از درمان ها کاهش درد و ناراحتی است و عمدتا به این دلیل است که اپیزود ها کوتاه، نامنظم و بدون علت مشخص هستند. با توجه به ضرورت رد بدخیمی های رکتال در درمان پروکتالژیا فوگاکس و نقش به سزایی که مشکلات روانی در بروز و ادامه این بیماری دارند، گاه درمان زمان بر خواهد بود. همان طور که مفصلاً اشاره کردیم، درد مقعد میتواند علت های مختلفی داشته باشد. پس امکان معرفی یک روش درمان مشخص، برای همه ی این علت ها وجود ندارد.

برخی از درمان های پروکتالژیا فوگاکس به شرح زیر است:

1. مصرف دارو های ضد اسپاسم و شل کننده های عضلانی و مسکن های ضد درد و غیر کورتونی
2. مصرف دارو های مهارکننده با جذب سروتونین مانند فلوکستین در افرادی که درد آن ها منشا روانی دارد.
3. مصرف مایعات و فیبر که به افزایش حرکات روده و کاهش درد کمک می کند.
4. تزریق بوتاکس در اطراف نواحی آنورکتال که باعث شل شدن عضلات می شود.
5. استفاده از شیاف ها برای دیلاتاسیون ناحیه رکتال
6. داروهای ضد تشنج مثل پرگابالین
7. کمپرس گرم و سرد
8. برای درد های شدیدتر پزشک ممکن است انواع بلوک عصبی را برای توقف اسپاسم عضلانی توصیه کند.
9. بلوک عصبی شامل بلوک عصب پودندال، پرونئال یا کودال اپیدورال که باعث بی حس شدن نواحی لگنی برای کاهش اسپاسم عضلانی این ناحیه می شوند. این روش در اتاق و به صورت عمل سرپایی و بعد از بی حسی بی موضعی تحت هدایت دستگاه سونوگرافی انجام می شود.

مسأله مهم اینجاست که میزان اثر بخشی این درمان ‎ها بسیار متفاوت است. از آنجا که دوره ‎های پروکتالژیا فوگاکس می‎ توانند بدون هشدار قبلی بروز کنند و زمان کوتاهی ادامه دارند، ممکن است دارو ها و برخی درمان ها به موقع عمل نکنند. بسیاری از افراد که مبتلا به این عارضه هستند، از دارو استفاده نمی‎کنند و اجازه می ‎دهند تا دوره درد تمام شود. اگر هر نوع درد مقعدی دارید، مهم است که آن را با یک متخصص پزشکی در میان بگذارید. این درد می تواند نشانه ای از یک بیماری یا وضعیتی باشد که باید درمان شود.

نسخه اصلی مطلب علت و درمان اسپاسم و درد ناگهانی مقعد را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---