دفع ناقص ادرار یا احتباس ادرار یکی از مشکلات شایع در سیستم ادراری است که بسیاری از افراد به ویژه مردان مسن با آن مواجه می شوند. این مشکل زمانی رخ می دهد که مثانه به طور کامل تخلیه نمی شود، که می تواند دلایل مختلفی از جمله انسداد مجاری ادراری، ضعف عضلات مثانه، یا بیماری های مرتبط با پروستات داشته باشد. عدم تخلیه کامل ادرار علاوه بر ایجاد ناراحتی، خطر بروز عفونت های ادراری و مشکلات جدی تری مانند آسیب به کلیه ها را نیز افزایش می دهد. در این مقاله به بررسی علل، علائم و روش های درمان این مشکل می پردازیم.

احتباس ادرار چیست؟

احتباس ادرار به وضعیتی اطلاق می شود که در آن فرد نمی تواند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کند. این حالت می تواند به صورت حاد یا مزمن رخ دهد. در حالت حاد، فرد ناگهان قادر به دفع ادرار نیست و این موضوع به عنوان یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته می شود. در حالت مزمن، تخلیه مثانه به تدریج دچار مشکل می شود و ممکن است بیمار به صورت مکرر احساس نیاز به دفع ادرار داشته باشد اما به طور کامل مثانه را تخلیه نکند. علل مختلفی از جمله انسداد مجاری ادراری، مشکلات عصبی، یا بیماری های پروستات می توانند باعث بروز این وضعیت شوند.

علت دفع ناقص ادرار یا احتباس مزمن ادرار

1. انسداد مجاری ادرار
2. تاثیر داروها
3. مشکلات عصبی
4. عفونت و التهاب
5. پس از عمل جراحی

علت تخلیه نشدن کامل ادرار در مردان

تخلیه ناقص ادرار در مردان ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:

• بزرگ شدن پروستات (هایپرپلازی خوش خیم پروستات): این مشکل یکی از شایع ترین علل احتباس ادرار در مردان است. با بزرگ شدن غده پروستات، فشار روی مجرای ادرار افزایش می یابد و جریان ادرار محدود می شود. این حالت معمولاً در مردان بالای 50 سال دیده می شود.
• عفونت دستگاه ادراری (UTI): عفونت های ادراری ممکن است باعث التهاب مثانه و مجرای ادرار شوند که منجر به دشواری در تخلیه کامل ادرار می شود.
• سنگ های کلیه و مثانه: سنگ هایی که در کلیه یا مثانه تشکیل می شوند، می توانند مجرای ادرار را مسدود کنند و مانع از تخلیه کامل ادرار شوند.
• تنگی مجرای ادرار: بافت اسکار یا زخم در مجرای ادرار می تواند به باریک شدن این لوله منجر شود و جریان ادرار را محدود کند. این مشکل ممکن است بر اثر عفونت ها یا آسیب های قبلی رخ دهد.
• ضعف عضلات مثانه: ضعف در عضلات مثانه ممکن است باعث شود که مثانه نتواند به خوبی ادرار را تخلیه کند. این مشکل می تواند به دلیل افزایش سن یا مشکلات عصبی رخ دهد.
• مشکلات عصبی: اختلال در سیگنال های عصبی که به مثانه ارسال می شوند، ممکن است باعث عدم توانایی مثانه در تخلیه کامل شود. بیماری هایی مانند دیابت، آسیب به نخاع، مولتیپل اسکلروزیس و سکته مغزی می توانند این سیگنال ها را مختل کنند.
• داروها: برخی داروها مانند آنتی هیستامین ها، ضد افسردگی ها و مواد افیونی ممکن است باعث تضعیف عملکرد مثانه شوند و تخلیه کامل ادرار را مختل کنند.
• جراحی های پروستات یا دستگاه ادراری: برخی از جراحی ها، به ویژه در ناحیه پروستات و دستگاه ادراری، ممکن است باعث ایجاد بافت زخم یا آسیب به عضلات و اعصاب شوند که منجر به احتباس ادرار و تخلیه ناقص می گردد.

علائم دفع ناقص ادرار یا احتباس ادرار

• احساس پر بودن مثانه
• درد یا ناراحتی در ناحیه زیر شکم
• دشواری در شروع ادرار
• ادرار قطره قطره
• احساس نیاز مکرر به ادرار
• تخلیه ناکامل ادرار
• خون در ادرار
• عفونت ادراری (UTI)
• بوی غیرعادی ادرار
• تب و لرز (در صورت وجود عفونت)

تشخیص دفع ناقص ادرار یا احتباس مزمن ادرار

1. شرح حال و معاینه فیزیکی: پزشک برای تشخیص اولیه، علائم و نشانه های شما را بررسی می کند و درباره سابقه پزشکی و مصرف داروها سوالاتی می پرسد. همچنین، ممکن است معاینه فیزیکی ناحیه زیر شکم انجام شود تا علت احتمالی مشخص شود. در برخی موارد، معاینه رکتوم برای مردان به منظور بررسی اندازه پروستات انجام می گیرد.
2. آزمایش ادرار: نمونه ادرار برای بررسی عفونت های احتمالی ذخیره و آنالیز می شود.
3. سونوگرافی مثانه: برای اندازه گیری مقدار ادرار باقی مانده در مثانه پس از تخلیه، از سونوگرافی مثانه (اسکن مثانه) استفاده می شود. این تست به پزشک کمک می کند تا حجم باقی مانده ادرار را ارزیابی کند.
4. سیستوسکوپی: در این آزمایش، یک لوله نازک با دوربین به داخل مجرای ادرار وارد می شود تا پزشک بتواند مجرای ادرار و مثانه را بررسی کند. این تست ممکن است مشکلاتی مانند تنگی مجرای ادرار، سنگ های مثانه، بزرگ شدن پروستات یا تومور را نشان دهد. همچنین، در صورت وجود سنگ، این ابزار می تواند برای برداشتن آن استفاده شود.
5. توموگرافی کامپیوتری (CT): این روش برای شناسایی انسدادهایی مانند سنگ های کلیوی یا مشکلات دیگر که ممکن است جریان ادرار را مسدود کنند، به کار می رود.
6. آزمایش یورودینامیک: این آزمایش به کمک کاتتر فشار داخل مثانه و سرعت جریان ادرار را اندازه گیری می کند. این روش به پزشک کمک می کند تا میزان تخلیه مثانه را بررسی کند.
7. الکترومیوگرافی (EMG): اگر مشکل احتباس ادرار ناشی از اختلالات عصبی باشد، پزشک ممکن است آزمایش EMG انجام دهد. این تست فعالیت الکتریکی عضلات و اعصاب در مثانه و اسفنکتر مجرای ادرار را اندازه گیری می کند.
8. آزمایش PSA: آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) به منظور غربالگری سرطان پروستات انجام می شود. در صورت بالا بودن سطح PSA، پزشک ممکن است سونوگرافی از طریق رکتوم و بیوپسی پروستات را نیز توصیه کند.

درمان خانگی تخلیه نشدن کامل ادرار در مردان

• مصرف مایعات کافی: مصرف آب به میزان کافی می تواند به بهبود جریان ادرار کمک کند و از تجمع ادرار در مثانه جلوگیری کند.
• تمرینات کف لگن (کگل): انجام این تمرینات به تقویت عضلات مثانه و لگن کمک کرده و می تواند تخلیه ادرار را تسهیل کند.
• اجتناب از مصرف کافئین و الکل: کافئین و الکل می توانند مثانه را تحریک کرده و احتباس ادرار را تشدید کنند.
• استفاده از کمپرس گرم: قرار دادن کمپرس گرم بر روی ناحیه پایین شکم می تواند عضلات مثانه را شل کرده و به تخلیه بهتر ادرار کمک کند.
• تغییر موقعیت بدن: در هنگام تخلیه ادرار، تغییر موقعیت بدن (مانند نشستن یا ایستادن) ممکن است به خروج بهتر ادرار کمک کند.
• مصرف مواد غذایی غنی از فیبر: فیبر به سلامت دستگاه گوارش کمک می کند و از یبوست جلوگیری می کند که می تواند به تخلیه راحت تر ادرار کمک کند.

درمان خانگی تخلیه نشدن کامل ادرار در زنان

• مصرف آب کافی: نوشیدن آب به میزان مناسب به جلوگیری از احتباس ادرار و بهبود جریان آن کمک می کند.
• تمرینات کف لگن (کگل): این تمرینات باعث تقویت عضلات مثانه و لگن شده و به تخلیه بهتر ادرار کمک می کند.
• استفاده از دمنوش های گیاهی: برخی از دمنوش ها مانند چای بابونه و گزنه ممکن است به آرامش عضلات مثانه و بهبود دفع ادرار کمک کنند.
• اجتناب از مصرف کافئین و غذاهای شور: کافئین و نمک ممکن است باعث تحریک مثانه شده و مشکلات تخلیه ادرار را تشدید کنند.
• استفاده از تکنیک "دو بار ادرار کردن": بعد از اتمام دفع ادرار، برای چند لحظه منتظر بمانید و دوباره تلاش کنید تا مطمئن شوید مثانه به طور کامل تخلیه شده است.
• مصرف غذاهای غنی از فیبر: فیبر می تواند به جلوگیری از یبوست کمک کند، که یکی از عوامل تأثیرگذار بر تخلیه ناکامل ادرار است.

نسخه اصلی مطلب دفع ناقص ادرار یا احتباس ادرار چیست؟ را در سایت دکتر پیمان صالحی بخوانید.

---