ناخن ها از نقاط حساس انگشتان محافظت و نگهداری می کنند. ناخن ها همچنین به ما کمک می کنند که اشیا را برداریم، قسمت های خارشی بدن را بخارانیم یا گره را باز کنیم. داشتن ناخن سالم و براق علاوه بر زیبایی دستان، نشانه سلامتی بدن است. وضعیت ناخن ها و علائم بیماری ها به یکدیگر ارتباط دارند. شکل ظاهری ناخن می تواند، علائم هشدار دهنده ای از وضعیت سلامت بدن شما را نشان دهند. ناخن های قوی و سالم علاوه بر زیبایی دستان شما، نشانه ای برای سالم بودن کلی بدن شما هستند؛ اما در مقابل وضعیت غیرطبیعی شکل ناخن می تواند نشان دهنده بیماری هایی مانند سوء تغذیه، عفونت و مسائل جدی تر باشد.

مشکلات ناخن می توانند در همه سنین تأثیر بگذارند؛ اما در افراد مسن شایع تر است. علل رایج مشکلات ناخن شامل آسیب، عفونت و بیماری های پوستی مانند اگزما و پسوریازیس هستند. علل مشکلات ناخن شامل آسیب دیدگی (تروما)، کفش های نامناسب، گردش خون ضعیف، ضعف عصب و عفونت است که در ادامه به انواع بیماری های ناخن می پردازیم.

علائم بیماری ناخن

برخی از تغییرات در ناخن های شما به دلیل شرایط پزشکی است که باید به آنها توجه کنید. در صورت مشاهده هر یک از این علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:

• تغییر رنگ کلی ناخن مانند زردی ناخن، ایجاد خطوط طولی مانند خطوط سفید عمودی یا خطوط تیره بر روی ناخن و یا ایجاد انواع لکه روی آن
• تغییر در شکل ناخن مانند چماقی شدن ناخن، ناخن قاشقی و ایجاد حفره در ناخن
• تغییر در ضخامت ناخن
• شکنندگی ناخن
• خونریزی در اطراف ناخن ها
• تورم یا قرمزی در اطراف ناخن ها
• درد ناخن ها یا اطراف آن ها
• جدا شدن ناخن از بستر

کوئیلونشیا (Koilonychia)

کوئیلونشیا، وجود خمیدگی معکوس در محور عرضی و طولی ناخن است. این خمیدگی، سطح مقعری به ناخن می بخشد که منجر به ایجاد ناخن قاشقی می شود. در این حالت یک قطره آب روی ناخن می ایستد. کوئیلونشیا روی ناخن های دست بسیار بیشتر از ناخن های پا قابل تشخیص است.

پارونیشیا (Paronychia)

پارونیشیا یک عفونت است که باعث قرمزی و تورم در اطراف لبه های بستر ناخن می شود. دو نوع پارونیشیا وجود دارد: حاد و مزمن. پارونيشيای حاد زماني بروز مي كند كه عفونتي ناشي از ترومای مستقيم يا غيرمستقيم به كوتيكول يا چين ناخن برسد. پارونیشیای مزمن اغلب در نتیجه عوامل حساسیت زا یا تحریک کننده ایجاد می شود.

خون مردگی (Hematoma)

خون مردگی نیز یکی از اختلالات ناخن بوده که در اثر وارد شدن ضربه به ناخن ایجاد می شود که موجب پارگی مویرگ های بستر ناخن می گردد. خون حاصل ما بین صفحه ناخن و بستر آن به دام افتاده، خون مردگی (هماتوم) تشکیل می شود.

سندرم پاتلا (Nail Patella Syndrome)

یک اختلال ژنتیکی بسیار نادر است که با بدشکل شدن ناخن و اسکلت بدن همراه است .

اختلال ناخن کلابینگ (Clubbing)

کلابینگ با افزایش انحنای صفحه ناخن به صورت طولی و عرضی با هیپرتروفی (hypertrophy) بافت نرم پالپ دیجیتالی (digital pulp) مشخص می شود. این بیماری جزء لاینفک هر معاینه فیزیکی عمومی در آزمایش های بالینی است.

ناخن پینسر (Pincer nail) یا گازانبری

ناخن گیره ای یا گازانبری هنگامی تشکیل می شود که انحنای عرضی ناخن در امتداد محور طولی ناخن افزایش پیدا کند. سپس به سمت نوک ناخن می رسد. این بیماری ممکن است ارثی یا اکتسابی باشد. مکانیسم پیشرفت ناخن گاز انبری ناشناخته باقی مانده؛ اما بیماری های سیستمیک یا داروها عوامل رایجی هستند. گسترش پشتی استخوان ناشی از اگزوستوز زیرزبانی (subungual exostosis) نیز ممکن است باعث ایجاد ناخن پینسر شود، بنابراین ناخن و اگزوستوز باید بریده شوند. در این حالت حاشیه های جانبی ناخن فشار ثابتی را اعمال می کنند. این فشار، صفحه تغییرشکل یافته ناخن را به طور دائم منقبض می کند.

اختلال دولیکنیچیا (Dolichonychia)

در دولیکنیچیا، طول ناخن ها بسیار بیشتر از عرض ناخن است. این اختلال با سندرم مارفان (Marfan) و هیپوپیتوئیتاریسم (hypopituitarism) همراه است.

براکیونیشیا (brachyonychia)

در براکیونشیا، عرض صفحه ناخن در مقایسه با طول آن کاهش می یابد. این تغییر ممکن است یکی از ویژگی های هایپرپاراتیروئیدیسم (hyperparathyroidism) و آرتروپاتی پسوریاتیک (psoriaticarthropathy) به عنوان نشانه اولیه تحلیل استخوان باشد.

ناخن منقار طوطی (Parrot beak nail)

در این بیماری شکل ناخن مانند انحنای متقارن لبه آزاد ناخن منقار طوطی است. ناخن منقار طوطی به طور معمول در آکرواسکلروز (acrosclerosis) شدید با تحلیل دیستال فالانژیال (phalangeal) به دلیل اسکلرودرمی (scleroderma) دیده می شود. در این اختلال صفحه ناخن در اطراف قسمت کوتاه شده، خم می شود.

ماکرونیکیا (Macronychia) و میکرونیکیا (micronychia)

این ناخن ها در مقایسه با ناخن های دیگر، بسیار بزرگ یا خیلی کوچک هستند. ماکرونیکیا ممکن است به دلیل رشد غیرعادی موضعی باشد. در حالی که میکرونیکیا در ارتباط با نوروم های پلکسی فرم (plexiform neuromas) ایجاد می شود.

بیماری ناخن آنیکولیز

آنیکولیز (Onycholysis) به جدا شدن دیستال صفحه ناخن از بستر ناخن اشاره دارد. به زبان ساده تر آنیکولیز زمانی اتفاق می افتد که ناخن یک یا چند انگشت پا بدون درد از بستر ناخن جدا می شود. این وضعیت به تدریج و در طول زمان رخ می دهد. نواحی جداشده به دلیل وجود هوا در زیر ناخن و بقایای این نواحی، سفید، سبز، زرد یا مات به نظر می رسد. آنیکولیز می تواند باعث ایجاد بافت اضافی پوست در زیر ناخن، گود شدن و ضخیم شدن ناخن یا خم شدن لبه های ناخن شود. شایع ترین علت آن آسیب موضعی ناخن است.

ناخنک ناخن (Pterygium unguis)

ناخنک ناشی از ایجاد جای زخمی است که شامل چین خوردگی ناخن بر روی ماتریس می شود. در «ناخن پشتی (dorsal pterygium)»، چین ناخن پروگزیمال (proximal) به ماتریس و سپس به بستر ناخن یا «ناخن شکمی (ventral pterygium)» جوش می خورد. در ناخن شکمی امتداد دیستال هیپونکیوم (hyponychium) به سطح زیر صفحه ناخن متصل می شود. در نتیجه شیار دیستال ناخن را محو می کند. ناخنک پشتی به طور کلاسیک در بیماری لیکن پلان (lichen planus) دیده می شود.

برجستگی طولی (Onychorrhexis)

خطوط طولی Onychorrhexis به صورت شیارهای دندانه دار یا برآمدگی های برجسته ظاهر می شوند. این خطوط ممکن است باعث ناهنجاری‎های طولانی مدت شوند. شکاف ناخن به احتمال زیاد به دلیل یک ترومای جزئی است.

خطوط بو (Beau’s lines)

این خطوط، فرورفتگی هایی شبیه به نوار دارد که از لبه جانبی ناخن به طرف دیگر امتداد دارد. خطوط بو شایع ترین و کمترین تغییر ناخن در یک بیماری سیستمیک است. علت دقیق این بیماری مشخص نیست. در این اختلال رشد ناخن در ماتریس، موقتاً متوقف می شود. توقف رشد ناخن در ماتریس توسط عوامل مختلفی ایجاد می شود.

چاله شدن ناخن/تراکیونیشیا (trachyonychia)

چاله های ناخن، ناشی از کراتینه شدن معیوب ماتریس پروگزیمال با ماندگاری سلول های پاراکراتوز (parakeratotic) در سطح صفحه ناخن است. تعداد زیادی از عوامل موضعی بر عملکرد ماتریس تأثیر می گذارند.

اونیکورکسی (Onychochizia) یا ناخن های شکننده

اونیکورکسی عبارت است از شکاف لایه ای ناخن یا همان تقسیم افقی ناخن به قسمت دیستال آن. در واقع در این بیماری ناخن ها شکننده، نرم، شکسته یا نازک می شوند. از علل متداول شکنندگی ناخن ها، خیس شدن و خشک شدن مکرر ناخن ها است. از علل دیگر که کمتر رایج است، فقر آهن یا بیماری زمینه ای است. تروما شایع‎ترین علت این بیماری است.

اختلال لوکونشیا (Leukonychia)

لوکونشیا به تغییر رنگ سفید ناخن اشاره دارد. این بیماری به طور سنتی به سه زیرگونه طبقه بندی می شود:

• لوکونشیای درست یا آشکار (واقعی): هنگامی که آسیب از ماتریس سرچشمه می گیرد و در صفحه ناخن ظاهر می شود.
• لوکونشیای ظاهری: وقتی آسیب در بستر ناخن روی می دهد.
• لوکونشیای کاذب: وقتی آسیب صفحه ناخن برون زا باشد (به عنوان مثال، آنیکومایکوزیس (onychomycosis))
• لوکونشیای مرتبط با بیماری های سیستمیک معمولاً آشکار است.

خطوط میس (Mees lines)

خطوط میس، لوکونشیای واقعی ناشی از مسمومیت با آرسنیک (arsenic) است. این اختلال با یک خط منفرد یا عرضی و باریک مشخص می شود. این خط مایل به سفید و در امتداد عرض ناخن و موازی با لونول (lunula) است. لوکونشیای واقعی ممکن است چندین ناخن را درگیر کند. این خطوط در هنگام سفید شدن ناپدید نمی شوند. همچنین با گذشت زمان به صورت دیستال حرکت می کنند.

خطوط مورک (Muehrcke’s lines)

این خطوط لوکونشی های ظاهری هستند که با خط عرضی دوتایی سفید مشخص می شوند. خطوط مورک ناشی از حالت ورم موضعی در بستر ناخن است که بر بستر عروقی فشار وارد می کند. این خطوط مخصوص حالت هیپوآلبومینی (hypoalbuminic) در بیماران آلبومین (albumin) هستند. خطوط مورک با نرمال شدن سطح پروتئین ناپدید می شوند. این اختلال در سندرم نفروتیک (nephrotic)، گلومرولونفریت (glomerulonephritis)، بیماری کبد، داروهای شیمی درمانی و سوء تغذیه دیده می شود.

ناخن نیم یا ناخن لیندسی (Half and half nail or Lindsay nail)

ناخن لیندسی همان لوکونشیای ظاهری با نیمه پروگزیمال طبیعی و نیمه دیستال غیر طبیعی با تغییر رنگ قهوه ای است. ناخن نیم در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه با نارسایی کلیه اورمیک (uremic) دیده می شود.

ناخن های تری (Terry nails)

ناخن های تری در واقع لوکونشیای ظاهری همراه با ناخنی است که از ناحیه نزدیک به رنگ سفید و از نظر دیستال طبیعی است. این بیماری با نارسایی احتقانی قلب، دیابت بزرگسال، بیماری عروق محیطی، همودیالیز (hemodialysis) و HIV همراه است.

ملانونیشیا (Melanonychia)

ملانونیشیا رنگدانه سیاه مایل به قهوه ای طولی یا عرضی ناخن است. ملانونیشیا معمولاً به لیکن پلان (lichen planus) نسبت داده می شود. ملانونیشیا همچنین ممکن است بخشی از رنگدانه های نژادی باشد.

سیانوز (Cyanosis)

سیانوز به صورت تغییر رنگ آبی یا بنفش در بستر ناخن ظاهر می شود. در نتیجه اشباع کمتر اکسیژن باعث تجمع دئوکسی هموگلوبین (deoxyhemoglobin) در عروق خونی کوچک اندام ها شود. سیانوز مرکزی ناشی از بیماری های مادرزادی قلبی است. این بیماری ممکن است در مخاط و اندام ها ظاهر شود. در حالی که سیانوز محیطی معمولاً با بررسی ناخن و انگشت تشخیص داده می شود. سیانوز محیطی در اثر انقباض عروقی و کاهش جریان خون محیطی ایجاد می شود. این حالت ها در مواجهه با سرما، شوک، نارسایی احتقانی قلب و بیماری عروق محیطی بروز می کند.

ایکتروس (Icterus)

تغییر رنگ زرد مخاط در نتیجه رسوب بیلی روبین (bilirubin) در موارد شدید ناخن ها را درگیر می کند. این وضعیت ممکن است نشان دهنده شکل شدید بیماری کبدی یا همولیز (hemolysis) باشد.

رنگ آمیزی نیکوتین ناخن ها

سیگاری های شدید ممکن است به دلیل رسوب نیکوتین (Nicotine) دچار تغییر رنگ زرد ناخن شوند. این تغییر رنگ ممکن است نشانه ای بلند مدت از احتمال ابتلا به بیماری های مرتبط با سیگار باشد.

سندرم ناخن زرد

این بیماری با ضخیم شدن و تغییر رنگ زرد تا زرد مایل به سبز در ناخن ها مشخص می شود. سندرم ناخن زرد اغلب با بیماری های سیستمیک و به صورت شایع تر با ورم لنفاوی (lymphedema) و اختلال در تنفس ناشی از افیوژن پلور (pleural effusion) همراه است. این بیماری معمولاً در بزرگسالان رخ می دهد؛ اما ممکن است در دوران کودکی نیز رخ دهد.

لونول قرمز (Red lunula)

در لونول، با از دست دادن کوتیکول، انحنای عرضی و طولی ناخن افزایش پیدا می کند. این بیماری ممکن است با بستر ناخن در قسمت انتهایی لونول ادغام شود. لونول های قرمز با یک خط کم رنگ نیز مشخص می شود. همچنین می تواند با فشار روی صفحه ناخن محو شود.

تلانژکتازی بستر ناخن (Nail bed telangiectasia)

تلانژکتازی دوره ای سرنخ مهمی برای دخالت سیستمیک در اسکلروز سیستمیک، لوپوس و درماتومیوزیت (dermatomyositis) است. این امر بر پیش آگهی بیماری تأثیر می گذارد. علاوه بر این تلانژکتازی در دیابت،COPD و آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis) نیز دیده شوند.

عفونت های قارچی ناخن

عفونت های قارچی ناخن یک بیماری شایع است که باعث ضخیم شدن، تغییر رنگ ناخن ها و شکستن آنها می شود. قارچ ناخن در انگشتان پا بیشتر از انگشتان دست وجود دارد و اغلب دردناک نیست. چندین نوع مختلف قارچ می تواند ناخن ها را تحت تأثیر قرار دهد. قارچ ها زمانی رشد می کنند که یک ترک یا شکستگی، آنها را بین ناخن و بستر ناخن گیر بیندازد. عرق، بیماری پای ورزشکاران و مانیکور (manicures) و پدیکور (pedicures) می تواند افراد را در معرض خطر بیشتری برای عفونت های قارچی ناخن قرار دهد.

پسوریازیس ناخن (Nail psoriasis)

پسوریازیس ناخن می تواند باعث ایجاد خراش یا خرد شدن ناخن شود. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که پسوریازیس روی پوست بستر ناخن یا نزدیک بستر ناخن تأثیر می گذارد.

آنیکوگریفوز (Onychogryphosis)

وضعیتی است که در آن ناخن، بزرگ و ضخیم می شود. آنیکوگریفوز اغلب انگشت شست پا را تحت تأثیر قرار می دهد. این بیماری می تواند باعث بلندتر شدن یک قسمت از ناخن نسبت به قسمت دیگر شود. رشد ناخن در آنیکوگریفوز می تواند شبیه شاخ قوچ باشد، بنابراین مردم اغلب به آن، ناخن شاخ قوچ می گویند.

ناخن های داخل پا (ingrown toenail)

ناخن داخل پا باعث درد و تورم می شود. در برخی موارد نیز ممکن است عفونی شود. به گفته آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا، ژنتیک ممکن است در ایجاد این ناخن های روییده نقش داشته باشد.

نسخه اصلی مطلب آشنایی با شایع ترین بیماری های ناخن و علل آنها را در سایت کلینیک پوست صدف بخوانید.

---