تکنیک اسکلروتراپی یک روش درمانی است که از آن برای درمان واریس و رگ های عنکبوتی استفاده می شود. در این روش یک محلول اسکلروزان به طور مستقیم به درون عروق آسیب دیده تزریق می شود که این محلول به مرور طی چند هفته باعث التهاب دیواره داخلی رگ شده و منجر به بسته شدن و چسبیدن دیواره رگ به هم خواهد شد. با گذر زمان رگ های واریسی به بافت اسکار تبدیل می شوند و در نهایت از بین می روند.

شکل 1 تکنیک اسکلروتراپی

واریس چیست؟

واریس نوعی بیماری در رگ ها است که باعث گشاد شدن رگ می شود و گردش صحیح خون در آن به درستی انجام نمی شود. برخی از آن ها به شکل آبی یا سبز، برجسته و پیچ خورده یا عنکبوتی و برخی بزرگتر و به شکل طناب از زیر سطح پوست دیده می شوند اما برخی دیگر خیلی عمقی هستند و با چشم دیده نمی شوند.

شکل 2 واریس

علت ایجاد واریس چیست؟

ایستادن به مدت طولانی در طول روز و ایجاد فشار، باعث افزایش آسیب به رگ های قسمت پایین بدن می شود. واریسی شدن رگ ها دلایل متعددی دارد که شامل:

• بارداری

برخی از زنان باردار مبتلا به وریدهای واریسی هستند. بارداری حجم خون را در بدن افزایش می دهد اما جریان خون را از پاها به لگن شما کاهش می دهد. این تغییرات گردش خون برای حمایت از جنین در حال رشد طراحی شده است اما می تواند عوارض ناخوشایندی در رگ های زنان باردار ایجاد کند.

• سن

خطر ابتلا به واریس با سن افزایش می یابد. پیری باعث سست شدن دریچه رگ هایی می شود که به تنظیم جریان خون کمک می کند. در نهایت، گردش خون به درستی صورت نگرفته و واریس در پاها ایجاد می شود.

• جنسیت

زنان بیشتر در خطر احتمال ابتلا به واریس پا هستند. تغییرات هورمونی در دوران بارداری، پیش از قاعدگی یا یائسگی ممکن است عامل دیگری باشد زیرا هورمون های زنان تمایل به آرام کردن دیواره رحم و رگ ها دارند.
مصرف داروهای جایگزین هورمونی یا قرص های جلوگیری از بارداری نیز ممکن است خطر ابتلا به واریس پا را افزایش دهند.

• سابقه خانوادگی

اگر یکی از اعضای خانواده دارای مشکل واریس باشد، احتمال این که سایر افراد خانواده به این بیماری دچار شوند بسیار زیاد است.

• چاقی و کم تحرکی

نداشتن فعالیت جسمانی، چاقی، افزایش وزن یا بارداری می تواند فشار بسیار زیادی را به رگ ها وارد کند. در صورتی که شما دچار تغییر در سطح هورمون ها شوید یا سن و سال شما بالا رفته است این احتمال وجود دارد که به علت بیماری واریس دچار درد زیادی شوید.

علائم واریس

علاوه بر رگ های تیره رنگ، بیشتربنفش یا آبی رنگ، رگ های پیچ خورده و برجسته که به شکل طناب پیچیده ای روی پا ظاهر می شود، علائم دیگری ممکن است ایجاد شود مانند:

• احساس درد، ضعف یا سنگینی در پاها
• سوزش، گرفتگی عضلات و تورم در بخش پایین پاها
• دردی که پس از نشستن یا ایستادن طولانی مدت افزایش می یابد.
• خارش در اطراف یک یا چند رگ
• خونریزی از رگ های واریسی
• زخم دردناک در ورید با تغییر رنگ پوست به صورت قرمز رنگ

چه افرادی می توانند متقاضی درمان با اسکلروتراپی باشند؟

قبل از درمان با اسکلروتراپی شما باید با پزشکی که در زمینه رگ های بدن و مشکلات آن ها تخصص دارد، مشورت کنید تا شما را ارزیابی کند و به این نتیجه برسد که آیا شما می توانید متقاضی درمان با اسکلروتراپی باشید یا خیر. جلسه اول مشاوره شامل ارزیابی سیستم عروق بدن، ارزیابی علائم و نشانه های شما و بررسی عروق واریسی و تاثیراتی که بر گردش خون دارند، می باشد. متخصص عروق براساس شرایط شما به این نتیجه می رسد که آیا شما به ارزیابی ها و معاینات بیشتر نیاز دارید یا خیر که این امر با انجام اسکن اولتراسوند از عروق بدن آغاز خواهد شد.

شکل 3 شرایط متقاضیان درمان با اسکلروتراپی

• اگر شما باردار هستید، در دوران شیردهی قرار دارید یا ناتوانی حرکتی دارید، نمی تواند کاندید انجام اسکلروتراپی باشید و پس از زایمان نیز شما باید حداقل ۳ ماه صبر کنید سپس برای انجام اسکلروتراپی اقدام نمایید.
• اگر شما از قرص ضدبارداری استفاده می کنید می توانید متقاضی انجام این روش باشید.
• در صورتی که در گذشته سابقه لخته شدن خون یا DVT را داشته اید حتما به پزشک اطلاع دهید. پزشک پس از ارزیابی شرایط شما و بررسی دست و پا و مشخص کردن علت لخته شدن خون به این نتیجه می رسد که آیا شما می توانید متقاضی انجام این روش باشید یا خیر. از عروقی که ممکن است در آینده برای جراحی بای پس مورد استفاده قرار بگیرند برای تزریق دارو استفاده نخواهد شد مگر آن که عملا غیرقابل استفاده باشند.

مراقبت های قبل از انجام اسکلروتراپی چیست؟

قبل از انجام اسکلروتراپی باید مصرف برخی داروها را قطع کنید و از دستوراتی که پزشک به شما می دهد، پیروی نمایید. برخی از این نکات به شرح زیر می باشند:

• تتراسایکلین یا مینوسایکلین که هر دو جزو داروهای آنتی بیوتیک هستند باید حدود ۷ تا ۱۰ روز قبل یا بعد از اسکلروتراپی قطع شوند زیرا ممکن است باعث تغییر رنگ پوست شوند. از پزشک خود در خصوص سایر داروهای آنتی بیوتیک که مصرف می کنید سوال بپرسید یا از او در خصوص دستورالعمل مربوط به قطع این داروها کمک بگیرید.
• از مصرف آسپرین، ایبوپروفن، ژلوفن یا سایر داروهای ضدالتهاب به مدت ۴۸ ساعت قبل و بعد از اسکلروتراپی خودداری کنید زیرا این داروها با عملکرد ماده اسکلروسان تداخل دارند یا آن که باعث افزایش خونریزی می شوند اما مصرف استامینوفن ایرادی ندارد.
• پردنیزولون باعث کاهش کارآمدی ماده اسکلروسان می شود. ممکن است نیاز باشد ۴۸ ساعت قبل از انجام اسکلروتراپی این دارو را قطع کنید.
• با خود شلوارک بیاورید که در طول درمان آن را بپوشید.
• جوراب واریس به همراه داشته باشید که اگر پزشک به شما اجازه داد پس از درمان جوراب واریس بپوشید.

اسکلروتراپی چگونه انجام می شود؟

اسکلروتراپی، سرپایی و در مطب پزشک انجام می شود و پزشک با استفاده از سوزن بسیار نازک به طور مستقیم به تزریق محلول به درون رگ می پردازد. تعداد رگ هایی که در هر جلسه درمان می شوند براساس سایز، موقعیت رگ و سطح کلی سلامت بیمار تعیین می گردد. هنگامی که دارو به درون رگ تزریق می شود ممکن است شما دچار مقداری درد و ناراحتی شوید و هنگامی که تزریق درون رگ های بزرگ بدن انجام می شود شما به مدت یک تا دو دقیقه گرفتگی و درد را احساس خواهید کرد. فرآیند اسکلروتراپی حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول خواهد کشید.

شکل 4 روند انجام اسکلروتراپی

مراقبت های پس از درمان اسکلروتراپی چیست؟

پس از انجام اسکلروتراپی می توانید به انجام فعالیت های روزمره خود بپردازید و بهتر است سعی کنید هرچه زودتر شروع به راه رفتن کنید. باید از جوراب واریس استفاده کنید تا عروقی که درمان شده است بهتر به هم فشرده شود. شما باید به مدت ۴۸ ساعت پس از درمان از دستورالعمل و نکات زیر پیروی کنید:

• از مصرف آسپرین، ایبوپروفن و سایر داروهای ضدالتهاب خودداری کنید اما می توانید در صورت نیاز برای تسکین درد از استامینوفن استفاده نمایید.
• از دوش آب داغ یا نشستن در سونا و جکوزی خودداری کنید. باید با آب سردتر از حد معمول دوش بگیرید.
• از استفاده از کمپرس داغ یا هرگونه گرما در محل تزریق خودداری کنید.
• از قرار گرفتن در مقابل نور خورشید و حمام آفتاب اجتناب کنید.

میزان موفقیت اسکلروتراپی چقدر است؟

طبق ارزیابی های انجام شده بین ۵۰ تا ۸۰ درصد از رگ هایی که تزریق در آن ها انجام شده است با هر جلسه درمان از بین می روند. حدود ۱۰ درصد از افرادی که اسکلروتراپی انجام داده اند به هیچ عنوان درمان بر روی آن ها تاثیری ندارد که در این شرایط پزشک روش های درمانی مختلف از قبیل لیزردرمانی یا استفاده از انواع دیگر محلول اسکلروزان را پیشنهاد می دهد. به طور کلی رگ های عنکبوتی طی مدت ۳ تا ۶ هفته از بین می روند و رگ های واریسی بزرگتر پس از ۳ تا ۴ ماه به درمان جواب می دهند. در صورتی که رگ ها به درمان پاسخ دهند معمولا دوباره برنمی گردند اما این احتمال وجود دارد که با گذر زمان رگ های واریسی جدید به وجود آید که در صورت نیاز شما می توانید مجددا تحت درمان قرار بگیرید.

مشاهده فیلم نتیجه و میزان موفقیت اسکلروتراپی

عوارض جانبی اسکلروتراپی چیست؟

عوارض جانبی اسکلروتراپی شامل موارد زیر است:

• عروق واریسی بزرگی که تحت درمان قرار گرفته اند ممکن است سفت و توده مانند شوند.

• نقاط برجسته و قرمزی که در محل تزریق به وجود می آید معمولا طی مدت چند روز از بین می روند.
• لکه های نقطه ای یا خطوط قهوه ای رنگی ممکن است در محل تزریق به علت نشت خون از رگ هایی که درمان شده اند به وجود آیند. در اکثر موارد این لکه ها طی مدت ۳ تا ۶ ماه از بین می روند اما در پنج درصد از موارد طولانی مدت ماندگار هستند و باید از روش لیزر جهت رفع آن ها استفاده کرد.
• احتمال بروز کبودی در اطراف محل تزریق وجود دارد که ممکن است چند روز تا چند هفته باقی بماند.
• احتمال به وجود آمدن عروق خونی کوچک جدید در محل درمان وجود دارد که به این وضعیت شعله ورشدگی گفته می شود و ممکن است از چند روز تا چند هفته باقی بماند اما به طور کلی باید طی مدت چند ماه از بین برود و معمولا پس از آن شما به درمان بیشتری نیاز نخواهید داشت.
• در برخی موارد احتمال بروز واکنش آلرژیک به ماده اسکلروزان وجود دارد ولی به ندرت یک مشکل جدی و حاد است. واکنش آلرژیک با علائم و نشانه هایی از قبیل تورم و خارش همراه است.

برای درمان واریس به چند جلسه اسکلروتراپی نیاز داریم؟

تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان اسکلروتراپی در همه بیماران یکسان نیست و به وسعت واریسی بودن رگ ها یا وجود رگ های عنکبوتی بستگی دارد. معمولا یک جلسه درمان برای از بین بردن رگ های واریسی کافی است اما برای درمان برخی از انواع خاص رگ های واریسی بیمار به ۳ تا ۶ جلسه درمان نیاز خواهد داشت.

اسکلروتراپی برای درمان چه نوع رگ هایی مناسب است؟

اسکلروتراپی به غیر از رگ های واریسی می تواند به حذف رگ های عنکبوتی قفسه سینه، رگ های آبی و رگ های کوچک سایر نقاط بدن بپردازد. اگرچه گاهی اوقات از اسکلروتراپی برای رفع عروق صورت استفاده می شود، معمولا لیزر یک روش ایمن تر برای درمان واریس است.

شکل 5 رگ های مناسب اسکلروتراپی

آیا اسکلروتراپی درد دارد؟

در صورتی که اسکلروتراپی توسط یک متخصص با تجربه انجام شود، درد حاصل از درمان و تزریق دارو باید بسیار کم باشد. البته احساس درد یک مسئله فردی از آستانه تحمل هر فرد بستگی دارد اما فاکتورهای متعددی بر روی احساس درد در طول درمان تاثیر دارند که برخی از آن ها به شرح زیر می باشند:

• مهارت پزشک متخصص
• حساسیت فرد و آستانه تحمل درد توسط او
• نوع و اندازه سوزن مورد استفاده
• نوع محلول اسکلروتراپی مورد استفاده زیرا برخی از آن ها باعث بروز درد بیشتری می شوند.
• استفاده همزمان از داروی بی حسی در محلول
• حساسیت ناحیه مورد نظر مانند مچ پا، روی پا، ساق پا و پشت زانو
• استفاده از پماد بی حس کننده موضعی به ویژه در نقاط حساس پا

به علاوه عروقی که قبل از انجام اسکلروتراپی دردناک بوده اند نسبت به تزریق دارو حساسیت بیشتری دارند و تزریق دارو در این رگ ها باعث احساس درد بیشتری خواهد شد.

چقدر طول می کشد تا رگ های واریسی از بین بروند؟

از بین رفتن رگ های واریسی به عوامل متعددی از قبیل روش تزریق، نوع و غلظت محلول مورد استفاده در اسکلروتراپی، تراکم و ضخامت عروق ناحیه مورد نظر و همچنین ضایعات پوستی بیمار بستگی دارد. به طور کلی رگ های عنکبوتی بین دو هفته تا دو ماه از بین می روند اما رگ های واریسی بزرگ مدت بیشتری طول می کشد تا از بین بروند.

در چه مواردی نباید به انجام اسکلروتراپی پرداخت؟

1. بارداری
2. مشکل حرکتی یا بستری بودن
3. قصد حمام آفتاب داشتن
4. حساسیت به داروهای اسکلروتراپی

آیا لیزر می تواند جایگزین اسکلروتراپی باشد؟

در مورد رگ های واریسی ظریف لیزر گزینه مناسب تر و بهتری است ولی در مورد رگ های واریسی بزرگ، اسکلروتراپی هنوز یک استاندارد طلایی برای درمان در نظر گرفته می شود.

آیا روش های دیگری برای درمان رگ های واریسی وجود دارد؟

لیگاسیون و خارج کردن رگ ها به کمک عمل جراحی برای درمان رگ های واریسی بزرگ کاربرد دارد که برای انجام این روش ها بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان می باشد و باید تحت بی هوشی عمومی قرار بگیرد.

پیشگیری از ایجاد واریس

هیچ راهی برای پیشگیری کامل از وریدهای واریسی وجود ندارد اما بهبود گردش خون ممکن است خطر ابتلا به رگ های واریسی را کاهش دهد.

دکتر ملکی در ادامه می گوید اقدامات مشابهی که می توانید برای رفع ناراحتی مشکل رگ های واریسی در خانه انجام دهید شامل: حرکت دادن پاها در هر موقعیتی، اجتناب از ایستادن به مدت طولانی و اجتناب از قرارگیری در وضعیت نامناسب که باعث فشار در ناحیه پا شود، تمرین و ماساژ، پوشش دهی پاها یا پوشیدن جوراب های فشرده مخصوص واریس.در صورتی که دردهای واریسی بهبود پیدا نکرده یا رگ های واریس برجسته تر و دردناک شوند، به پزشک متخصص مراجعه کنید. پس از مراجعه به پزشک، پاهای شما در مورد وریدهای واریسی توسط پزشک بررسی می شود تا درمان مناسب وضعیت شما انتخاب شود.

هزینه درمان اسکلروتراپی

بسته به تعداد عروق که نیاز به تزریق دارند و تعداد آمپول مورد نیاز هزینه متغیر است و پس از ویزیت اولیه هزینه مشخص می شود.

---