آکنه نوعی بیماری مزمن و التهابی پوستی است که باعث ایجاد لکه و جوش هایی به خصوص در صورت، شانه ها، پشت، گردن، سینه و بالای بازوها می شود.
جوش های سرسفید، جوش های سرسیاه، پاپول ها، کیست ها و ندول ها انواع آکنه هستند. در این مقاله دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو در این مورد به جزییات بیشتر می پردازد.

شکل 1 آکنه یا جوش

شیوع آکنه

آکنه را مردم با عنوان جوش های ناشی از غرور جوانی می شناسند. این بیماری شایع ترین بیماری پوستی در جهان و رایج ترین علت مراجعه بیماران به پزشکان پوست و مو است.
حداقل ۸۵ درصد افراد در سنین ۱۲ تا ۲۴ سال با بروز آکنه مواجه می شوند. این بیماری ۳ نفر از هر ۴ نفر دارای سنین ۱۱ تا ۲۴ سال را درگیر می کند.

علل ایجاد آکنه

این بیماری معمولا همزمان با بلوغ شروع می شود، علت آن هم افزایش هورمون آندروژن که از غدد فوق کلیوی ترشح می شود، در این دوران می باشد. ثابت شده است که هورمون آندروژن یا هورمون مردانه باعث افزایش تولید چربی و همچنین افزایش روند شاخی شدن پوست می شود. با این حال آکنه می تواند در هر سنی از نوزادی تا سنین کهنسالی بروز کند. این شرایط خطرناک نیست اما می تواند زخم های پوستی و اسکار دائم بر جای گذارد.

شکل 2 علل ایجاد آکنه

غدد چربی یا سباسه در بیشتر سطح بدن جای دارند. حدود ۱۰۰ غده در هر سانتی متر مربع در پوست وجود دارد، ولی این تعداد در سر و پیشانی به ۴۰۰ تا ۹۰۰ غده می رسد. این غدد در پوست کف دست و پاشنه پا وجود ندارند. غدد چربی بیشتر چسبیده به پیاز مو هستند و مجرای آن ها در قسمت فوقانی فولیکول تا سطح ادامه می یابد. ماهیچه راست کننده مو نیز در همین مکان قرار دارد.
ریشه مو در فضای کانال مانندی به اسم فولیکولِ مو قرار گرفته و رشد می کند. از طرف دیگر اصولا غدد چربی به عنوان یکی دیگر از زوائد پوستی، ترشحات چرب خود را داخل فولیکول مو تخلیه می کنند که این ترشحات چرب به سمت بالا حرکت کرده و روی سطح پوست پخش می شوند. چربی ترشح شده از این غدد یا سبوم (Sebum) نقش بسیار عمده ای در زیبایی و سلامت پوست دارد. ترشح کم آن باعث خشکی پوست و ترشح بیش از حد آن نیز می تواند عوارضی مانند جوش یا آکنه را ایجاد کند. غدد سباسه (چربی)، مایعی روغنی به نام سبوم تولید می کنند. سبوم سلول های مرده پوست را از طریق فولیکول ها به سطح پوست می رساند. مو از طریق فولیکول به خارج از پوست رشد می کند. جوش ها با مسدود شدن این فولیکول ها ایجاد می شوند و روغن در زیر پوست تجمع می یابد. سلول های پوستی، سبوم و مو می توانند همه در پلاک تجمع یابند. این پلاک با باکتری ها آلوده شده و در نتیجه متورم می شود. با آغاز تجزیه پلاک، جوش شروع به ظاهر شدن می کند.
ﭘﺮﻭﭘﻴﻮنی ﺑﺎﻛﺘﺮﻳﻮﻡ ﺁﻛﻨﻪ (P.acnes) نام باکتری هایی است که روی پوست زندگی می کنند و به عفونت جوش ها کمک می کنند.
سطحی ترین لایه ی پوست، لایه شاخی نام دارد و سلول های پوستی که از لایه ی سازنده منشا می گیرند، به آهستگی به سمت بالا حرکت کرده و در نهایت از بین رفته و لایه شاخی را به وجود می آورند. این روند را روند شاخی شدن می گویند.
اساس ایجاد آکنه، اختلال در ترکیب و شدت چربی ترشح شده از غدد چربی و همچنین اختلال در روند و شدت شاخی شدن است.

شکل 3 روند تشکیل آکنه

همان طور که گفته شد، بلوغ مهم ترین عامل آغازکننده آکنه است، براساس برخی از مطالعات فاکتورهای ژنتیکی نیز ممکن است منجر به افزایش خطر شوند. سایر عوامل شروع کننده عبارتند از:

• بارداری
• تغییرات هورمونی
• رطوبت بیش از حد
• تعریق زیاد
• وراثت
• استفاده از هورمون های آنابولیک (آندروژن ها) که مورد استفاده بدن سازان قرار می گیرد.
• تحریک پوست با خاراندن و همچنین ایجاد زمینه التهاب و عفونت
• استرس با مکانیزم افزایش هورمون های فوق کلیوی (آندروژن ها)
• داروهای دارای هالوژن (ید، کلرید، برومید) مثل لیتیوم، باربیتورات ها و غیره
• داروهای کورتیکواستروئیدی
• غذاهای دریایی که حاوی ید زیاد هستند.
• غذاهای حاوی قند و چربی زیاد
• غذاهای حاوی پروتئین کم
• کاهش مصرف ویتامین E و ویتامین A
• محصولات مراقبت از پوست و آرایش که می توانند منجر به بسته شدن منافذ پوست شوند.

تشخیص آکنه

تشخیص آکنه، یک تشخیص کلینیکی است. یعنی پزشک با معاینه بیمار شاکی از عارضه پوستی و با مشاهده نوع ضایعات، ضمن تشخیص بیماری، شدت آن را نیز تشخیص می دهد تا پروتکل درمانی لازم را برنامه ریزی کند. یک پزشک با دیدن پوست بیمار می تواند این عارضه را به راحتی تشخیص دهد. بررسی دکتر شامل معاینه صورت، سینه یا کمر بیمار برای ارزیابی شدت و شناسایی نوع جوش است. میزان آکنه مشخص می کند که تا چه اندازه شدید بوده و به چه درمانی نیاز دارد.
شدت آکنه اغلب به صورت زیر طبقه بندی می شود:

• خفیف: عمدتا تعداد کمی از سرسفیدها و جوش های سرسیاه را شامل می شود.
• متوسط: تعداد بیشتری از سرسفیدها و جوش های سرسیاه با اندازه بزرگ تر را شامل می شود.
• شدید: تعداد زیادی پاپول بزرگ، دردناک و برآمدگی سفتِ قرمز یا کیست را شامل می شود که جای زخم از خود باقی می گذارند.

با مشاهده هر نوع جوشی، ضروری است به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنید.

شکل 4 درجه های شدت آکنه

ارتباط آکنه و تغذیه

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد تغییرات خاص رژیم غذایی می تواند به کاهش ریسک آکنه کمک کند. به عنوان مثال، بررسی داده های ۱۴ مطالعه مشاهده ای که شامل حدود ۸۰،۰۰۰ کودک، نوجوان و جوان بود، ارتباطی بین محصولات لبنی و افزایش خطر آکنه را نشان داد. برخی مطالعات، ارتباط میان غذاهای با شاخص قند بالا (غذاهایی که باعث می شوند با سرعت بیشتری سطح قند خون افزایش یابد) و آکنه را نشان دادند. با این اوصاف بهتر است در مورد اطلاعات نادرست درباره تغذیه و پوست محتاط باشید. ما به دنبال اطلاعات علمی و مبتنی بر داده هستیم؛ شواهد مربوط به ارتباط میان رژیم غذایی و آکنه در حال شکوفایی هستند. احتمالا در آینده اثر رژیم غذایی بر آکنه بهتر درک شود.

آکنه در خانواده

آکنه می تواند به صورت ژنتیکی نیز منتقل شود. اگر والدین تان این بیماری را داشته اند، احتمالا شما نیز آن را تجربه خواهید کرد. یک مطالعه علمی نشان داده است که اگر پدر و مادر آکنه داشته باشند، برای فرزندان در سنین پایین احتمال بروز جوش شدیدتر خواهد بود. همچنين مشخص شد كه اگر يكی از والدين در سنین بالا همچنان جوش بزند، احتمالا برای فرزندان آن ها نیز آكنه در بزرگسالی اتفاق می افتد.

آکنه در زنان

1. زنان بیشتر از مردان به جوش بزرگسالی مبتلا می شوند، بعضی از خانم ها کمی قبل از پریودی خود جوش می زنند.
2. بسیاری از خانم ها در زمان بارداری معمولا در سه ماه اول بارداری علائم آکنه را تجربه می کنند.

اگر به طور ناگهانی جوش در زنان بالغ شروع شود، می تواند نشانه عدم تعادل هورمونی باشد، به خصوص اگر با علائم دیگری به شرح زیر همراه باشد:

• موهای زائد بدن (هیرسوتیسم)
• پریودهای نامنظم یا سبک

شایع ترین علت عدم تعادل هورمونی در زنان، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است. این سندرم را می توان با استفاده از ترکیبی از اسکن های اولتراسوند (سونوگرافی) و آزمایش هورمون ها تشخیص داد.

روش های درمان آکنه

درمان به شدت و میزان پایداری آن بستگی دارد. روش های درمان آکنه عبارتند از :

الف- درمان موضعی آکنه:

درمان موضعی آکنه استفاده از داروهایی مانند ژل یا کرم است که به طور مستقیم به پوست مالیده می شود. مصرف داروهای موضعی می تواند آکنه خفیف را درمان کند. مواد تشکیل دهنده این داروها بنزوئیل پراکسید، رزورسینول، اسید سالیسیلیک یا گوگرد می باشد. محصولاتی که توسط پزشک تجویز می شوند، مانند کرم های ضدباکتری یا رتینوئید می تواند آکنه خفیف تا نسبتا شدید را درمان کند. این داروها ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با مواد دیگر تجویز شوند.

ب- درمان سیستمیک:

درمان سیستمیک شامل داروهای خوراکی برای درمان آکنه است. آنتی بیوتیک ها مانند تتراسیکلین، مینوسیکلین، داکسی سایکلین و اریترومایسین با هدف قرار دادن باکتری ها و کاهش التهاب، آکنه متوسط تا شدید را درمان می کنند. سایر درمان های سیستمیک شامل تجویز قرص های ضدبارداری ، اسپیرونولاکتون، قرص هورمون ضد آندروژن (سیپروترون استات)، ایزوترتینوئین ( آکوتان ) و تجویز ویتامین A با دوز بالا است که می تواند آکنه را در برخی از زنان کاهش دهد.
توجه داشته باشید که داروهای ضدبارداری بیشتر در برخی از موارد شدید مانند آکنه کیستیک یا در مواردی که درمان های دیگر جواب نمی دهند، استفاده می شوند. درمان با ایزوترتینوئین نیاز به قرار ویزیت های منظم با متخصص پوست و انجام آزمایشات دوره ای جهت تکمیل دوره درمان دارد.

ج- درمان های غیردارویی:

• بازکردن سوراخ کومدون با دست یا سوزن و وارد کردن فشار به آن ها برای تخلیه، که این کار ممکن است در نهایت به لک شدن پوست منجر شود.
• استفاده از صابون گلیسرین یا ضدباکتری
• پیلینگ سطحی با استفاده از گلیکولیک اسید و سالیسیلیک اسید
• استفاده از کرایوتراپی، فوتوتراپی با نور قرمز، نور آبی (LED)، آی پی ال (IPL) و بعضی از انواع لیزرها

شکل 5 درمان انواع آکنه

در پایان دکتر مریم ملکی توصیه می کند پیگیری درمان و ناامید نشدن از درمان مهم ترین نکته در به دست آوردن بهبودی کامل است.

لطفا از عکس های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.

آدرس: اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

• تلفن :03136662224

---