پوسیدگی دندان یکی از شایع ترین مشکلات بهداشتی در سراسر جهان است که می تواند تأثیرات جدی بر سلامت عمومی افراد داشته باشد. یکی از عوامل اصلی در ایجاد پوسیدگی دندان، مصرف مداوم قند و شکر است. قند و شکر که در بسیاری از مواد غذایی و نوشیدنی ها یافت می شوند، به عنوان مواد اولیه ای برای باکتری های موجود در دهان عمل می کنند. این باکتری ها با تجزیه قند، اسیدهایی تولید می کنند که به مرور زمان مینای دندان را تخریب کرده و منجر به تشکیل حفره ها و پوسیدگی های دندانی می شوند. پوسیدگی می تواند منجر به حساسیت بیش از حد دندان، شکستگی و یا آبسه دندان شود. در نتیجه اگر پوسیدگی درمان درمان نشود، ممکن است به از دست دادن دندان بینجامد.در این مقاله، به بررسی دقیق تر نقش مصرف قند و شکر در فرآیند پوسیدگی دندان، تأثیرات آن بر سلامت دهان و دندان و راهکارهای کاهش این خطر خواهیم پرداخت.

پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی یک وضعیت و بیماری دندانی است که در هر سنی شایع است. در بیماری پوسیدگی دندان ، بافت های سطحی و محافظ دندان که شامل مینا و عاج هستند دچار سایش، تحلیل و خورندگی می شوند. در واقع در این بیماری مینای دندان که بافت سخت دندان هست در اثر ترشح اسید های خورنده مواد معدنی (فسفر و کلسیم) خود را از دست داده و به تدریج از بین می روند.

عوامل مؤثر بر پوسیدگی دندان

• بهداشت دهان و دندان ضعیف
• تشکیل پلاک و سفت و سخت شدن آن
• کاهش بزاق دهان
• سندروم خشکی دهان
• مصرف مواد غذایی و خوراکی های اسیدی و بسیار شیرین و گازدار
• پرتودرمانی گردن و صورت
• برخی بیماری های خاص
• مصرف برخی داروهای خاص

چگونگی تاثیر قند و شکر بر پوسیدگی دندان

هنگامی که فردی شکر مصرف می کند، قندی که وارد حفره دهان می شود با باکتری های داخل پلاک تعامل کرده و تولید اسید اتفاق می افتد. این اسید مسئول پوسیدگی دندان است؛ زیرا به آرامی مینای دندان را حل کرده و سوراخ یا حفره در دندان ایجاد می کند.

مقایسه تاثیر انواع قند بر پوسیدگی دندان

انواع قند و شکر و تاثیر آنها بر دندان ها به شرح زیر است:

قندهای ساده (مانند گلوکز و فروکتوز)

• قندهای ساده مانند گلوکز و فروکتوز نقش مهمی در بروز پوسیدگی دندان دارند. این قندها به ویژه در میوه ها، شربت ها و انواع شیرینی ها وجود دارند و می توانند با تحریک رشد باکتری ها و کاهش pH محیط دهان بر سلامت دندان ها تاثیر بگذارند.

قندهای مرکب (مانند ساکاروز)

• قندهای مرکب، مانند ساکاروز، تاثیر قابل توجهی بر پوسیدگی دندان دارند. این قندها می توانند به عنوان غذایی برای باکتری های دهان عمل کنند و در نهایت به فرایند پوسیدگی کمک کنند. مصرف مکرر قندهای مرکب، مانند ساکاروز، می تواند به تحلیل مینای دندان و کاهش مقاومت آن در برابر پوسیدگی منجر شود.

عادات غذایی و پوسیدگی دندان

قند و شکر منبع اصلی تغذیه برای باکتری های موجود در دهان هستند. این باکتری ها، قندها را به اسید تبدیل می کنند که به مینای دندان آسیب می زد زمانی که قند به طور مداوم و یا در دفعات مکرر مصرف شود (مثلاً نوشیدنی های شیرین یا تنقلات در طول روز)، باکتری ها به طور مداوم در حال تولید اسید هستند. این امر موجب کاهش pH دهان و تاثیرات منفی مستمر بر مینای دندان می شود.مصرف قند به صورت متناوب می تواند خطر پوسیدگی را افزایش دهد. هر بار که قند مصرف می شود، pH دهان به طور موقت کاهش یافته و زمان لازم برای بازگشت به حالت نرمال ممکن است زیاد باشد، به خصوص اگر بین وعده های قندی فاصله کم باشد. مصرف قند قبل از خواب خطرناک است؛ زیرا بزاق که می تواند به خنثی سازی اسید کمک کند، در طول خواب کاهش می یابد. این به معنای قرار گرفتن دندان ها در معرض اسید برای مدت طولانی تر است.

پیشگیری از پوسیدگی دندان ناشی از مصرف قند و شکر

• دوبار مسواک زدن کودکان در روز با استفاده از یک خمیردندان حاوی فلوراید، و یک بار نخ کشیدن در روز جلوگیری کنید.
• فلوراید یک ماده معدنی است که به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می کند که در اکثر برندهای خمیر دندان یافت می شود.
• مصرف شیرینی جات و غذاهای قندی می تواند به دندان ها آسیب برساند. قندها محیطی مناسب برای رشد باکتری ها فراهم می کنند و باعث تجمع پلاک و پوسیدگی دندان ها می شوند، لذا مصرف این مواد را کاهش دهید.
• استفاده از جایگزین های سالم تر برای قند و شکر مانند عسل، شیرین کننده های طبیعی، قندهای الکلی و میوه ها می تواند به جلوگیری از پوسیدگی دندان ها کمک کند.

نقش والدین و آموزش در کاهش مصرف قند و شکر

آموزش والدین و کودکان در مورد مصرف قند از چندین جنبه ی مهم برخوردار است:

• آموزش والدین و کودکان در مورد میزان مجاز مصرف قند و جایگزین های سالم می تواند کمک کند تا الگوهای غذایی سالم تری را در خود ایجاد کنند.
• مصرف بالا و مداوم قند می تواند منجر به نوسانات قند خون و در نتیجه، تغییرات خلقی و انرژی کودکان شود. شناخت این موارد می تواند به بهبود رفتار و عملکرد کودکان کمک کند.
• آگاهی والدین و کودکان درباره خواص اعتیادآور قند و اثرات منفی آن می تواند موجب کاهش مصرف آن و پیشگیری از وابستگی به قند شود.
• والدین با داشتن اطلاعات کافی در مورد اثرات قند می توانند تصمیمات مناسبی برای تغذیه خانواده خود بگیرند و الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشند.

سوالات متداول

چه کسانی بیشتر در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند؟

بروز پوسیدگی دندان در هر سنی و در هر فردی امکان دارد؛ اما برخی افراد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به پوسیدگی دندان هستند. این عوامل عبارتند از:

• وجود سطح بالایی از باکتری ها در دهان
• مصرف بسیار زیاد مواد قندی، شیرینی جات و کربوهیدرات ها
• نوشیدن آب آشامیدنی فاقد فلوراید یا حاوی مقادیر بسیار کم فلوراید
• عدم رعایت نکات مراقبتی و بهداشت دهان و دندان
• کاهش میزان بزاق دهان
• کودکان و افراد کهنسال
• مبتلایان به دیابت
• افراد سیگاری و مصرف کنندگان تنباکو
• افرادی که از نوشیدنی های گازدار و حاوی قند زیاد استفاده می کنند.
• افرادی که تحت درمان پرتودرمانی قرار دارند.

چند بار مصرف قند در طول روز برای دندان ها مضر است؟

• اگر قند را بیش از ۵ تا ۶ بار در روز مصرف کنید خطر پوسیدگی دندان ها افزایش می یابد.

آیا نوشیدنی های قندی یا غذاهای شیرین در طول شب آسیب بیشتری به دندان ها می زنند؟

• مصرف نوشیدنی های قندی یا غذاهای شیرین در طول شب به دلیل کاهش تولید بزاق وو مدت زیاد زمان تماس با دندان ها می تواند آسیب بیشتری به دندان ها وارد کند.

آیا استفاده از خمیر دندان های خاص می تواند اثرات منفی قند را کاهش دهد؟

• استفاده از خمیر دندان های خاص می تواند به کاهش اثرات منفی قند بر دندان ها کمک کند. این خمیر دندان ها دارای ترکیباتی مانند فلوراید، کلسیم و فسفات، زایلیتول و تری کلوزان و کوپاکول هستند که به محافظت از دندان ها در برابر پوسیدگی و دیگر مشکلات ناشی از مصرف قند کمک می کنند.

آیا همه انواع قند و شکر به یک اندازه مضر هستند؟

• همه انواع قند و شکر به یک اندازه مضر نیستند، و اثرات آنها بر سلامت می تواند متفاوت باشد. این تفاوت ها ناشی از نوع قند مصرفی، میزان و نحوه مصرف آن و نیز دیگر ترکیبات غذایی موجود می باشد.

نتیجه گیری

یکی از راه هایی که شکر روی دندان های شما اثر می گذارد، ترکیب شدن شکر با بزاق و باکتری ها است. این ترکیب یک لایه چسبناک به نام پلاک را تشکیل می دهد که می تواند مینای دندان را نرم کند و حتی مینای دندان را به عاج و پالپ برساند و حفره ایجاد کند. در پایان، روشن است که مصرف قند و شکر نقش بسزایی در ایجاد پوسیدگی دندان ها دارد و درک این ارتباط می تواند به پیشگیری از مشکلات دندانی کمک کند. قندها، با تغذیه باکتری های مضر در دهان و تولید اسیدهایی که به تدریج مینای دندان را تخریب می کنند، به روند پوسیدگی سرعت می بخشند. این عارضه در صورت پیشرفت می تواند به حساسیت بیش ازحد دندان، شکستگی و آبسه دندانی منجر شود. در نتیجه در صورت تداوم و عدم پیگیری، دندان از دست می رود از این رو، کاهش مصرف قند و شکر و رعایت اصول بهداشت دهان و دندان، از جمله مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان، ضروری است. توجه به این نکات و انتخاب عادات غذایی سالم تر می تواند به حفظ سلامت دندان ها و جلوگیری از پوسیدگی کمک شایانی کند. با اتخاذ یک رویکرد پیشگیرانه و آگاهانه، می توان از آسیب های جدی دندانی جلوگیری کرد و به سلامت طولانی مدت دندان ها دست یافت.

نسخه اصلی مطلب بررسی نقش قند و شکر در پوسیدگی دندان را در سایت دکتر نیلوفر فلاح بخوانید.

---