در دوران کودکی، دندان های پوسیده می توانند یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده باشند که نیاز به درمان فوری دارند. ترمیم دندان های پوسیده یکی از اصولی ترین و مهم ترین مراحل در درمان این مشکل است که اگر به درستی انجام شود، می تواند از فرسایش و ایجاد مشکلات جدی دندانی در آینده جلوگیری کند. انتخاب روش مناسب برای ترمیم دندان های پوسیده در کودکان، نه تنها برای بهبود وضعیت دندانی آنها بلکه برای حفظ سلامت عمومی دهان و دندان آنها نیز حائز اهمیت است. در این مقاله ما به بررسی علل پوسیدگی دندان در کودکان، انواع مختلف روش های ترمیمی از جمله پرکردن با رزین های کامپوزیت و آمالگام، مزایا و معایب هر روش، مراحل انجام ترمیم و نکات مهم مراقبت پس از ترمیم خواهیم پرداخت. همچنین، به بررسی تأثیرات مراقبت های صحیح پس از ترمیم بر دوره عمر ترمیم و پیشگیری از پوسیدگی دوباره خواهیم پرداخت.

علل و عوامل ایجاد پوسیدگی در دندان های کودکان

• تغذیه نامناسب: مصرف غذاهای شیرین، نوشابه و شیرینی ها باعث افزایش سطح قند در دهان می شود که باعث رشد باکتری ها و در نهایت پوسیدگی دندان خواهد شد.
• بیماری های مرتبط با دهان و دندان: برخی بیماری های دهان و دندان مانند آفت، خراشیدگی و … باعث افزایش خطر پوسیدگی می شوند.
• عدم بهداشت دهان: نظافت نامناسب دهان و عدم تمیز کردن دندان ها باعث تجمع باکتری ها در دهان شده که این امر منجر به پوسیدگی دندان کودکان می شود.
• نقص در بهداشت دهانی: عدم استفاده از مسواک و خمیردندان مناسب و تمیز نکردن زبان باعث ایجاد پوسیدگی در دندان کودکان می شود.
• عدم استفاده از فلوراید: فلوراید یک ماده مفید برای بهداشت دهان است که باعث کاهش خطر پوسیدگی می شود. عدم استفاده از فلوراید می تواند باعث افزایش خطر پوسیدگی شود.
• ژنتیک: برخی کودکان به دلایل ژنتیکی به پوسیدگی دندان حساس هستند و نیاز به مراقبت بیشتر دارند.
• ابتلا به بیماری یا مصرف نوعی دارو: در صورتی که کودک بیماری خاصی داشته باشد یا داروی خاصی مصرف کند، ممکن است مصرف این داروها بزاق دهان را کمتر کنند و موجب پوسیدگی دندان در کودک شوند.

روش های تشخیص دندان پوسیده در کودکان

• معاینه کلینیکی: در این روش، دندان پزشک با استفاده از آینه دندان و سونوگرافی، دندان شیری کودک را بررسی می کند. او می تواند پوسیدگی را با توجه به شکل و رنگ دندان، وجود حفره و یا فرسایش سطح دندان تشخیص دهد.
• استفاده از رادیوگرافی: در صورتی که پوسیدگی در قسمت های عمیق دندان شیری کودک ایجاد شده باشد، رادیوگرافی می تواند به دندان پزشک در تشخیص این مشکل کمک کند. در این روش، دندان پزشک با استفاده از یک دستگاه خاص، تصویری از دندان شیری کودک تهیه می کند تا بتواند پوسیدگی را به دقت تشخیص دهد.
• استفاده از لیزر: لیزر یکی از روش های مدرن برای تشخیص پوسیدگی دندان شیری است. در این روش، لیزر به دنبال نشانه های پوسیدگی در دندان می گردد. این روش بسیار دقیق است و معمولاً برای پوسیدگی های کوچک و سطحی استفاده می شود.

نشانه ها و علائم پوسیدگی دندان

• ایجاد درد شدید و عفونت
• مشکل در خوردن غذا و گریه مداوم، به ویژه در هنگام جویدن غذا
• تورم در لثه و گونه کودک
• عفونت و تجمع چرک در لثه ها
• بوی بد دهان
• تغییر رنگ لثه
• خشکی دهان
• بیقراری کودک

روش های درمانی برای ترمیم دندان های پوسیده در کودکان

• پرکردن دندان با رزین های کامپوزیت

کامپوزیت دندانهای کودکان که به آن ماده سفید پر کننده دندان نیز می گویند، یک ماده همرنگ با دندان است که از رزین و ترکیبات دیگر ساخته شده و به نوری با طول موج خاص حساس است. این پرکننده ها می توانند ظاهر طبیعی تر نسبت به آمالگام داشته باشند.

• پرکردن دندان با آمالگام

آمالگام در واقع یک ماده سیاه با ماهیت فلزی است. جیوه، مس، قلع و نقره از جمله ترکیبات اصلی این ماده هستند. در هنگام پر کردن دندان با آمالگام ، پودر های فلزی چون مس، قلع، نقره و جیوه ی مایع با یکدیگر مخلوط می شوند که در نهایت ترکیب خمیری مانند به دست می آید. این ترکیب منعطف که به رنگ سیاه مایل به خاکستری تیره بوده در هنگام قرار گیری برای روی دندان، بسیار سفت شده و سختی مشابه دندان طبیعی پیدا می کند.

• پر کردن دندان با استفاده از پرسلین

این روش پرکردن نیز با کمک مواد همرنگ دندان صورت می گیرد، نسبت به کامپوزیت از دوام بیشتری برخوردار است و همانند کامپوزیت تحت تاثیر مواد غذایی مقاوم تر است. در طی این روش ترمیم دندان از آنجایی که لابراتور دندانپزشکی هم در گیر می شود به نسبت کامپوزیت دندان نیاز به هزینه بیشتری دارد.

• پر کردن دندان به روش گلاس آینومر

این ماده بیشتر از جنس اکریلیک و پودر های شیشه ای ساخته می شود. دوام این روش ترمیم بیشتر از سایر روش ها نیست این روش ترمیم دندان از آنجایی که از پوسیدگی بیشتر دندان جلوگیری می کند، انتخابی مناسب برای کودکان است.

• جراحی

هنگامی که نمی توان دندان را با استفاده از روکش یا پرکننده ترمیم کرد، کشیدن و جراحی پوسیده دندان ممکن است بهترین گزینه باشد. بعد از عکسبرداری و مشخص شدن وضعیت دندان پوسیده پزشک بسته به سن بیمار، وزن او و بیماری هایی که به آنها مبتلا است داروی بی حسی را تزریق می نماید. بعد از بی حس شدن دندان لثه برش داده می شود و دسترسی به دندان افزایش می یابد. پزشک به کمک ابزارآلات مخصوص دندان و ریشه آن را از لثه خارج می کند. بعد از خارج شدن دندان نوبت به بخیه زدن دندان می رسد. بعد از بخیه زدن پزشک با قرار دادن پانسمان روی دندان کشیده شده خونریزی آن را کنترل می کند.

معایب و مزایای هر روش ترمیمی

مزایای استفاده از کامپوزیت رزین

• ظاهر طبیعی: رزین های کامپوزیت دندانی به دلیل ویژگی های ظاهری شبیه به دندان های طبیعی، به عنوان یک ترمیم زیبا و نامرئی شناخته می شوند. این امکان را فراهم می کنند که ترمیم ها به خوبی با دندان های اطراف تطابق داشته باشند و از نظر ظاهری مشخص نباشند.
• کاربرد چندمنظوره: رزین های کامپوزیت به عنوان یک ماده چندمنظوره شناخته می شوند و می توانند برای تعمیر ترمیم های قدیمی، ترمیم ترک های دندانی، ترمیمات جلویی و پسین، تعمیرات دندان های مخدوش و تصحیح اختلالات ظاهری دندان ها (مانند رنگ، شکل، و اندازه) استفاده شوند.
• انعطاف پذیری: این مواد انعطاف پذیری خوبی دارند و می توانند با دندان ها تطابق دهند و حرکات طبیعی دهان و لبهای را تحمل کنند. این ویژگی مهمی برای ترمیم های دندانی در مناطقی که تنش های مکانیکی رخ می دهد، مانند دهان بسته شدن و گضاخوردن، است.
• جرم کمتر: رزین کامپوزیت دندانی معمولاً جرم کمتری نسبت به فلزهای سفید دارند، که به معنای حذف کمتر از ساختار دندانی سالم در ترمیمات دندانی است.
• حفاظت از دندان: رزین کامپوزیت به عنوان ماده کم خرج تری نسبت به مواد سنتی شناخته می شود و ممکن است در ترمیم دندان ساختار طبیعی کمتری از دندان برش دهد.
• زمان انجام ترمیم: ترمیمات با رزین کامپوزیت معمولاً به سرعت انجام می شوند و بیمار می تواند به سرعت به فعالیت های روزمره خود بازگردد.

معایب استفاده از رزین کامپوزیت

• هزینه کامپوزیت بالاتر : کامپوزیت رزین معمولا هزینه ی بالاتری نسبت به کامپوزیت به وسیله ی آمالگام (نقره) دارد.
• ایجاد لک : این نوع از کامپوزیت ها ممکن است در اثر برخی مواد خوراکی و نوشیدنی ها مانند قهوه دچار لک شوند .
• مقاومت کم تر : کامپوزیت رزین نسبت به کامپوزیت هایی که با آمالگام انجام میپذیرد دارای استحکام و مقاومت کم تری است .
• زمان انجام کار : این نوع کامپوزیت دارای مراحل بیشتری برای ترمیم دندان است و معمولا زمان بیشتری به طول می انجامد.

مزایای آمالگام

• آمالگام استحکام بالایی دارد و فشارهای وارد شده به دندان در زمان جویدن خوراکی ها به خوبی تحمل می کند.
• ترمیم دندان ها با آمالگام هزینه مناسب تری نسبت به سایر روش های ترمیمی دارد.
• گفته می شود آمالگام طول عمر بیشتری نسبت به کامپوزیت دارد، همچنین مراحل کار با آن نسبت به کامپوزیت دندان سریع تر و آسان تر می باشد.

معایب آمالگام

• زیبایی: آمالگام همرنگ دندان نیست و غالباً از نقره ای به سیاه تغییررنگ می دهد.
• به خطر انداختن سلامت ساختار دندان: برای نگه داشتن و محکم بودن ترمیم آمالگام باید بخشی از ساختار سالم دندان برداشته شود.
• ضعیف شدن دندان: آمالگام دندانی به مرور زمان منبسط می شود و باعث شکستگی قابل توجه دندان می شود، به ویژه ازآنجایی که آمالگام معمولاً برای ناحیه های بزرگی استفاده می شود که فشار زیادی را تحمل می کنند.
• افزایش احتمال حساسیت دندان ها به گرما: فلز، هادی سرما و گرما است و تغییر دما را به عصب دندان منتقل می کند.
• زمان سفت شدن: آمالگام به سرعت سفت نمی شود. بیمار تقریباً تا 24 ساعت پس از پر کردن دندان با آمالگام نباید با دندان پر شده غذا بجود تا آمالگام به تدریج محکم شود.
• وجود جیوه و فلزات دیگر در آمالگام: جیوه فلزی سمی است و ممکن است باعث حساسیت بیمار بشود.

عوارض جانبی رزین های کامپوزیت

• حساسیت: برخی از افراد ممکن است پس از دریافت پر کردن با مواد کامپوزیت، حساسیت دندانی را افزایش دهند. این حساسیت می تواند به تغییرات دما، فشار هنگام جویدن، یا قرار گرفتن در معرض غذاهای شیرین یا اسیدی باشد.
• تغییر رنگ سریع: کامپوزیت های دندانی به طور بالقوه می توانند در طول زمان لکه دار یا تغییر رنگ دهند، به خصوص اگر در معرض موادی مانند قهوه، چای، نوشیدنی های صنعتی یا سیگار قرار گیرند. پولیش منظم و جرمگیری دندان در ویزیت های دندانپزشکی می تواند به جلوگیری از تغییر رنگ قابل توجه کمک کند.
• ساییدگی و خوردگی: در حالی که کامپوزیت های دندانی بادوام هستند، ممکن است به اندازه سایر مواد مانند پرکننده های آمالگام فلزی یا ترمیم های سرامیکی در برابر سایش مقاوم نباشند. با گذشت زمان، ممکن است خرد شوند یا فرسوده شوند و نیاز به تعویض یا تعمیر داشته باشند.
• واکنش های آلرژیک: اگرچه نادر است؛ اما برخی از افراد ممکن است واکنش های آلرژیک به مواد مورد استفاده در کامپوزیت های دندانی داشته باشند. دندانپزشکان معمولاً قبل از استفاده از این مواد، بیماران را از نظر هرگونه آلرژی شناخته شده ارزیابی می کنند.
• پوسیدگی ثانویه: اگر پرکننده کامپوزیت به درستی قرار نگیرد یا شکاف هایی بین پرکردن و ساختار دندان وجود داشته باشد، باکتری ها ممکن است به این فضاها نفوذ کنند و منجر به پوسیدگی ثانویه در زیر پرکردگی شوند.
• چالش های قرارگیری بر روی دندان: قرار دادن پرکننده های کامپوزیت می تواند در مقایسه با مواد دیگر به تکنیک حساس تر باشد و برای اتصال موفقیت آمیز و پایداری طولانی مدت نیاز به جداسازی مناسب، کنترل رطوبت و مهارت دارد.

عوارض جانبی آمالگام

یکی از مهم ترین خطرات احتمالی آمالگام این است که حاوی عنصر جیوه است. سطوح پایین جیوه را به شکل بخار آزاد می کند که می تواند توسط ریه ها استنشاق و جذب شود. قرار گرفتن در معرض سطوح بالای بخار جیوه، که ممکن است در برخی محیط های شغلی رخ دهد، با اثرات نامطلوبی در مغز و کلیه همراه بوده است. اگرچه شواهد موجود نشان نمی دهد که قرار گرفتن در معرض جیوه حاصل از آمالگام دندانی منجر به اثرات نامطلوب سلامتی در جمعیت عمومی می شود، قرار گرفتن در معرض جیوه ممکن است خطر بیشتری برای سلامتی در گروه هایی از افراد ایجاد کند.

مراقبت های بعد از ترمیم دندان های پوسیده

1. 1تا 2 ساعت بعد از ترمیم چیزی خورده نشود و تا 8 ساعت با سمت دیگر غذا خورده شود.
2. در ترمیم های همرنگ بهتر است پس از مصرف غذاهای رنگی نظیر چای، قهوه، شکلات ها و کشیدن سیگار بعلت آنکه رنگ ها جذب پرکردگی می شوند دهان را با آب شستشو داده و مسواک زده شود.
3. نخ دندان از فردای روز ترمیم استفاده شود. در ناحیه ترمیم انجام شده زدن مسواک بلا مانع میباشد.
4. اگر بعد از پر کردن دندان بعد از 3 تا 4 روز احساس درد کردید حتماً به پزشک مراجعه کنید، شاید ترمیم بلند باشد و باعث درد دندان شما باشد و باید توسط پزشک اصلاح شود.
5. از خوردن مواد غذایی سفت و شکننده نظیر پسته، فندق، یخ، ته دیگ، شکلات های سفت و آب نبات با دندان ترمیم شده خصوصاً در ترمیم های بزرگ اجتناب کنید؛ زیرا باعث شکستن ترمیم یا دیواره های باقیمانده دندان می گردد.
6. دندان های ترمیم شده می توانند مجدداً پوسیده شوند، بنابراین رعایت بهداشت دهان و دندان نظیر مسواک زدن و استفاده از نخ دندان، مصرف کمتر مواد قندی و شیرینی الزامی می باشد.
7. بعد از پر کردن دندان، به طور منظم به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا از سلامت دندان پر شده خود اطمینان حاصل کنید.

تأثیرات درمانی برای سلامت عمومی دهان و دندان کودکان

• حفظ فرم و جهت گیری صحیح
• پشتیبانی از فرآیند جوانه زنی دندان های دائمی
• حفظ فضای لازم برای دندان های دائمی
• حفاظت از عصب دندان
• تاثیر مثبت بر روی روانشناسی کودک
• پیشگیری از پوسیدگی دوباره
• از هنگام تولد نوزاد تا 12 ماهگی دهان نوزاد خود را با یک پارچه تمیز پاکیزه نگه دارید.
• هنگامی که اولین دندان کودک شروع به رویش می کند با استفاده از مسواک با برس بسیار نرم دندان او را بشویید.
• از یک سالگی تا سه سالگی حتما دو بار در روز به مدت دو دقیقه دندان های او را مسواک کنید . برای مسواک زدن از خمیر دندان حاوی فلورید استفاده کنید
• هیچ گاه هنگام خواب به نوزاد نوشیدنی ندهید.
• از پستانک به جای شیشه شیر استفاده نکنید و اگر کودک می خواهد بین وعده ها شیشه شیر در دست داشته باشد شیشه را تنها با آب پر کنید.
• میزان مصرف غذاهای شیرین یا چسبنده مانند شکلات را برای کودک خود محدود کنید؛ زیرا این غذاها به سلامت دندان کودک آسیب وارد می کند.
• از کارهای دیگری که می توان برای پیشگیری از پوسیدگی دندان کودک انجام داد فیشور سیلانت دندان و فلوراید تراپی است.
• بعد از 3 سالگی که تمام دندان های شیری رویش پیدا کردند و فضاهای بین دندانی بسته شدند استفاده از نخ دندان برای کودکان توصیه می شود که البته بین 6 3 سالگی کودکان قادر به استفاده از نخ دندان نیستند و والدین باید این کار را برای آنها انجام بدهند.

سوالات متداول

آیا ترمیم دندان در کودکان باعث درد و ناراحتی می شود؟

فرزند شما در حین درمان دندان پزشکی ممکن است درد و ناراحتی احساس کند. با این حال، دندان پزشکان از روش هایی برای کنترل درد در هنگام انجام درمان استفاده می کنند. مناسب ترین روش برای کاهش درد در کودکان با توجه به سن، وضعیت پزشکی کودک و همچنین پیچیدگی روش پیشنهادی جراحی دندان تعیین می شود. سه نوع بی حسی دندان داریم:

• بیهوشی عمومی
• آرامبخشی IV خوراکی، استنشاقی
• بی حسی موضعی

چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟

بهتر است از سن ۶ ماهگی نوزاد خود را به دندانپزشک برده تا مراقبت از دوره ای از دندان ها از همان موقع آغاز شده و از پوسیدگی دندان کودکان پیشگیری شود.

چگونه می توان پوسیدگی دندان را پیشگیری کرد؟

• مسواک منظم چندبار در روز
• مراجعه منظم به دندانپزشک
• کودک نباید با شیشه شیر یا پستانک بخوابد.
• رژیم غذایی متعادل و پرهیز از خوراکی های شیرین و چسبناک یا حاوی نشاسته
• نوشیدن آب در طول روز برای شستن ذرات غذا و مرطوب نگه داشتن دهان
• پرهیز از قاشق، غذا و نوشیدنی های مشترک جهت جلوگیری از انتقال باکتری بزاق دهانی

نتیجه گیری

پوسیدگی دندان کودک یکی از شایعترین بیماری های کودکان است که می تواند عوارض خود را در آینده و بزرگسالی کودک نشان دهد. پوسیدگی دندان ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد و باعث از بین رفتن مینای دندان شده و حفره و سوراخ هایی در دندان ها ایجاد می کند. علت اصلی این عارضه، باکتری های موجود در دهان هستند که ماده چسبناک پلاک روی دندان را ایجاد نموده و مینای دندان را از بین می برند. عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ، بزرگ ترین ریسک پوسیدگی دندان کودکان است. باید توجه داشت که پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان بهتر از درمان آن است. بنابراین به توصیه دندانپزشک، باید به صورت دوره ای و منظم به دندان پزشک مراجعه کرده و رژیم غذایی سالم و شستشوی دندان منظم کودکان را رعایت کنید. با ارائه اطلاعات جامع و عملی در این مقاله، امیدواریم که والدین و مراقبان قادر باشند تا تصمیم بهتری در انتخاب روش ترمیم دندان های پوسیده برای کودکان خود بگیرند و با مراقبت های مناسب پس از ترمیم، سلامت دندان و دهان کودکان را بهبود دهند.

نسخه اصلی مطلب روشهای ترمیم دندان پوسیده کودکان را در سایت دکتر نیلوفر فلاح بخوانید.

---