ستون فقرات کمری دارای مهره در بخش کمر است. عصب هایی وجود دارد که از طناب نخاعی و از کانال نخاعی عبور و خارج می شوند. اعصاب حواس را از بالا تا پایین از طریق طناب نخاعی به مغز ارسال خواهد شد و سیگنال های محرک را به مغز ارسال می کند. تنگی کانال نخاع زمانی اتفاق می افتد که یک یا چند سوراخ یا حفره بین ستون مهره ها در ستون فقرات شروع به تنگ شدن و کاهش فضای اعصاب کنند. این فرآیند می تواند در داخل کانال نخاعی (جایی که نخاع به مرکز می رود) و یا در سوراخ بین مهره ای که عصب های نخاعی از کانال نخاعی خارج می شوند، رخ دهد.

بسته به محل و میزان تنگی در طول زمان ، یک عصب نخاعی یا نخاع ممکن است فشرده شود و باعث درد، گزگز، بی حسی و یا ضعف گردد. تنگی کانال نخاعی ، اختلالی است که معمولاً در افراد میانسال و بالای پنجاه سال مشاهده می شود و کانال نخاعی به تدریج باریک تر خواهد شد. این اختلال می تواند با درد و یا سایر مشکلات همراه باشد. درمان قطعی برای تنگی کانال نخاعی وجود ندارد؛ اما رعایت روش های غیر جراحی و فیزیکی می تواند به تسکین درد و علائم این اختلال کمک کند. فقط در موارد شدید تنگی کانال نخاعی انجام عمل جراحی یا استفاده از روش های پر تهاجمی ضروری خواهد بود.

علل تنگی کانال نخاعی

تعداد زیادی از افراد دچار تنگی کانال نخاعی ناحیه کمر هستند و در برخی از آنها در زندگی خود به مشکل بر می خورند. بهبود وضعیت تنگی کانال نخاعی اکتسابی گفته می شود. تعداد کمی از افراد با این اختلال متولد می شوند که به این وضعیت تنگی کانال نخاعی مادرزادی یا اولیه می گویند. با بالا رفتن سن ریسک بروز تنگی کانال نخاعی افزایش پیدا می کند؛ اما برخی از علل شایع آن به شرح زیر می باشند:

استئوآرتریت به تحلیل رفتگی غضروف بین مفاصل گفته می شود که در این شرایط بدن به منظور ایجاد واکنش به آسیب ایجاد شده به تولید زائده های استخوانی می پردازد تا از این ناحیه محافظت بیشتری به عمل بیاورد. این زائده های استخوانی باعث می شوند اعصابی که از کانال نخاعی خارج می گردند تحت فشار قرار بگیرند.

بالا رفتن سن و تحلیل رفتگی بدن باعث صاف شدن دیسک بین مهره ها خواهد شد. در این شرایط فضای کمتری در اختیار اعصابی که از طناب نخاعی خارج می شوند قرار خواهد گرفت و حتی گاهی اوقات برخی از ترکیبات دیسک به این اعصاب فشار وارد می کند.

آسیب دیدگی ستون فقرات، بیماری های استخوانی از قبیل بیماری پاژه، تومورهای ستون فقرات و کلفت شدن برخی از رباط های خاص ناحیه ستون فقرات می تواند باعث تنگی کانال نخاعی شود.

علائم تنگی کانال نخاع

• درد کمر و پشت بدن:

کمر درد از علائم تنگی کانال نخاعی است که تمام بیماران مبتلا آن را تجربه نمی کنند، بروز این درد به شدت آرتروز مفاصل بستگی دارد. بعضی از بیماران هیچگونه علائمی از کمر درد ندارند و وقتی تنگی نخاع به اطلاع ایشان رسانده می شود باور نمی کنند که این مشکل را دارند. عصب های نخاعی حس های بخش های خاصی از بدن را تقویت می کنند، بنابراین فشار روی اینعصب ها گاهی درد ناحیه های تحت پوشش را به دنبال دارد. درد باسن که در پایین پا منتشر می شود و به عارضه سیاتیکا یا سیاتیک موسوم است، نیز ناشی از عوارض تنگی کانال نخاعی است.

• درد سوزشی در باسن یا پاها (سیاتیک):

فشار روی عصب های نخاعی درد را در ناحیه های تحت پوشش این عصب ها برمی انگیزد. این درد سوزشی معمولاً از باسن شروع می شود وتا پایین پا منتشر می شود و در نهایت به کف پا می رسد.

• بی حسی یا گزگز باسن یا پاها:

در نتیجه افزایش فشار روی عصب ها، بیمار مبتلا به تنگی کانال نخاع علاوه بر درد دچار بی حسی و گزگز نیز می شود. اگرچه تمام بیماران هر دو علامت درد سوزشی و بی حسی و گزگز را تجربه نمی کنند.

• ضعف پاها یا افتادگی پا:

به محض رسیدن فشار به میزان مشخص، یک یا هر دو پا دچار ضعف می شود. برخی بیماران به ندرت با افتادگی پا روبه رو می شوند یا احساس می کنند که پایشان هنگام راه رفتن روی زمین کشیده می شود.

• کاهش درد هنگام نشستن یا رو به جلو خم شدن:

بر اساس مطالعات انجام شده بر روی مهره های کمری، خم شدن رو به جلو فضای نخاع را افزایش می دهد و فشار از روی نخاع برداشته می شود. درد بسیاری از بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاع با رو به جلو خم شدن، به ویژه در حالت نشسته، کاهش می یابد. درد معمولاً هنگام برخاستن و ایستادن و راه رفتن تشدید می شود. برخی بیماران گزارش داده اند که می توانند با تکیه کردن روی چرخ خرید راه بروند یا این که از دوچرخه ثابت استفاده کنند. با این حال پیاده روی در مسافت بیش از دویست یا سیصد متر به باعث تشدید ضعف یا درد شدید خواهد شد نیاز بیمار به خم شدن و ایستادن یا استراحت های مکرر در اثر گرفتگی عضلات پا یا مور مور و گزگز آنها را به عنوان گرفتگی مکرر یا Intermittent Claudication می شناسند که علامت اصلی تنگی کانال نخاعی است. اختلال در فعالیتهای جنسی و کاهش حس جنسی که ممکن است بیشتر در آقایان بروز نماید. اختلال در کنترل ادرار و مدفوع که بسیار نادر است و ممکن است نیاز به جراحی برای بیمار ضرورت پیدا کند.

تشخیص تنگی کانال نخاعی

تشخیص تنگی کانال نخاعی گاهی اوقات ممکن است دشوار باشد؛ زیرا علائم ممکن است با ساير بيماري ها اشتباه گرفته شود. برای تعیین علت علائم شما، جراح مغز و اعصاب یا جراح ستون فقرات ممکن است نیاز به تحقیقات متعدد داشته باشد. این تحقیقات ممکن است شامل توموگرافی کامپیوتری CT و تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی MRI باشد. در برخی شرایط، مانند زمانی که قادر به انجام MRI نیستید، ممکن است تحت آزمایش اسکن میلوگرام نیز قرار بگیرید که در آن سی تی اسکن همراه با تزریق ماده ای به ستون فقرات انجام می شود. اسکن سونوگرافی از رگ های خونی در پاها نیز انجام می شود تا از نارسایی عروقی به عنوان علت علائم جلوگیری کند.

عوارض تنگی کانال نخاعی

بسیاری از بیماران علائم تنگی نخاع را در هر دو محل شایع آن یعنی گردن و کمر باهم تجربه می کنند. در موارد پیشرفته بیماری، اعصاب عصب دهنده به مثانه و روده ها نیز ممکن است تحت فشار قرار گیرند که باعث علائمی نظیر احساس فوریت در دفع ادرار، بی اختیاری ادرار و مشکلات حرکتی در دستگاه گوارش گردند. شدیدترین حالت این بیماری در افرادی اتفاق می افتد که برای مدت طولانی نسبت به تشخیص و درمان بی تفاوت بوده اند و با حالت فلج نسبی هر دو دست و پا و معمولاً روی ویلچر به اورژانس های ارتوپدی منتقل می شوند. این افراد نیازمند جراحی اورژانس هستند؛ زیرا در غیر این صورت امکان آسیب دائم به نخاع و قطع شدن رشته های عصبی وجود دارد که می تواند به بیحسی یا فلج دائم منجر گردد.

روش های غیر جراحی درمان تنگی کانال نخاعی

روش های درمانی متفاوتی برای این بیماری در نظر گرفته می شود که به شرح زیر هستند:

• دارو

درد پشت اغلب به علت کشیدگی عضلات، ضربات و یا آسیب های جزئی است که معمولاً در عرض چهار تا شش هفته بهبود می یابند. با این حال، اگر یک پزشک تشخیص تنگی کانال نخاعی گردن و کمر بدهد، استراحت و زمان به تنهایی برای درمان ستون فقرات کافی نیست. روش معمول برای تنگی کانال نخاعی اغلب شامل موارد زیر است:

1. داروهای ضد التهاب معمولی (بدون نیاز به نسخه)
2. اشکال دیگری از داروهای ضد درد، مانند استامینوفن به عنوان مسکن برای استفاده طولانی مدت کمی بهتر از داروهای ضد التهابی است.
3. داروهای شل کننده عضلات و یا داروهایی که برای کاهش اسپاسم عضلانی استفاده می شوند (این داروها اغلب برای سالخوردگان توصیه نمی شود؛ زیرا ممکن است باعث عوارض جانبی و تداخل با سایر داروها شوند.)
4. داروهای مخدر به صورت کوتاه مدت برای موارد شدید درد ناشی از عصب، استفاده می شوند.

• ورزش منظم

کارشناسان بر این باورند که یکی از بهترین راه ها برای جلوگیری از کمردرد و ایجاد فشار برستون مهره ها، انجام ورزش و حرکات کششی به طور منظم است، به خصوص تمریناتی که کل بدن، از جمله تمام پشت را درگیر می کند. نکته کلیدی برای ورزش با وجود تنگی کانال نخاع، شروع آرام و افزایش قدرت و تحمل در طول زمان است. ترکیبی از فعالیت های هوازی و تمرینات وزن بدن (تمرینات بدون وزن)، یا سایر فرم های ملایم تمرینات مقاومتی قدرتی، به کاهش التهاب کلی بدن کمک کرده، قدرت عضلات را افزایش داده و مفاصل را منعطف نگه می دارد.
ورزش منظم برای حفظ چگالی استخوان و وزن مناسب بدن نیز اهمیت دارد. این کار با کاهش خطر ابتلا به چاقی و پوکی استخوان ، فشار وارده بر ستون مهره ها را کم می کند. هنگامی که به طور منظم تمریناتی برای کل بدن انجام می دهید، از جمله تمرینات خاصی که میان تنه را همراه با عضلات باسن، ران، پشت و پایین کمر تحت تأثیر قرارمی دهند، می توانید از فشار وارده بر ستون فقرات بکاهید. این کار به پایداری ستون فقرات و کاهش کشش و یا فشار روی دیسک های ستون فقرات کمک کرده، به علاوه از مفاصل و رباط هایی که ستون فقرات را به هم متصل نگه می دارد محافظت می کند.

• کایروپراتیک

حالت یا وضعیت مناسب بدن در هنگام ایستادن، نشستن یا ورزش کردن، به محافظت از ستون فقرات کمک می کند و به طورکلی باعث کاهش فشار وارده بر پشت می شود. خمیده بودن و قوز کردن، می تواند باعث ایجاد فشار در اطراف ستون فقرات شود، بنابراین سعی کنید صندلی ای انتخاب کنید که قابل تنظیم بوده وپشت شما بتواند در حالت مستقیم قراربگیرد، پاشنه ها روی زمین قرار داشته، زانوها فقط کمی خم و چانه موازی با کف زمین باشد. اگر مدت زمان زیادی روی یک صندلی نشسته باشید و متوجه شوید که آن صندلی پشت کمر شما را پشتیبانی نمی کند، می توانید یک بالش برای پشتیبانی اضافی پشت خود قرار دهید.

یک راه مؤثر برای درمان ضایعه موضعی و کمر درد این است که به یک متخصص کایروپرکتیک مراجعه کنید. متخصصان کایروپرکتیک برای تنظیم ستون فقرات با استفاده از دست مهارت دارند و این کار را طوری که به بهبود وضعیت و کاهش درد عصب یا آسیب کمک کند، انجام می دهند. یک متخصص کایروپرکتیک می تواند حرکات کایروپرکتیکی متناسبی را برای تنظیم و تطبیق دیسک های ستون فقرات، جلوگیری از فشردگی و یا پیشرفت بیشتر بیماری در کانال نخاعی و کاهش درد پشت، گردن و عصب سیاتیک اجرا نماید.

• فیزیوتراپی

انجام حرکات و فعالیت ها بدنی که به تأیید پزشک رسیده باشند می تواند به روند بهبودی و سرعت بخشیدن به آن کمک کند، از این رو مراجعه به یک متخصص فیزیوتراپی می تواند مفید باشد. فیزیوتراپیست می تواند به شما کمک کند تا با انجام تمرینات بدنی خاصی که عضلات بالای پا، تنه و پشت را تقویت می کند، شرایطتان را بهبود بخشید. در فیزیوتراپی، گاهی اوقات از دستگاه ها یا تجهیزات ویژه برای انجام تمرینات شکمی استفاده می شود که به کاهش فشار ستون فقرات کمک می کند. فیزیوتراپی همچنین می تواند به بیماران آموزش دهد که چگونه وضعیت بدنی خود را بهبود ببخشند و راهنمایی هایی را برای استفاده از کفش، صندلی، تشک، بالش و... مناسب ارائه می کند.

• لیزر درمانی

لیزر تراپی از جمله روشهایی است که برای درمان تنگی کانال نخاعی در کلینیک های طب فیزیکی مورد استفاده قرار می گیرند و با نتایج رضایت بخشی همراه هستند. در این روش بدون نیاز به برش و بخیه ، به صورت سرپایی بیمار به بهبودی می رسد و فرآیند درمان را طی می کند. در لیزر درمانی تنگی کانال نخاعی، با سوزاندن و تبخیر دیسکهای بیرون زده، تنگی کانال برطرف و علائم بیمار بهبودی می یابد.

• طب سوزنی

متخصصان طب فیزیکی بر این باورند که در بدن ما یک انرژی ای به نام چی وجود دارد. آنها فکر می کنند زمانی که انرژی چی مسدود شده باشد، بیماری های جسمی ایجاد خواهد شد. کار طب سوزنی بازگرداندن جریان سالم و قوی انرژی چی در بدن است. در طب سوزنی، متخصص، سوزن های ظریفی را به بدن شخص در نقاط خاصی که صدمه دیده وارد می کند که دردناک هم نیستند. شواهدی وجود دارد که طب سوزنی ممکن است باعث تحریک ترشح اندورفین که یک ماده شیمیایی ضد درد در خود بدن است بشود. طب سوزنی فقط در کاهش درد می تواند کمک کننده باشد و اثری روی بهبود تنگی کانال ندارد.

• خوراکی های ضد التهاب

کاهش وزن اضافی می تواند فشار ناشی از وزن را در ستون فقرات کمری کاهش دهد و یا مانع از تنگی کانال نخاع شود. یک رژیم سالم به حفظ توده عضلانی نیز کمک می کند و شما را از التهاب زیاد و یا عوارض شدیدی که می تواند مشکل تنگی نخاع را بدتر کند محافظت می کند. التهاب زیاد، استخوان ها، عضلات و مفاصل شما را تضعیف می کند که این باعث می شود با افزایش سن بیشتر در معرض مشکلات نخاعی قرار بگیرید. مصرف غذاهایی از قبیل شکر، گوشت های فراوری شده، محصولات کشاورزی که سموم شیمیایی به آنها پاشیده شده، دانه ها و غلات تصفیه شده، مشروبات الکلی و تنقلات بسته بندی شده را کاهش دهید. مصرف غذاهای ضد التهابی را افزایش دهید، مانند سبزیجات سبز برگ، روغن های سالم شامل روغن زیتون بکر و روغن نارگیل، محصولات پروتئینی کاملا اورگانیک (مثل تخم مرغ های بومی، گوشت دام هایی که علوفه طبیعی خورده اند، وماهی های غیر پرورشی) و مواد غذایی تخمیر شده حاوی پروبیوتیک.

سایر عوامل مهم برای کاهش التهاب عبارتند از: اجتناب از مصرف سیگار و داروهای روانگردان، کاهش استرس و خواب خوب.

روش های دیگر طبیعی تسکین درد:

• استفاده از حرارت یا یخ می تواند به طور طبیعی درد خفیف و التهاب را کنترل کند. یخ گذاشتن روی ناحیه متورم در طول 72 ساعت اول بعد از درد، از زیاد شدن تورم جلوگیری می کند. برای استفاده ازیخ، بسته یخ را دو بار در روز، هر بار حدود 15 دقیقه بر موضع درد قرار دهید.
• تا زمانی که ناحیه دردناک ملتهب یا قرمز نیست، می توانید چندین بار در روز، از پد حرارتی با درجه حرارت کم یا متوسط از 15 تا 20 دقیقه استفاده کنید، این کار را می توان با قرار دادن پد روی پشت و یا پیچاندن آن در اطراف پشت کمر در حالی که نشسته اید انجام دهید.
• دوش یا حمام داغ نیز یکی دیگر از روش های مناسب و مؤثر برای تخفیف درد است. می توانید نمک منیزیم سولفات، یا روغن های تسکین دهنده مانند روغن نعناع یا اسطو خودوس را نیز برای نفوذ و آرام کردن ناحیه التهابی، به حمام گرم خود اضافه کنید.
• ماساژ مناطق دردناک کمک می کند تا ماهیچه ها شل شده و انقباض، گرفتگی و سفتی عضلات برطرف شود.
• ماشاژ جریان خون را افزایش داده و حتی تولید اندورفین که باعث کاهش درد می شود را افزایش می دهد. با این حال، قبل از شروع درمان با ماساژ، اگر در مورد شدت بیماری خود مطمئن نیستید، توصیه می شود که با پزشک خود مشورت کنید.

نسخه اصلی مطلب درمان های فیزیکی و غیر جراحی تنگی کانال نخاعی را در سایت دکتر علی فرخانی بخوانید.

---