تنگی کانال نخاعی یکی از مشکلات شایع ستون فقرات کمر و گردن است. نخاع دارای یک سری اعصاب است که سیگنال ها را به مغز و سایر نقاط بدن می رسانند. هرگاه یک توده به طناب نخاعی فشار وارد کند، می گوییم تنگی کانال نخاعی رخ داده است. این توده می تواند یک تومور یا قسمتی از استخوان باشد. توجه کنید که هر قسمت از نخاع از گردن تا پایین کمر می تواند دچار باریک شدن فضای بین ستون فقرات شود. در این مقاله به بررسی تنگی کانال و روش های درمان آن می پردازیم.

انواع تنگی کانال نخاعی

بر اساس محل تنگی کانال نخاعی آن را به سه گروه تقسیم می کنیم.

• تنگی کانال نخاع مرکزی: این بیماران به صورت لنگش متناوب مراجعه می کنند. یعنی بیمار نمی تواند پس از مدتی ایستادن یا راه رفتن به راه رفتن ادامه دهد و دچار خستگی پاها می شود و باید به مدت چند دقیقه استراحت کند.
• تنگی کانال نخاعی محیطی: علائم درد ریشه عصبی و درجاتی از لنگش متناوب در این بیماران دیده می شود.
• تنگی سوراخ بین مهره ای: در این نوع فقط تنگی سوراخ عصبی دیده می شود که همراه با یک درد شدید تیر کشنده در اندام تحتانی است. در این بیماران لنگش متناوب دیده نمی شود. علائمی که در این بیماران دیده می شود معمولا شبیه علائم پارگی دیسک کمر است.

علائم تنگی کانال نخاعی

• خشکی و درد کمر یا گردن
• ضعف و بی حسی در دست ها، پا ها و بازو ها
• گزگز اندام های تحتانی
• لنگش نوروژنیک
• گرفتگی دردناک
• مهارت حرکتی و هماهنگی را تحت تاثیر قرار می دهد.

توجه کنید که علائم این وضعیت متغیر است و وابسته به شدت و درد ناشی از تنگی کانال نخاعی و ناحیه بروز آن می باشد. این علائم می توانند به مرور زمان یا به صورت یک درد ناگهانی بروز یابند.

هرگاه تنگی نخاع در ناحیه کمر باشد، وضعیتی به نام سندرم دم اسب رخ می دهد که دارای علائم درد و ضعف شدید پاها، بی اختیاری مثانه و بی حسی شدید پشت پاها و ران می باشد. در صورت داشتن این علائم، سریعا از فوریت های پزشکی کمک بگیرید.

تنگی کانال نخاعی میتواند نخاع و ریشه های عصبی که در مهره های ستون فقرات قرار دارند را فشرده کند. تغییرات ناشی از سن یکی از علل شایع این وضعیت است. علائم تنگی کانال نخاعی شامل کمر درد، گردن درد، بی حسی، گزگز، ضعف بازوها و پاها است. درمان های تنگی کانال نخاعی شامل خود مراقبتی، فیزیوتراپی، تزریق ها و جراحی است.

به نقل از : پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (sid.ir)

روشهای تشخیص تنگ شدن کانال نخاعی

تشخیص باریک شدن کانال نخاعی در مرحله اول معمولاً با بررسی شرح حال وسوابق پزشکی بیمار و سپس معاینه فیزیکی آغاز می شود. پزشک با بررسی علائم اولیه، سنجش میزان قدرت عضلات، حس و رفلکس ها اطلاعات اولیه را جمع آوری می کند. همچنین برای تأیید و بررسی میزان شدت عارضه، از روشهای تصویربرداری مانند MRI ستون فقرات، و CT اسکن برای گرفتن تصاویر دقیق استخوان ها استفاده می شود. در برخی موارد تصویر برداری با تزریق ماده حاجب انجام می شود.

به طور کلی؛ بهترین روش تشخیص این بیماری، شرح حال و معاینه بالینی بیمار است و برای تثبیت تشخیص از MRI استفاده می شود.

روش های درمان تنگی کانال نخاعی بدون جراحی

اینکه کدام یک از روش های درمانی برای بیمار انتخاب شود ، به علت ایجاد علائم، محل بروز مشکل و شدت علائم بستگی دارد.در صورتی که علائم بیمار خفیف باشد به مراقبت از خود توصیه می شود. چند روش مراقبت از خود شامل موارد زیر است:

اعمال کمپرس گرم

گرما با افزایش جریان خون سبب شل شدن عضلات و تسکین درد مفاصل می شود. معمولا برای درد آرتروز این روش توصیه می شود.

استفاده از کمپرس سرد

اگر گرما علائم بیمار را کم نکند، می تواند کمپرس سرد را امتحان کند زیرا می تواند سبب کاهش حساسیت و تورم شود.

انجام ورزش های موثر برای تنگی کانال نخاعی

پس از مشورت با پزشک می توانید ورزش کنید چرا که ورزش در تسکین درد، تقویت عضلات برای حمایت از ستون فقرات و بهبود انعطاف پذیری و تعادل کمک کننده است.

در صورتی که روش های مراقبت از خود و درمان خانگی جواب نداد روش های درمانی غیر جراحی توصیه می شود:

داروهای خوراکی

• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID)به کاهش درد و التهاب کمک می کنند.
• برای تسکین کوتاه مدت درد، داروهای اوپیوئیدی می تواند بیشتر به بیمار کمک کند اما به دلیل اعتیاد آور بودن معمولا با حساسیت بالایی تجویز می شوند.
• شل کننده های عضلانی برای کاهش درد های عضلانی و اسپاسم مفید می باشند.
• توجه کنید که مصرف بلند مدت این داروها می تواند دارای عوارضی مانند ریفلاکس اسید و زخم معده باشد.

فیزیوتراپی ستون فقرات برای تنگی کانال نخاعی

فیزیوتراپیست با ارائه یک برنامه ورزشی به بیمار کمک می کند تا تعادل، انعطاف پذیری و ثبات ستون فقرات خود را بهبود بخشد و قدرت خود را نیز افزایش دهد. تقویت عضلات کمر و شکم سبب افزیش مقاومت ستون فقرات می شود.

استروئیدهای تزریقی

• در نزدیکی ستون فقرات که محل قرارگیری ریشه های عصب و یا رسیدن استخوان ها به هم است تزریق استروئیدی صورت می گیرد که می تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
• توجه کنید که چون کورتیکواستروئیدها قادر به تضعیف استخوان و بافت های مجاور ناحیه تزریق اند، تعداد دفعاتی که می توان تزریق استروئیدها را انجام داد محدود است.

درمان تنگی کانال نخاعی با لیزر

لیزر درمانی تنگی کانال نخاعی به طور خاص برای افرادی مناسب است که شدت تنگی کانال نخاعی آنها خفیف تا متوسط بوده و از سایر درمانهای جراحی یا غیرجراحی تنگی نخاعی نتیجه ای نگرفته یا برایشان مناسب نیست. در این روش، با استفاده از لیزر به طور دقیق، فشار وارد بر اعصاب کاهش می یابد. این تکنیک می تواند بافت های اضافی یا برآمدگی های دیسک که عامل تنگی کانال نخاع در ستون فقرات کمر و گردن هستند را از بین ببرد.

پروسه کاهش فشار

• این پروسه که به صورت سرپایی انجام می شود به کاهش فشار کمری زیر پوستی کمک می کند.
• ابتدا به کمک اشعه ایکس و ماده حاجب، یک برش کوچک در کمر ایجاد می شود. سپس جراح با کاهش رباط های ضخیم شده، فشاری که بر روی ریشه های عصبی است را کاهش می دهد.
• در این روش بدون دست زدن به استخوان های ستون فقرات بهبودی سریعی برای بیمار حاصل می شود.
• بیمار معمولا دو ساعت پس از عمل ترخیص می شود و بعد از آن قادر است فیزیوتراپی و راه رفتن را از سر بگیرد.
• پس از انجام این عمل بیمار می تواند مدت زمان بیشتری راه برود و بایستد؛ همچنین بی حسی، گزگز و ضعف عضلانی نیز کاهش می یابد.

در صورتی که این روش ها برای بیمار کافی نبود مرحله بعدی عمل جراحی تنگی کانال نخاع است. توجه کنید اکثر افراد به جراحی نیازی پیدا نمی کنند. بهترین درمان پیشگیرانه برای این بیماری، ورزش منظم با هدف افزایش قدرت عضله وبه ویژه بهبود انعطاف پذیری عضله است.

مقایسه روشهای جراحی و غیرجراحی درمان تنگی کانال نخاعی

یافتن بهترین روش درمان تنگی کانال نخاعی با توجه به شرایط بیمار و ارزیابی های پزشکی توسط متخصص طب فیزیکی تعیین میشود و برای هر شخص ممکن است روش متفاوتی توصیه شود. در جدول زیر به بررسی و مقایسه کلی روشهای تهاجمی و بدون جراحی این عارضه می پردازیم :

روشهای جراحی	روشهای غیر جراحی
درمان در یک جلسه	تعداد جلسات درمانی متعدد
بهبودی طی چند هفته تا چند ماه	بهبودی به مرور با ادامه جلسات درمان
موثر برای موارد شدید	موثر برای موارد خفیف تا متوسط
هزینه بالا	هزینه کمتر
نیاز به بستری تا چند روز	بدون نیاز به بستری
احتمال عفونت و آسیب به اعصاب و لخته خون، بدون بازگشت	معمولا بدون عارضه با احتمال برگشت پذیری و عود مجدد

آیا تنگی کانال نخاعی باعث بی اختیاری ادرار یا مدفوع می شود ؟

بله در صورت عدم درمان و افزایش یافتن شدت این بیماری ممکن است باعث افزایش فشار بر اعصاب اندام تحتانی و در نهایت بی اختیاری ادرار و مدفوع شود. در این صورت نیاز به مراقبتهای پزشکی فوری خواهید داشت.

عوارض درمان نشدن تنگی کانال نخاعی چیست ؟

باریک شدن کانال نخاعی و عدم درمان به موقع آن ممکن است باعث مشکلاتی از قبیل: کمر درد، گردن درد و سرگیجه های پی در پی، بی اختیاری در کنترل ادرار و مدفوع، اختلالات عملکرد جنسی و مشکل در تعادل بدن شود.

توصیه های مراقبتی به مبتلایان تنگی کانال نخاعی

نحوه خوابیدن افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی

خوابیدن با تنگی کانال نخاعی نیازمند توجه به موقعیت های مناسب است. خوابیدن به پشت با گذاشتن بالش زیر زانوها یا خوابیدن به پهلو با قرار دادن بالش بین زانوها، می تواند فشار بر ستون فقرات را کاهش دهد. توصیه میشود از خوابیدن به شکم یا استفاده از بالش زیر لگن در این حالت اجتناب شود. انتخاب تشک متوسط تا سفت با فوم مناسب، حمایت بهتری برای ستون فقرات فراهم می کند. همچنین، استفاده از بالش های بدن یا تخت قابل تنظیم و انجام تمرینات کششی ملایم قبل از خواب، می تواند کیفیت خواب را بهبود بخشد.

پیاده روی برای تنگی کانال نخاع

پیاده روی از فعالیت های مفید برای افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی است که می تواند به کاهش درد و بهبود وضعیت حرکتی کمک کند. این فعالیت باعث تقویت عضلات کمر، بهبود گردش خون و کاهش فشار بر اعصاب ستون فقرات می شود. البته باید در نظر داشته باشید پیاده روی با حفظ حالت صحیح بدن، به صورت قائم و بدون خم شدن بدن باشد. همچنین کفش مناسب استفاده کنید و در صورت داشتن درد توقف کنید و کمی استراحت کنید.

غذاهای مفید برای تنگی کانال نخاع

غذاهای مفید برای تنگی کانال نخاع شامل ماهی های چرب (سالمون، تن)، سبزیجات برگ سبز (اسفناج، کلم)، میوه های آنتی اکسیدانی (توت ها، پرتقال)، لبنیات کم چرب، آجیل و دانه ها (بادام، تخمه کدو)، زردچوبه، زنجبیل و حبوبات است. این مواد غذایی درکاهش التهاب، تقویت و بهبود سلامت استخوان ها مؤثرند.

کنترل و کاهش وزن

در افراد دارای اضافه وزن و چاقی، فشار وارد بر ستون فقرات بسیار بیشتر است. این افراد با تغییر در سبک زندگی و کاهش وزن می توانند فشار وارد بر ستون فقرات را کاهش داده و از علائم این بیماری در خود بکاهند.

نتیجه گیری

تنگی کانال نخاعی از مشکلات شایع ستون فقرات است که با رعایت مراقبت های اصولی و انتخاب سبک زندگی سالم قابل مدیریت است. ورزش منظم، تغذیه مناسب و حفظ وضعیت صحیح بدن می توانند به کاهش درد و بهبود تحرک کمک کنند. همچنین، پیگیری درمان های موثر تحت نظر پزشک و توجه به نیازهای بدنی، کیفیت زندگی را به طور قابل توجهی بهبود می بخشد.

نسخه اصلی مطلب تنگی کانال نخاعی چیست و چگونه درمان می شود؟ را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---