ستون فقرات شامل چندین استخوان به نام مهره می باشد که روی هم چیده شده اند. بین هر استخوان یک دیسک قرار دارد. هر دیسک از دو قسمت تشکیل شده است، ماده ژله ای داخلی به نام هسته پالپوس (نوکلئوس پالپوزوس) و غضروف خارجی که فیبروز آنولوس نامیده می شود. گاهی ژله داخل دیسک به دلیل آسیب دیدگی یا فشار مکرر بر روی دیسک جابجا می شود. هنگامی که این اتفاق می افتد، این ماده ژله ای ممکن است از دیسک خارج شود و به عصب نخاعی فشار بیاورد. دیسک کمر، یکی از رایج ترین اختلالات مربوط به ستون فقرات است که سالانه بسیاری از افراد را درگیر می کند. پارگی دیسک کمر زمانی اتفاق می افتد که یکی از دیسک های بین مهره ای در اثر فرسایش یا ضربه، دچار آسیب شود. آسیب دیسک در مراحل پیشرفته تر باعث پارگی لایه بیرونی و خارج شدن ماده ی ژله ای مانند درون آن می شود. در این حالت می گوییم بیرون زدگی یا فتق دیسک اتفاق افتاده است. دیسک کمر در مراحل اولیه نیاز به درمان خاصی ندارد و با استراحت، فیزیوتراپی و راه حل های ساده بهبود می یابد؛ اما اگر دیسک به موقع پیگیری نشود، شدت بیشتری پیدا کرده و در صورتی که باعث فشار بر روی نخاع و ریشه های اعصاب شود، مشکلات پیچیده تری را برای انسان ایجاد می کند. جراحی دیسک کمر آخرین راهکار درمانی است که در صورت عدم دریافت نتیجه از روش های قبلی، برای برطرف کردن اختلال ایجاد شده و کاهش درد، پیشنهاد می شود. در این بخش به معرفی انواع روش های جراحی دیسک کمر پرداخته و در مورد هریک از آنها توضیحاتی را عنوان می کنیم.

علت دیسک کمر

معمولاً در بزرگسالی، دیسک های بین مهره ای رو به زوال می رود و فضای بین مهره ها باریک تر می شود. در این شرایط، احتمال فتق دیسک بالا می رود. عوامل زیر می تواند تأثیر مستقیم روی فتق دیسک بگذارد:

• کشیدگی یا رگ به رگ شدن
• آسیب دیدگی کمر یا گردن
• بلند کردن اجسام سنگین به صورت اشتباه
• اضافه وزن و چاقی بیش از حد
• استعمال دخانیات

علائم دیسک کمر

بسته به اینکه این اتفاق در کدام قسمت ستون فقرات می افتد، علائم آن مختلف است؛ اما شایع ترین آن کمردرد است. همچنین علائم زیر نیز در افراد دارای دیسک کمر مشاهده شده است:

1. خواب رفتگی و گزگز اندام های تحتانی مثل شست پا. این مورد از علائم، مربوط به علائم دیسک کمر در پاها است که منجر به درد سیاتیک ، جلوی زانو یا ران، پشت ران، یا ساق پا می شود.
2. عدم کنترل ادرار و مدفوع
3. ضعف اندام های تحتانی یا دراپ فوت

جراحی بسته یا لیزری دیسک کمر

عمل لیزری دیسک کمر روشی است که در آن یک پروب لیزری بسیار باریک و کوچک وارد دیسک شده و توسط آن اشعه ی لیزر به ماده ی درونی دیسک تابانده می شود تا با مدولاسیون عصبی و کاهش فشار داخلی دیسک، درد بیمار برطرف شود. عمل لیزر دیسک کمر یا دیسکتومی لیزری جزء روش های عمل بسته ی دیسک کمر محسوب می شود که به طور قابل توجهی، اختلال عصبی در ستون فقرات را برطرف کرده و درد بیمار را کاهش می دهد. این عمل تحت بیهوشی موضعی انجام می شود. لیزری که در این روش به کار می رود به طور ویژه برای این منظور طراحی شده و طول موج لیزر به نحوی است که توسط بافت نرم داخل دیسک جذب می شود و تنها میزان مناسبی از گرما به ماده ی داخل دیسک منتقل شده، تا حدی که رطوبت داخل دیسک به میزان مورد نظر جراح تبخیر شود و گرمای بیش از حدی به دیسک اعمال نشود. بدین ترتیب فشار داخل دیسک کاهش پیدا می کند و با ایجاد یک زخم بسته در داخل دیسک از بیرون زدگی مجدد دیسک جلوگیری می شود.

جراحی لامینکتومی

بیمار معمولاً روی شکم روی تخت عمل خوابانده می شود. طول شکاف مورد نیاز برای انجام این عمل به تعداد سطوح درمانی بستگی دارد. به عبارت دیگر، یک لامینکتومی تک سطحی ممکن است فقط به یک شکاف کوچک نیاز داشته باشد در حالی که برای انجام لامینکتومی های چند سطحی باید شکاف هایی به اندازه 7 تا 10 سانتی متر ایجاد شوند. یک ملاحظه دیگر این است که آیا عمل جراحی به صورت باز انجام شود یا به صورت کم تهاجمی تر. در عمل جراحی باز ممکن است از یک ریترکتور به منظور جدا کردن عضلات از بافت چربی ستون فقرات استفاده شود تا دسترسی به لامینای مهره ها امکان پذیر شود. بخشی از لامینا برداشته می شود تا رباط زرد (یک رباط الاستیکی شکل که بین مهره ها قرار دارد) نمایان شود. سپس جراح یک حفره در رباط زرد یا رباط فلاووم ایجاد می کند تا به کانال نخاع دست پیدا کند. زمانی که عصب تحت فشار دیده شد، علت فشرده شدن آن را می توان مشخص کرد. بیشتر موارد فشرده شدن عصب ها به دلیل فتق دیسک اتفاق می افتند. به هر حال، منابع دیگر فشار بر عصب ها عبارتند از:

• یک قطعه دیسک (این غالباً باعث بروز علائم شدید می شود).
• یک استئوفیت یا خار استخوانی (یک بیرون زدگی سخت استخوانی)
• بیرون زدگی / تحلیل دیسک
• آرتروز فاست یا کیست ها
• تومورها

جراح معمولاً عصب را عقب کشیده و منبع فشار را برمی دارد. فشار بر روی عصب نخاعی یا اجزای عصب ها برداشته می شود. در صورت لزوم ممکن است جراح عمل فیوژن ستون فقرات را با استفاده از ابزارهایی برای کمک به تثبیت ستون فقرات انجام دهد. برای برداشتن بخشی از استخوان و یا درمان سطوح متعدد ستون فقرات کمری ممکن است انجام عمل های فیوژن و ابزار دقیق ضرورت یابند. در عمل فیوژن ستون فقرات یک گرافت استخوانی مانند استخوان خود بیمار (اوتوگرافت) با استفاده از ابزار دقیق (مانند میله، پیچ ها، پلیت ها) در ستون فقرات قرار داده می شود. گرافت استخوانی به تحریک رشد استخوان جدید و تسریع روند بهبودی کمک می کند. پس از اتمام عمل جراحی لامینکتومی کمری، بافت های نرم که کنار زده شده بودند، سر جای خود قرار داده شده و شکاف ایجاد شده با استفاده از بخیه بسته می شود.

جراحی میکرودیسککتومی

• در روز عمل، پس از بستری شدن در کلینیک، بی حسی موضعی به شما داده می شود و به اتاق عمل منتقل می شوید.
• شما را بر روی تخت و به روی شکم قرار می دهند و جراح با ایجاد یک برش 2 و نیم تا 3 و نیم سانتی متری در کمر، درست در بالای دیسک آسیب دیده، عمل جراحی را آغاز می کند.
• یک میکروسکوپ خیلی کوچک دارای منبع نور به نام آرتروسکوپ از طریق این برش وارد محل آسیب شده و از آن برای مشاهده ناحیه مورد نظر استفاده می شود.
• با استفاده از ابزارهای جراحی کوچک و قیچی مانند، جراح شروع به برش و برداشتن هرگونه ماده و بافت دیسکی بیرون زده و آسیب دیده می کند. با این کار فضای داخل ستون فقرات آزاد می شود و فشار بر عصب کاهش می یابد. در برخی موارد، ممکن است قسمتی از استخوان که از عصب ریشه محافظت می کند نیز برداشته شود.
• هنگامی که تمام بافت آسیب دیده و مواد دیسک برداشته می شود، ابزار جراحی خارج می شود و برش با استفاده از بخیه بسته می شود. شما را به بخش مراقبت های بعد از عمل منتقل می کنند تا هنگام بهبودی از مواد بی حسی و بیهوشی تحت نظر باشید. بیشتر بیماران در همان روز عمل جراحی از کلینیک مرخص می شوند.

جراحی آندوسکوپی دیسک کمر

ابتدا با عملیات عکس برداری، ناحیه ی مورد نظر تشخیص و شناسایی می شود. سپس پزشک ناحیه ی مورد نظر را با دارو های بی حسی قوی، به صورت موضعی لمس و بی حس می کند. بعد از آن جراح، عمل آندوسکوپی را با ورود آندوسکوپ نوری از طریق ایجاد یک برش کوچک در پوست آغاز می کند. این دستگاه مجهز به کانول های ریز کار است و با دقت به سمت محل آسیب دیدگی دیسک رانده می شود. بافت دیسک اکسترود شده را می توان به آهستگی از بین برد. باقیمانده های بیرون زده را نیز با استفاده از یک نوکلئیزر لیزر مخصوص از بین می برند. در موارد خاص ، هسته ژل مانند دیسک بین مهره ای با کمک کیمو پاپین ( آنزیم ویژه پروتئین شکن ) کوچک می شود. این کار کمک می کند تا پزشک حلقه فیبری را از بین ببرد تا به روند بهبودی پس از جراحی کمک ویژه ای کند. برای احیای مجدد دیسک نخاعی، سایش استخوان مهره کلسیفیه شده توسط ابزار های کوچک انجام می شود. این کار منجر به خونرسانی بهتر در بافت دیسک می شود و می تواند یک حلقه فیبری محکم و پایدار ایجاد نماید.

مراقبت های لازم بعد از انجام جراحی دیسک کمر

• بعد از انجام جراحی باز و یا بسته دیسک کمر، حتماً باید به نکات و موارد مهمی جهت مراقبت از ناحیه آسیب دیده و جلوگیری از بازگشت عارضه توجه کرد.
• تعویض به موقع پانسمان و استفاده از مواد کاملاً استریل و بهداشتی
• خشک و تمیز نگه داشتن محل بخیه ها
• خودداری از انجام رانندگی، بلند کردن اشیا، بالا رفتن از پله، ایستادن و یا نشستن به مدت طولانی
• استفاده از تشک استاندارد و مناسب
• انجام ورزش های مناسب زیر نظر فیزیوتراپی جهت تقویت عضلات کمر و شکم
• مراجعه به پزشک در صورت وجود علائم مربوط به عفونت نظیر تب، قرمزی محل زخم، وجود ترشح مایع زرد رنگ در بخیه ها، تورم و سفت شدن زخم
• مراجعه به پزشک در صورت وجود سردرد شدید
• عدم استفاده از پماد، بتادین و محلول های شیمیایی بر روی زخم
• استفاده از کمربندهای طبی و بریس جهت ثابت نگه داشتن ستون فقرات
• عدم استعمال دخانیات
• استفاده از دوره های فیزیوتراپی و توانبخشی

مقایسه جراحی باز و بسته دیسک کمر

همانگونه که از اصطلاح جراحی باز مشخص است، برای انجام این نوع جراحی بایستی منتظر ایجاد برشهایی بر روی بدن و در واقع باز کردن بدن باشید. طبیعتاً نواحی برش خورده در جراحی دیسک کمر باز، بزرگ خواهند بود تا جراح کاملاً بر موضع عمل دسترسی و اشراف داشته باشد. همچنین امکان دارد که جراح در روند عمل، برخی از عضلات و تاندون ها را نیز ببرد تا دسترسی بهتر و بیشتری به نواحی آسیب دیده کمر پیدا کند. چون ممکن است در حین عمل بافت ها دچار آسیب شوند و دوران نقاهت طولانی شود.

مزایا و معایب هر روش

از مزایای اصلی جراحی دیسک کمر بسته هم میتوان به کوچک بودن برش های جراحی اشاره کرد. برعکس جراحی های باز که تقریباً برشهایی ۲۰ سانتی یا بزرگتر در بدن بیمار ایجاد می شود، در عمل بسته جراح با ایجاد تنها یک برش ۳ میلی متری روند جراحی را طی میکند. کوچکتر بودن این برش می تواند از خطراتی نظیر عفونت جلوگیری کند و دوران نقاهت نیز کوتاه تر خواهد بود. افزون بر این در جراحی به روش بسته جراح می تواند بدون بریدن بافت ها و عضلات بدن و با استفاده از تکنولوژی های نوین و دستگاه های پیشرفته، اقدام به ترمیم و درمان عارضه دیسک کمر فرد بیمار نماید.

در جراحی دیسک کمر به روش باز، بایستی خودتان را برای بستری شدن به مدت تقریباً یک هفته یا شاید بیشتر در بیمارستان آماده کنید تا در این مدت زخم های جراحی در بدن تا حدودی التیام یابد و تحت نظر پزشک جراح خود باشید؛ اما دوران بستری در روش جراحی بسته تقریباً به نصف کاهش می یابد. البته بیشتر بیماران حتی مدت زمان کوتاه تری را در بیمارستان می گذرانند؛ چراکه برخی از عمل های بسته به صورت سرپایی و با استفاده از بی حسی موضعی در تایم کوتاهی انجام می گردد.

مدت زمان جراحی و دوران نقاهت دو روش جراحی دیسک کمر

جراحی دیسک کمر باز به دلیل داشتن مراحل متعدد، ممکن است تا چند ساعت به طول بیانجامد. حال آن که برخی از جراحی های بسته دیسک کمر تنها در عرض نیم ساعت انجام می شوند. این تفاوت می تواند موجب آرامش خاطر آن دسته از بیمارانی شود که نسبت به بیهوشی ترس یا حساسیت دارند.

نسخه اصلی مطلب انواع جراحی دیسک کمر به روش بسته و روش باز را در سایت دکتر احمد شکرچی زاده بخوانید.

---