جراحی اصلاح پای ضربدری یا ایکسی (DFO)

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

پای ضربدری یا پای ایکسی زمانی ایجاد می شود که هنگام ایستادن صاف که زانوی پاها با هم در تماس هستند، مچ دو پا با فاصله از هم قرار بگیرند. پای ضربدری با توجه به فاصله ی بین دو مچ پا می تواند خفیف تا شدید باشد. این مشکل ساختاری در استخوان های پا موجب می شود تا نیروی واردشونده بر زانو بصورت مناسبی بین بخش های مختلف آن تقسیم نشود. افرادی که دارای پای ضربدری یا ایکسی هستند استعداد ابتلا به آرتروز جانبی بیشتری دارند. آرتروز جانبی زمانی ایجاد می شود که نیروی وارده بر غضروف قسمت های جانبی زانو بیشتر از نیروی وارده بر سایر قسمت ها باشد و غضروف زانو در بخش جانبی زانو بیشتر دچار ساییدگی و تخریب گردد. علت این عدم تعادل نیرو زاویه ی نامناسب استخوان ها نسبت به هم است. برای اینکه این ناهنجاری ساختاری از بین برود و نیروی وارده بر قسمت های مختلف زانو تنظیم و متعادل شود می توان از جراحی اصلاحی پای ضربدری یا Distal femoral osteotomy استفاده نمود.

جراحی اصلاح پای ضربدری چگونه صورت می گیرد؟

این جراحی بر روی استخوان فمورال یا همان استخوان ران صورت می گیرد. راهکارهای دیگری نیز برای اصلاح پای ضربدری وجود دارد که شامل برش استخوان درشت نی می شود اما در این مطلب تاکید بر برش استخوان ران خواهدبود. نحوه ی انجام این جراحی به این صورت است که ابتدا برشی در انتهای رو به زانوی استخوان ران ایجاد می شود. این برش بسته به انحراف استخوان می تواند در سمت درونی یا بیرونی استخوان ایجاد شود. پس از برش، معمولا ساختاری گووه ای شکل از استخوان جدا می شود و بخش خالی ایجادشده به شکل گووه ، بسته به نوع جراحی باز یا بسته می شود. بنابراین دو حالت زیر ایجاد می شوند:

• استئوتومی بسته شونده ی مدیال: در این حالت پس از برش ساختار گووه ای شکل در استخوان ران، دو سمت قسمت برش خورده به هم نزدیک و متصل می شوند تا استخوان ساختار یک پارچه بگیرد. این قسمت متصل شده با گذر زمان به هم جوش می خورند.
• استئوتومی بازشونده ی لترال: در این حالت پس از برش ساختار گووه ای شکل در استخوان ران، بخش خالی ایجادشده در استخوان ران بیشتر باز می شود تا جایی که استخوان ساختار مناسبی بگیرد. سپس حفره ی ایجادشده که الان بزرگتر شده است با استخوانی پیوندی پر می شود. با گذر زمان استخوان ران به استخوان پیوندی جوش می خورد و استخوان ران در شکل مناسب خود ایجاد می شود.

در این جراحی، برای اینکه استخوان ران برش خورده به طور مناسبی جوش بخورد، از صفحات فلزی و پیچ هایی استفاده می شود.

جراحی اصلاح پای ضربدری برای چه افرادی مناسب است؟

این جراحی برای افرادی که دچار پای ضربدری مادرزادی و یا اکتسابی (مثلا در اثر حادثه) هستند به کار می رود. افرادی با پای ضربدری که ویژگی های زیر را دارند مناسب ترین افراد برای این نوع جراحی هستند:

• کمتر از 60 تا 65 سال سن داشته باشند.
• از نظر فعالیت فیزیکی فعال بوده و در سلامت فیزیکی مناسبی قرار داشته باشند.
• تنها نوع آرتروز آنها آرتروز جانبی باشد.
• در چنین افرادی، علاوه بر اینکه نتیجه ی جراحی و بهبود آن مناسب است، انتظار می رود تا این جراحی بتواند از آسیب های بیشتر زانو جلوگیری کند. این جراحی ممکن است با جلوگیری از آرتروز زانو در افراد، آنها را از جراحی تعویض کامل مفصل زانو در سنین بالاتر بی نیاز گرداند.

مزایای جراحی اصلاح پای ضربدری چیست؟

این نوع جراحی علاوه بر اصلاح مشکلات ساختاری استخوان های پا می تواند مزایای زیر را نیز داشته باشد:

• کاهش شدید دردهای زانو
• بهبود عملکرد زانو
• کاهش احتمال نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو

عوارض و مشکلات مربوط به جراحی اصلاح پای ضربدری چیست؟

برخی از مشکلات مربوط به جراحی اصلاح پای ضربدری مربوط به مشکلات فنی جراحی می شوند. اصلی ترین نوع این مشکلات شامل موارد زیر می شوند:

• آسیب به ساختارهای بافتی دیگر در اطراف محل جراحی
• اشکال در محل قراردادن پیچ بر روی استخوان
• به کارگیری استخوان پیوندی به میزان نامناسب
• آسیب به رگ های خونی یا بافت عصبی در محل جراحی
• چنین مشکلات اگرچه قابل پیش بینی یا گاهی قابل پیشگیری نیستند اما با انتخاب پزشک مجرب و کارآزموده می توان احتمال بروز چنین مشکلاتی را به حداقل رسانید.

نوع دیگر مشکلات مربوط به جراحی اصلاح پای پرانتزی مربوط به فرایند پس از جراحی و مراقبت های مربوط به آن مرحله است. از جمله ی چنین عوارضی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. لخته ی خون: در صورتی که لخته ی خون در محل ایجاد شود و مراقبت های لازم صورت نگیرد، این لخته ممکن است حرکت کرده و موجب بروز آمبولی ریه گردد. حرکت این لخته ها به قلب و یا مغز موجب سکته می شود که حیات فرد را تهدید می کند. لازم است تا برای پیشگیری از چنین مشکلاتی، دستورالعمل های توصیه شده توسط پزشک به دقت اجرا شوند. معمولا پس از جراحی قرص های رقیق کننده ی خون تجویز می شوند و لازم است تا فرد به مدت 10 روز یا بیشتر آنها را مصرف نماید.
2. ایجاد عفونت: معمولا تمام جراحی ها با احتمال عفونت همراه هستند. در صورتی که در این جراحی ها از فیکساتورهای خارجی استفاده شود احتمال بروز عفونت افزایش می یابد.
3. جوش نخوردن استخوان: گاهی ممکن است که بخش های استخوانی بیش از 2 ماه طول بکشد تا به هم جوش بخورند. گاهی نیز این بخش ها به هم جوش نمی خورند. برای حل این مشکل ممکن است به جراحی های تکمیلی نیاز باشد.
4. درد تکرارشونده ی زانو: پیش بینی زمان توقف درد زانو ممکن نیست اما در صورتی که درد زانو و محل جراحی با گذشت زمان کاهش نیابد یا افزایش یابد لازم است تا فرد به پزشک مراجعه نماید. ممکن است روند درمان به شکلی پیش رفته باشد که توقف درد تنها با جراحی تعویض کامل زانو میسر شود.

در نهایت باید توجه داشت که عوارض و مشکلات مربوط به این جراحی با گذشت زمان کاهش می یابند. در صورتی که مشکلات مربوط به جراحی کاهش نیابند لازم است تا با پزشک متخصص مشورت شود. به تدریج و با گذشت زمان فرد قادر خواهدبود تا وزن خود را بر روی پاهای خود بیاندازد. بهبودی کامل افراد نیز با گذشت 2 تا 6 ماه پس از جراحی حاصل می شود که پس از آن افراد می توانند به فعالیت روزانه و معمول خود بازگردند. باید توجه کرد که در این مدت از انجام دادن هر گونه فعالیت جدید بدون مشورت با پزشک خودداری شود. سایر فعالیت های فیزیکی معمول و نحوه ی انجام آنها نیز با مشورت پزشک صورت گیرند.