واریکوسل یک اختلال شایع در مردان است که به گشادگی و اتساع وریدهای موجود در کیسه بیضه اشاره دارد. این وضعیت می تواند به دلیل نقص در دریچه های وریدی و افزایش فشار در ناحیه لگن ایجاد شود و معمولاً در نوجوانان و مردان جوان مشاهده می شود. واریکوسل نه تنها می تواند منجر به درد و ناراحتی شود، بلکه یکی از علل مهم ناباروری در مردان نیز به شمار می آید. در این مقاله به بررسی علل، علائم و روش های درمان واریکوسل خواهیم پرداخت. دکتر پیمان صالحی، بهترین اورولوژیست در اصفهان، به عنوان یک متخصص در این زمینه، روش های مختلف درمانی از جمله گزینه های جراحی و غیرجراحی را برای بیماران خود ارائه می دهد. هدف ما در این مقاله، آشنا کردن خوانندگان با این وضعیت پزشکی و گزینه های درمانی مؤثر برای بهبود کیفیت زندگی مردان مبتلا به واریکوسل است.

علت ایجاد واریکوسل

هنوز علت دقیق ایجاد این بیماری مشخص نیست. اطلاعاتی که پزشکان به دست آورده اند این است که دلیل ایجاد واریکوسل این است که گردش خون در رگ های کیسه بیضه کامل صورت نمی گیرد. یعنی ممکن است بخشی از خون در رگ جمع شود و به مرور زمان عامل بزرگ شدن رگ ها باشد؛ اما هنوز علت اینکه چرا خون در رگ ها باقی می ماند، مشخص نیست.

علائم واریکوسل

با اینکه بسیاری از مبتلایان به بیماری واریکوسل گزارش هیچ علامتی را نمی دهند، اما در واقع این بیماران علائم مشترک بسیاری دارد که اغلب به آنها توجهی نمی شود. برخی از این علائم عبارتند از:

• بزرگی و پیچ خوردگی رگ های درون کیسه بیضه که شبیه به یک کیسه پر از کِرم می باشد
• یکی از بیضه ها (معمولاً بیضه سمت چپ) بزرگتر یا سنگین تر از دیگری است
• احساس سنگینی، گرفتگی و درد در پوست بیضه
• توده یا گره ای درون بیضه که درد ندارد
• دردی که پس از فعالیت شدید یا گرما بدتر می شود
• کاهش تعداد اسپرم

واریکوسل و آسیب بیضه

در بیضه ها برای تولید اسپرم نیاز به دمایی سه تا 4 درجه پایین تر از دمای کلی بدن است. یکی از مکانیسم هایی که در واریکوسل باعث آسیب به بیضه می شود، گرم کردن بیضه ها است. همچنین زمانی که فرد به واریکوسل مبتلا می شود، بسته به شدت و ضعف بیماری، با برگشت مواد سمی از سیاهرگ کلیه و فوق کلیه به بیضه ها، فرآیند تولید اسپرم دچار آسیب می شود.

چه کسانی واریکوسل می گیرند؟

نمی توان به طور دقیق پیش بینی کرد که چه افرادی به واریکوسل مبتلا می شوند؛ اما متخصصان در بررسی های خود مشاهده کرده اند که خطر ابتلا به این بیماری در نوجوانان در سن بلوغ بیشتر است. علت این امر به این دلیل است که در این دوره زمانی (بلوغ)، درگیری جریان خون در اطراف بخش های جنسی بیشتر می شود و فشار در این مناطق افزایش می یابد؛ اما باید توجه داشت که واریکوسل می تواند در هر سنی رخ دهد و ممکن است در افراد بالغ نیز ظاهر شود.

احساس درد در مبتلایان به واریکوسل

واریکوسل معمولاً ایجاد درد نمی کند و چیزی در حدود 10 الی 15% افراد مبتلا به واریکوسل شکایت از درد دارند. واریکوسل بیشتر احساس پری در بیضه را ایجاد می کند.

عوامل خطر در واریکوسل

• مشکلات مادرزادی: مشکلات ارثی در خرابی دریچه «لانه کبوتری» که درون بیضه قرار دارد، موجب شکل گیری حالتی همچون رگ های آویزان کننده بیضه می شود و اثرات نامناسبی روی آن می گذارد.
• افزایش فشار شکمی: از جمله عوامل مؤثر بر بروز بیماری واریکوسل، می توان به افزایش فشار شکمی اشاره کرد. این مشکل که در اثر تومور «خلف صفاق» یا بیماری های دیگر به وجود می آید، با ایجاد اختلال در فرایند برگشت خون از بیضه ها، زمینه شکل گیری واریکوسل را فراهم می کند.
• ورزش سنگین: انجام ورزش های سنگین همچون بدنسازی، وزنه برداری و یا کارهایی که فشار زیادی به بدن وارد می کند نیز در صورت خرابی دریچه های لانه کبوتری، باعث بروز واریکوسل می شود.

در چه مواردی درمان واریکوسل توصیه می شود؟

• احساس درد و ناراحتی
• ناباروری ناشی از واریکوسل که حداقل برای دو سال ادامه داشته باشد.
• واریکوسل باعث آتروفی بیضه (کوچک شدن بیضه) شود.
• مشکلات باروری
• به صورت کلی هدف از درمان واریس بیضه ، بستن یا برداشتن ورید های آسیب دیده ای است که خون رسانی طناب اسپرماتیک را بر عهده دارند. در موارد ناباروری مردان، درمان واریکوسل ممکن است دلایل نازایی را بهبود بخشد یا درمان کند. علائم دیگر برای ترمیم واریکوسل در دوران بلوغ شامل آتروفی پیشرفته بیضه، درد یا نتایج غیرطبیعی در تجزیه و تحلیل مایع منی هستند.

عوارض واریکوسل

به طور کلی این بیماری در سه سطح دسته بندی می شود. رگ های بزرگ بیضه نشانه از بیماری پیشرفته و سطح سوم بیماری هستند. در مقابل مراحل ابتدایی بیماری سطح یک است. برخی از عوارض واریکوسل عبارتند از:

1. کاهش تولید اسپرم
2. کاهش کیفیت اسپرم ها
3. کوچک شدن بیضه ها و نرم شدن آنها
4. تجمع خون و سموم در بیضه ها و آسیب رسیدن به آنها
5. افزایش دمای بیضه و تأثیر بر عملکرد اسپرم ها و زمان زنده ماندن آنها
6. ناباروری (ناباروری زمانی رخ می دهد که یک زوج بعد از یک سال تلاش، بچه دار نشوند).

روشهای تشخیص واریکوسل

پزشک هنگام ایستادن و دراز کشیدن، بیضه های بیمار را معاینه می کند. ممکن است پزشک نیاز به انجام سونوگرافی اسکروتومی داشته باشد. این تست به اندازه گیری رگ های اسپرماتیک کمک می کند و به پزشک اجازه می دهد تا یک تصویر دقیق از مشکل داشته باشد.

شیوع واریکوسل در چه سنی بیشتر است؟

واریکوسل در سنین زیر 10 سال نادر است. در نوجوانان یا بالغین جوان حدود 15% دیده می شود. در کسانی که با ناباروری اولیه به پزشک مراجعه می کنند 20 الی 40% شیوع دارد و در کسانی که با ناباروری ثانویه به پزشک مراجعه می کنند چیزی در حدود 50 الی 70% شیوع است.

خطرات واریکوسل

واریکوسل در مجموع بیماری کم خطری است و اگر برای شخصی تشخیص واریکوسل داده شد نیاز به نگرانی وجود ندارد ضمن اینکه همه مردان مبتلا به واریکوسل هم نیاز به جراحی ندارند.

درجه بندی واریکوسل

1. گرید 3 : وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده اند.
2. گرید 2 : وریدها در حالت ایستاده قابل لمس می باشند.
3. گرید 1 : وریدها هنگام زور زدن قابل لمس می باشند.
4. واریکوسل ساب کلینیکال: با معاینه قابل لمس نیستند ولی با سونوگرافی تشخیص داده می شود.

درمان واریکوسل

درمان واریکوسل بسته به شدت بیماری و علائم آن متفاوت است. در موارد خفیف، ممکن است نیازی به درمان نباشد و مدیریت با تغییرات سبک زندگی مانند پوشیدن لباس های تنگ تر یا مصرف مسکن ها انجام شود. اما در موارد شدیدتر که با درد، ناباروری یا کاهش کیفیت اسپرم همراه است، جراحی توصیه می شود. رایج ترین روش جراحی، واریکوسلکتومی است که در آن وریدهای گشاد شده بسته می شوند تا جریان خون به وریدهای سالم منتقل شود. همچنین روش های غیرتهاجمی تری مانند آمبولیزاسیون نیز وجود دارد که در آن با استفاده از کاتتر و بدون نیاز به برش جراحی، وریدهای آسیب دیده مسدود می شوند.

تصمیم گیری برای عمل وازکتومی

1. شدت واریکوسل و سن بیمار و وضعیت باروری (تاهل و داشتن یا نداشتن فرزند) دارد.
2. در مواردی که بیمار واریکوسل گرید دو یا سه داشته باشد و با ناباروری مراجعه نموده باشد نیاز به عمل جراحی واریکوسلکتومی دارد.
3. اگر واریکوسل با اختلال در آزمایش منی همراه باشد باز هم نیاز به عمل دارد (همان طور که گفته شد باید حداقل دو یا سه آزمایش منی برای تصمیم گیری وجود داشته باشد).

در برخی رفرنس ها اگرمرد جوانی با واریکوسل قابل مشاهده یا قابل لمس (درجه سه یا دو) مراجعه نماید و فعلا قصد بچه دارشدن هم نداشته باشد برای پیشگیری از اثرات نامطلوب آن بر باروری توصیه به عمل می شود. درمورد جراحی واریکوسل های بسیار خفیف یا ساب کلینیکال اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد اما ما توصیه به عمل نکرده و فقط آنها را پیگیری می کنیم.

اقدامات بعد از عمل واریکوسل

• به طور معمول بیمار همان روز یا فردای عمل واریکوسل مرخص خواهد شد.
• چند ساعت پس از عمل مصرف مایعات آغاز می شود.
• روز اول پس از جراحی، باید حرکت محدود باشد و در صورت نیاز انجام شود.
• 2 الی 3 روز پس از جراحی اگر جای عمل ترشح نداشته باشد، می توانید پانسمان را بردارید و استحمام کنید.
• معمولاً بخیه ها پس از 7 الی 10 روز کشیده می شوند.
• مصرف کامل و مرتب داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص الزامی است.
• بهتر است نزدیکی از روز هفتم به بعد انجام شود.
• شروع فعالیت های روزمره مانند ورزش و کار پس از دو هفته در صورتی که به عود واریکوسل ختم نشود بلامانع است.

پس از جراحی واریکوسل در صورت بروز علائمی مانند خونریزی یا ترشح زیاد از محل جراحی، تب بالا و تورم شدید در ناحیه عمل یا بیضه ها فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

نسخه اصلی مطلب واریکوسل چیست و چگونه درمان میشود را در سایت دکتر پیمان صالحی بخوانید.

---