دستگاه تولید مثل مردان، اسپرم را ذخیره، حمل و منتقل می کند. اسپرم ها با هورمونهای ویژه مردانه در دو بیضه موجود در کیسه بیضه (اسکروتوم) تولید می شوند. اسپرم ها در بیضه ها شروع به رشد کرده و حین جا به جایی از طریق اپیدیدیم، توانایی حرکت و بلوغ خود را به دست می آورند. اپیدیدیم یک مجرای مارپیچ و طویل در پشت هر بیضه می باشد که شامل سه بخش اصلی سر، بدنه و دم است. در کنار بخش بالایی بیضه ها سر اصلی لوله اپیدیدیم قرار دارد که اسپرم را در خود نگه می دارد تا زمانی که به آن نیاز شود. بدنه اپیدیدیم در امتداد آن قرار دارد که یک لوله طولانی و پیچ در پیچ است که اسپرم در آن رشد می یابد. اپیدیدیمیت التهاب لوله اپیدیدیم است که در پشت بیضه قرار دارد و وظیفه ذخیره و حمل اسپرم را بر عهده دارد. مردان در هر سنی می توانند به این بیماری مبتلا شوند؛ اما این بیماری بیشتر مردان 14 تا 35 سال را مبتلا می کند. اپیدیدیمیت اغلب در اثر عفونت باکتریایی از جمله عفونتهای مقاربتی مانند سوزاک یا کلامیدیا ایجاد می شود. این بیماری معمولاً با آنتی بیوتیک بهبود می یابد. گاهی، این بیماری منجر به التهاب بیضه نیز می شود که به این عارضه اپیدیدیمو-ارکیت (epididymo-orchitis) گفته می شود.

سونوگرافی یک روش تصویربرداری تشخیصی و پزشکی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از قسمت های داخلی بدن استفاده می کند. این تصاویر می توانند به پزشک در تشخیص بیماری یا جراحت کمک کنند. سونوگرافی بیضه که به آن تصویربرداری اولتراسوند از کیسه بیضه نیز گفته می شود به طور خاص به بررسی بیضه ها می پردازد. اگر جریان خون در منطقه کم باشد، نماینده پیچش بیضه است. اگر جریان بالا باشد، نماینده اپیدیدیمیت خواهد بود.

دلایل اپیدیدیمیت

اپیدیدیمیت به عنوان التهاب اپیدیدیم معرفی شده و معمولاً مشکل تیز و کوتاه مدتی است. با این حال گاهی اوقات اپیدیدیمیت می تواند مزمن باشد و برای چند هفته باقی بماند. هر مسئله ای که بتواند منجر به التهاب اپیدیدیم شود، می تواند اپیدیدیمیت را به همراه داشته باشد. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• عفونت از طریق مقاربت جنسی: باکتریهای مختلفی هستند که از طریق مقاربت جنسی منقل می شوند، بخصوص از جمله آنها می توان به سوزاک و کلامیدیا اشاره نمود که منجر به اپیدیدیمیت می شود. عفونت های مقاربتی جنسی معمولاً شایع ترین عامل اپیدیدیمیت است.
• عفونت های دیگر: اپیدیدیمیت همیشه در اثر مقاربت جنسی نیست. باکتریهای خارجی مختلفی به آسانی از طریق آلت تناسلی، مجرای ادراری و یا پروستات می تواند وارد بدن شوند و تا اپیدیدیم برسند. گاهی اوقات عفونت های ویروسی می تواند عامل بروز اپیدیدیمیت باشد.
• تروما: زخمهای باز ناشی از صدمات مستقیم بر ناحیه آلت تناسلی می تواند عفونت و اپیدیدیمیت را به همراه داشته باشد. عفونت ناشی از تروما می تواند به آسانی از طریق دستگاه تناسلی تا اپیدیدیم گسترش یابد.
• اپیدیدیمیت شیمیایی: این مشکل زمانی که ادرار به اپیدیدیم بازمی گردد، ممکن است رخ دهد. این مسئله در اثر بلند کردن اجسام سنگین یا وارد آمدن فشار رخ می دهد.

علائم اپیدیدیمیت

عفونت بیضه یا اپیدیدیمیت ممکن است تنها با چند علائم خفیف شروع شود. با این حال، وقتی این بیماری درمان نشود، علائم بدتر می شوند. افراد مبتلا به التهاب اپیدیدیم ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:

• تب درجه پایین
• لرز
• درد در ناحیه لگن
• فشار در بیضه ها
• درد و حساسیت در بیضه ها
• قرمزی و گرما در کیسه بیضه
• بزرگ شدن غدد لنفاوی در کشاله ران
• درد در هنگام مقاربت جنسی و انزال
• درد در هنگام دفع ادرار یا حرکات روده
• ادرار فوری و مکرر
• ترشح غیر طبیعی آلت تناسلی مرد
• خون در منی

افراد در معرض خطر اپیدیدیمیت

شایعترین علت اپیدیدیمیت، STI یا عفونت و بیماری مقاربتی است، به ویژه سوزاک و کلامیدیا. با این حال، اپیدیدیمیت همچنین می تواند توسط یک عفونت منتقل نشده از طریق جنسی، مانند عفونت مجاری ادراری (UTI) یا عفونت پروستات ایجاد شود. در صورت ابتلا به بیماری های زیر ممکن است در معرض خطر بیشتری برای اپیدیدیمیت باشید:

• کسانی که ختنه نشده اند.
• رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشید.
• دارای مشکلات ساختاری در دستگاه ادراری هستند.
• سل
• پروستات بزرگ شده و باعث انسداد مثانه می شود.
• اخیراً تحت عمل جراحی دستگاه ادراری قرار گرفته است.
• اخیراً از ناحیه کشاله ران آسیب دیده است.
• از سوند ادرار استفاده کنید.
• از داروی قلب به نام آمیودارون استفاده کنید.

التهاب اپیدیدیم

اپیدیدیمیت (Epididymitis) به التهاب مجاری اپیدیدیم در دستگاه تناسلی مردان گفته می شود. اپیدیدیمیت یک بیماری التهابی در لوله کویلی اپیدیدیم در ناحیه پشت بیضه ها می باشد که مسئولیت حمل اسپرم را بر عهده دارد. آقایان در هر گروه سنی امکان دارند با بیماری اپیدیدیمیت مواجه شوند. اپیدیدیمیت بیشتر مواقع توسط عفونت های باکتریایی از قبیل عفونت های انتقالی جنسی نظیر سوزاک و یا کلامیدیا انتقال پیدا می کنند.

اپیدیدیمیت مزمن

نوع مزمن این مشکل احتمالاً بعد از اپیدیدیمیت حاد رخ داده و از بین نمی رود. درد در اپیدیدیمیت مزمن تنها در داخل کیسه ی بیضه احساس می شود. شدت این نوع از بیماری نسبت به نوع حاد کم تر بوده و بیمار برای درمان آن نیاز به مصرف آنتی بیوتیک و داروهای ضد التهابی دارد، گاهی هم به صورت خود به خود برطرف می شود. پوست در این حالت متورم، تحریک پذیر، قرمز، سخت و یا داغ نمی شود.همچنین هیچ علامت شدید یا عفونت شناخته شده ای ندارد. در این مورد، علت نا مشخص است.

درمان اپیدیدیمیت مزمن

اپیدیدیمیت مزمن بیشتر با دارو و استراحت بهتر می شود. داروهای مسکن و گرم کردن نقطه مورد نظر جزء درمان های استاندارد هستند. اگر علائم از بین نرفتند پزشک سایر داروهای مسکن را تجویز خواهد کرد. در صورتی که هیچ کدام از این موارد مؤثر نبودند اپیدیدیم طی عمل جراحی برداشته می شود. بیضه ها همچنان سر جای خود باقی می مانند.

اپیدیدیمیت حاد

نوع حاد بیماری در بیشتر موارد به دلیل یک عفونت باکتریایی رخ می دهد. باکتری ای کلی (e-coli) عامل رایج بروز عفونت است. در کودکانی که هنوز به سن بلوغ نرسیده اند، عفونت ممکن است در مثانه یا کلیه آغاز شده و بعد بیضه ها را هم درگیر کند. برخی پسران بی تر به عفونت مجاری ادراری مبتلا می شوند و این دسته از افراد بیش تر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. در مردان بالغ بیماری های قابل انتقال جنسی یکی از علت های بروز اپیدیدیمیت حاد است. عامل اصلی به وجود آورنده ی عفونت در این موارد بیش تر کلامیدیا و مایکوپلاسما و در موارد اندکی سوزاک است. این عفونت ها در میزراه آغاز شده و بعد به سمت بیضه حرکت می کنند. گاهی ترشحات عفونی از میزراه به بیرون ترشح می شود.

علائم التهاب بیضه حاد رایج نبوده و معمولاً ناشی از عفونت باکتریایی یا ویروسی است. درد در یک بیضه آغاز شده و در نهایت به کل کیسه بیضه سرایت می کند. پوست در این ناحیه ممکن است متورم، تحریک پذیر، قرمز، سخت و یا داغ شود. تب، تورم کل کیسه بیضه و درد در این ناحیه از دیگر علائم هستند.

آمادگی برای انجام سونوگرافی بیضه

• نیازی به ناشتا بودن قبل از انجام سونوگرافی بیضه نیست.
• قبل از انجام سونوگرافی، فرد باید تمام لباس های پایین تنه خود را در بیاورد. افراد می توانند از لباس های گشاد و راحت استفاده کنند.
• در حین انجام سونوگرافی، افراد باید تا آنجا که ممکن است ثابت باقی بماند تا سونوگرافی تصاویری واضح از بیضه ها ایجاد کند.

تشخیص اپیدیدیمیت با سونوگرافی بیضه

قبل از انجام آن از فرد خواسته می شود تا به پشت روی میز دراز بکشد. در حین آن ممکن است نیاز باشد تا فرد بر روی یک سمت بدن دراز بکشد. سونوگرافی بیضه خارج از بدن انجام می شود. دستگاهی کوچک که در دست قرار می گیرد به نام ترانسوندر برای گرفتن تصاویر استفاده می شود.

پزشک ممکن است از ژلی بر پایه آب بر روی کیسه بیضه استفاده کند تا مطمئن شود تماس خوبی بین پوست و ترانسوندر ایجاد می شود. پزشک، ترانسوندر را بر روی کیسه بیضه عقب جلو می کند تا بتواند تصاویری از بیضه ها ایجاد کند.

عوارض جانبی سونوگرافی بیضه

سونوگرافی بیضه شما هیچگونه مشکلی سلامتی برای سلامتی ایجاد نمی کند. در طی این روش هیچگونه تابش پرتویی وجود ندارد. با این حال، اگر مشکلات خاصی در بیضه داشته باشید، مانند پیچش بیضه یا عفونت، ممکن است در طول روش درد یا ناراحتی داشته باشید.

عوارض اپیدیدیمیت

عوارض اپیدیدیمیت شامل موارد زیر است:

• اپیدیدیمو-ارکیت
• اپیدیدیمیت مزمن
• مرگ بافت بیضه
• جمع شدن بیضه ها
• عفونت پر از چرک (آبسه) در داخل خلسه
• فیستول یا یک مسیر غیرطبیعی در کیسه بیضه
• کاهش باروری، البته این موارد به ندرت رخ می دهد.

آنتی بیوتیک برای درمان اپیدیدیمیت

اپیدیدیمیت بسته به عامل به وجود آورنده اش درمان می شود. اکثر موارد به شکل عفونی است و پزشک ممکن است به تجویز آنتی بیوتیک بپردازد. نوع آنتی بیوتیک مصرفی به این که عفونت ایجاد شده در نتیجه STI بوده یا خیر، بستگی دارد. اگر اپیدیدیمیت در اثر STI باشد، پارتنرتان نیز باید دارو مصرف نماید. پزشک در رابطه با عفونت سوزاک یا کلامیدیا، یک دوز از سفتریاکسون (250 میلی گرم) را به صورت امتحانی تجویز خواهد نمود و سپس 100 میلی گرم داکسی سایکلین را به صورت قرص، دو مرتبه در روز و برای ده روز باید مصرف نمایید. در برخی مواقع ممکن است داکسی سایکلین با یک قرص لووفلوکساسین 500 و یا دو قرص اوفلوکساسین 300 برای ده روز جایگزین شود. اگر عفونتتان ناشی از STI باشد، نباید تا تکمیل دوره مصرف آنتی بیوتیک هرگونه رابطه ای داشته باشید. اگر عفونتتان در نتیجه STI نباشد، ممکن است تنها از لووفلوکساسین یا افلوکساسین و بدون سفتریاکسون استفاده نمایید.

درمان اپیدیدیمیت

درمان اپیدیدیمیت شامل از بین بردن عفونت زمینه ای و کاهش علائم است.

درمان های معمول عبارتند از:

1. برای اپیدیدیمیت مزمن به مدت 4 تا 6 هفته مصرف آنتی بیوتیک از جمله داکسی سایکلین و سیپروفلوکساسین
2. داروی های مسکن که بدون نسخه (ایبوپروفن) یا به همراه نسخه (کدئین یا مورفین) در دسترس هستند.
3. داروهای ضد التهابی مانند پیروکسیکام (فلدن) یا کتورولاک (تورادول)
4. استراحت

درمان های اضافی احتمالاً شامل موارد زیر هستند:

1. بالا نگه داشتن کیسه بیضه در صورت امکان حداقل برای دو روز
2. قرار دادن بسته های سرد روی کیسه بیضه
3. پوشیدن بیضه بند ورزشی برای حمایت
4. اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین

در موارد عفونت های مقاربتی تا زمان اتمام دوره مصرف آنتی بیوتیک و بهبودی کامل باید از برقراری رابطه جنسی خودداری کنید. این روش ها معمولاً موفقیت آمیز هستند. گاهی از بین رفتن کامل درد و ناراحتی چندین هفته طول خواهد کشید. در اکثر موارد اپیدیدیمیت طی سه ماه برطرف می شوند؛ اما در برخی موارد به درمان تهاجمی تر نیاز است. اگر آبسه روی بیضه ها ایجاد شده باشد پزشک چرک را با استفاده از سوزن یا از طریق جراحی تخلیه می کند. در صورتی که هیچ یک از روش های درمانی موفقیت آمیز نباشند عمل جراحی انجام می شود. در این عمل همه یا بخشی از اپیدیدیم برداشته خواهد شد. برای اصلاح نقص جسمی که گاهی منجر به اپیدیدیمیت می شود نیز احتمالاً عمل جراحی لازم است.

نسخه اصلی مطلب اپیدیدیمیت یا عفونت بیضه چیست؟ را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---