سیستم تناسلی مردان دو بیضه دارد که وظیفه تولید هورمون تستوسترون و اسپرم را برعهده دارد. بیضه ها اندام تناسلی کوچک و به شکل تخم مرغ هستند که در کیسه ی نازکی از جنس پوست (اسکروتوم) و زیر آلت تناسلی قرار دارند و اسپرم تولید می کنند. ورم بیضه ، نام یکی از بیماری هایی است که مربوط به اندام تناسلی در مردان است. این بیماری در انگلیسی نیز با نام scrotim که به معنی بزرگ شدن کیسه بیضه است شناخته می شود. ورم بیضه می تواند نشانه ای از بیماریهای مختلف از جمله آسیب دیدگی، عفونت یا تومور بیضه باشد. ورم بیضه در برخی مواقع دارای درد بوده و گاهی نیز هیچ گونه دردی به همراه ندارد. چنانچه ورم بیضه همراه با درد خود را نشان دهد، بهتر است برای جلوگیری از بروز آسیب های جدی ترسریعا به مراکز درمانی مراجعه کنید.

علت ورم بیضه راست

دلایل متعددی باعث ورم بیضه می شوند. هر یک از این دلایل علاوه بر داشتن علامت ورم بیضه، دارای علائم دیگری نیز هستند. از جمله مهم ترین علت های ورم بیضه عبارتند از:

• هیدروسل : به جمع شدن مایع اطراف کیسه بیضه ، هیدروسل گفته می شود. این تجمع مایع میتواند یکطرفه یا ذوطرفه باشد. هیدروسل می تواند مادرزادی باشد که اصلی ترین علامت آن ورم کردن بدون درد بیضه است ، بیماری در نوزادان و کودکان دیده می شود . هیدروسل درحدود یک درصد از بزرگسالان بالای 40 سال هم مشاهده می شود.
• واریکوسل : به پیچ خوردگی سیاهرگ های قسمت بالای بیضه ، واریکوسل گفته می شود. این بیماری به دلیل ایجاد اختلال در تعداد و کیفیت اسپرم می تواند یکی از دلایل ناباروری در مردان محسوب شود. در صورت ابتلا به بیماری واریکوسل، یکی از بیضه ها به دلیل تورم بیشتر، سنگین تر از بیضه دیگری به نظر می رسد.
• سرطان بیضه : یکی از بیماری های کمتر شایع در مردان، سرطان بیضه است که در گروه سنی 15 تا 49 سال بروز پیدا می کند. بیماری بصورت توده یا تورم در یکی از بیضه ها باعث تغییر شکل یا سفت شدن بیضه مورد نظر دیده می شود. تنها در حدود 4 درصد از مبتلایان به سرطان بیضه جان خود را از دست می دهند. ورم یا تودۀ بیضه در این بیماری معمولا دردناک نیست.
• پیچ خوردگی بیضه : در این بیماری، طناب اسپرماتیک موجود در بیضه ها( بند بیضه ) ، که از رگ های خونی، اعصاب و مجاری تشکیل یافته است و وظیفه خونرسانی به بیضه ها را بر عهده دارد، دچار پیچ خوردگی می شود. به دلیل اختلال در خونرسانی به بیضه ها، ورم بیضه ایجاد می شود. این مشکل اغلب در سنین 12 تا 18 سالگی اتفاق می افتد ، وبطور اورژانسی باید جراحی شود .
• فتق مغبنی : در ناحیه بین ران و شکم که ناحیه مغبنی نام دارد، توده ای نرم ظاهر می شود که در مراحل اول فقط موقع زور زدن یا سرفه کردن نمایان می شود و در مراحل پیشرفته بدون زور زدن این توده بصورت بافتی نرم ، برآمدگی پیدا کرده و با فشار دست جا می رود و با برداشتن دست بیرون آمده ، خودنمایی می کند .فتق مغبنی معمولا درد ندارد .
• کیست اپیدیدیم : اپیدیدیم لوله کوچک و مارپیچی است که اسپرم ها در آنجا ذخیره می شوند. به کیستی که در لوله اپیدیدیم ایجاد می شود، کیست اپیدیدیم می گویند. این کیست ها، توده های خوش خیم غیرسرطانی بدون درد هستند و در صورتی که اندازه کیست بزرگ باشد، یکی از بیضه ها متورم تر و بزرگ تر از دیگری است و بهتر است با جراحی خارج گردد .
• التهاب اپیدیدیم : به عفونت ایجاد شده در بیضه ها، التهاب اپیدیدیم یا اپیدیدیمیت گفته می شود که باعث متورم شدن دردناک یک بیضه یا هر دو بیضه می شود. عفونت های مقاربتی و باکتریایی مهم ترین دلیل این التهاب و تورم هستند و در مردان بین 20 تا 40 ساله شیوع بیشتری دارند. ورم بیضه در این حالت همراه با درد و قرمزی پوست بیضه خواهد بود.

علت ورم بیضه چپ

عوامل زیادی می توانند باعث تورم در یک یا گاهی اوقات هر دو بیضه شوند که شامل موارد زیر هستند:

1. تروما (آسیب)
2. هیدروسل یا آب آوردن بیضه
3. اپیدیدیمیت
4. فتق اینگوینال
5. واریکوسل
6. اورکیت
7. تجمع مایعات (ادم)
8. اسپرماتوسل
9. پیچ خوردگی بیضه
10. سرطان بیضه
11. بیماری سل اپیدیدیم

علت ورم بیضه کدام بیماری ها هستند؟

• اپیدیدیمیت: التهاب مجرای اپیدیدیم
• اورکیت: التهاب بیضه به دنبال یک بیماری عفونی مانند اوریون
• کیست اپیدیدیمال: مایع اضافی در مجرا تجمع یابد یا رشد غیرطبیعی اپیدیدیم
• هیدروسل: کیسه اطراف بیضه با مایع پر شود.
• واریکوسل: زمانی که وریدهای درون کیسه ی بیضه بزرگ شوند.
• تورشن بیضه ای: بیضه می چرخد و طناب اسپرماتیک پیچ می خورد.
• هیپوگنادیسم: بیضه به میزان لازم تستوسترون تولید نمی کند.
• بیضه های نزول نکرده: بیماری قبل از تولد است که گاهی در بین نوزادان نارس بوجود می آید و درمان آن جراحی است.
• سرطان بیضه: وجود یک برآمدگی یا یک توده در بیضه
• سندرم کلاین فلتر: یک بیماری ژنتیکی که باعث توقف رشد طبیعی بیضه ها می شود و سطح هورمون تستوسترون کاهش می یابد.
• فتق مغبنی: قسمتی از بافت روده و یا چربی، با فشار زیادی توسط کشاله ران به قسمت بالای ران درونی وارد می شود.

علائم ورم بیضه

در بیشتر موارد اگر ورم بیضه از نوع اورکیت حاد باشد، بیمار دردهای ناگهانی و شدیدی را در یک یا هر دو بیضه تجربه می کند. این درد ممکن است تا قسمت کشاله ران نیز گسترش یابد. از علائم و نشانه های ورم بیضه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بیضه ها متورم و قرمز یا بنفش دیده می شوند.

• حس سنگینی در بیضه ورم کرده
• تب زیاد
• حالت تهوع و استفراغ
• وجود خون در منی
• وجود درد حین ادرار
• وجود درد در زمان نزدیکی
• کسالت و ضعف و بی اشتهایی

نحوه اندازه گیری بیضه برای دانستن علت ورم بیضه

متوسط درازای یک کیسه بیضه نرمال بین 4/5 تا 5/5 سانتی متر و پهنای آن از 2/2 تا 5/3 سانتی متر است و اگر بیضه ای درازای کمتر از 3/5 سانتی متر داشته باشد، در دسته بیضه های کوچک قرار می گیرد. می توان گفت ابعاد یک کیسه بیضه طبیعی اسپرم ساز، ۴×۳×۲ سانتی متر است. البته قرار نیست هر دو بیضه رشد و اندازه یکسانی داشته باشند و ممکن است یکی از آنها کمی بزرگتر و درازتر از دیگری باشد.

درمان ورم بیضه بعد از عمل فتق

برای کاهش ورم بیضه پس از عمل فتق، می توانید بیضه ها را با گذاشتن پد پارچه ای در زیر بیضه ها ، بیضه ها را بالا نگه دارید. این پدها بهتر است تا ۳ روز بعد از عمل در زیربیضه ها قرار داده شوند و همچنین استفاده از یخ در ناحیه عمل نیز می تواند به کاهش ورم کمک کند. بعد از عمل فتق، پزشک شما ممکن است داروهایی مثل ضد التهاب ها و تسکین درد تجویز کند.

ورم بیضه بعد از عمل واریکوسل

ورم و بزرگ شدن بیضه بعد از عمل واریکوسل به دلیل برش جراحی طبیعی است و برای کم شدن ورم این ناحیه می توانید پد زیر بیضه ها گذاشته واز کیسه یخ هم می توانید استفاده کنید . از ایستادن زیاد در روزهای اولیه پس از عمل جراحی خودداری کنید. ورم بیضه حداکثر تا ۳ هفته بعد از عمل از بین می رود.

درمان ورم بیضه چگونه انجام می شود؟

• روش های درمان ورم بیضه به علت بروز آن بستگی دارد. اگر عفونت باعث تورم شده باشد، پزشک برای مقابله با عفونت آنتی بیوتیک تجویز می کند. در صورتی که آنتی بیوتیک های خوراکی مؤثر واقع نشوند، ممکن است به تزریق عضلانی آنتی بیوتیک نیاز داشته باشید ، یا حتی لازم باشد برای تزریق وریدی آنتی بیوتیک در بیمارستان بستری شوید. همچنین بیماری های زمینه ای در انتخاب روش درمان و میزان بهبودی فرد بسیار مؤثر هستند.
• اگر علت اصلی بروز ورم بیضه واریکوسل، فتق یا هیدروسل باشد، ممکن است برای درمان ورم بیضه به جراحی نیاز باشد.

در صورت ابتلا به سرطان بیضه ، شدت سرطان و این که سرطان تا چه حد گسترش یافته است، تعیین کننده روش درمان شما خواهد بود که به طور معمول این درمان ها شامل موارد زیر هستند:

• شیمی درمانی
• پرتو درمانی
• جراحی که شامل برداشتن بافت ها و تومورهای سرطانی از کیسه بیضه است.

درمان های خانگی برای بهبود ورم بیضه

• در ۲۴ ساعت ابتدایی ورم ، در اطراف بیضه برای کاهش ورم از کیسه های یخ و گذاشتن پد در زیر بیضه استفاده کنید. یخ را بدون واسطه و کیسه استفاده نکنید. همچنین می توانید برای کاهش تورم از سیتزبث نیز استفاده نمایید. در ابتدا باید دستگاه را توسط مواد شوینده مناسب تمیز و ضدعفونی نمایید. پس از اینکه از تمیز شدن آن مطمئن شدید می توانید آن را روی انواع توالت فرنگی ها قرار داده و داخل آن را با آب گرم یا آب سرد پر کرده و به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه از آن استفاده کنید. شستن و خشک کردن سیتزبث را بعد از تخلیه فراموش نکنید تا برای استفاده های بعدی تمیز و آماده باشد.
• حوله ای رول شده ( پد پارچه ای ) را بین پاهایتان قرار داده و کیسه بیضه را توسط حوله به سمت بالا ببرید. این کار موجب بهبود درد می شود.
• از پوشیدن لباس زیر یا شلوارهای تنگ تا زمانی که به طور کامل بهبود نیافته اید خودداری کنید و تا حد ممکن از لباس زیرها و شلوارهای راحت استفاده کنید.
• تا زمانی که از بهبود تورم به طور کامل مطمئن نشده اید، از انجام فعالیت های زیاد و بخصوص سنگین پرهیز کنید.

برای ورم بیضه به چه دکتری مراجعه کنیم ؟

اورولوژیست در مورد انواع بیماری ها و مشکلات مربوط به این اندام ها و بافت ها اطلاعات کافی داشته و در تشخیص و درمان آنها به شما کمک می کند.

نسخه اصلی مطلب عفونت بیضه یا اپیدیدیمیت؛ علل و درمان آن را در سایت دکتر عنایت الله ایزدی بخوانید.

---