ناتوانی در باردار شدن پس از یک سال رابطه جنسی بدون جلوگیری، به عنوان ناباروری شناخته می شود. دلایل ناباروری در مردان و زنان می تواند متفاوت باشد و از جمله دلایل شایع ناباروری در مردان می توان به واریکوسل اشاره کرد. واریکوسل، که به گشاد شدن غیرطبیعی وریدهای بیضه اطلاق می شود، می تواند باعث کاهش کیفیت و تعداد اسپرم ها شود و فرآیند باروری را مختل کند. هرچند عمل جراحی واریکوسلکتومی می تواند به بهبود برخی از مشکلات ناشی از واریکوسل کمک کند، اما برای بسیاری از افراد، این روش کافی نیست. در چنین شرایطی، روش های کمک باروری مانند باروری آزمایشگاهی (IVF) راه حلی مؤثر برای درمان ناباروری هستند. این مقاله به بررسی تأثیر واریکوسل بر ناباروری مردان و نقش IVF در بهبود شانس باروری این بیماران می پردازد.

علت واریکوسل

پزشکان علت اصلی واریکوسل را تشخیص نداده اند؛ ولی احتمال قوی ناشی از اختلالاتی است که در جریان خون رگ های وريدی بیضه رخ می دهد. این رگ ها خون را از بیضه ها به بیرون می رانند. در صورتی که جریان خون در این رگ ها به درستی برقرار نشود، می تواند باعث احتباس خون و گشادی رگ ها شود. در نتیجه واریکوسل روی می دهد. واريكوسل در٩٠٪‏ موارد در سمت چپ وجود دارد كه علت آن ورود وريد بيضه به وريد كليه و سپس به وريد اجوف است كه نسبت به بيضه ي راست مسير طولاني تري را طي ميكند.

آیا واریکوسل باعث ناباروری می شود؟

واریکوسل یکی از شایع ترین علل ناباروری مردان است، اما لزوماً به ناباروری منجر نمی شود. این بیماری به دلیل گشاد شدن غیرطبیعی رگ های بیضه، دمای بیضه ها را افزایش داده و کیفیت اسپرم را کاهش می دهد. با این حال، شدت تأثیر واریکوسل بر باروری در افراد مختلف متفاوت است. برخی از مردان مبتلا به واریکوسل اسپرم های سالمی دارند و بدون درمان قادر به بچه دار شدن هستند. برای تشخیص دقیق اثر واریکوسل بر ناباروری، انجام آزمایش هایی مانند آنالیز اسپرم ضروری است. در مواردی که واریکوسل باعث کاهش قابل توجه کیفیت اسپرم می شود، درمان هایی مانند جراحی واریکوسلکتومی یا استفاده از روش های کمک باروری پیشنهاد می شود.

بارداری بدون عمل واریکوسل

بارداری بدون عمل واریکوسل امکان پذیر است، اما به شرایط خاص هر فرد بستگی دارد. واریکوسل در همه موارد باعث ناباروری نمی شود و بسیاری از مردان با وجود این مشکل همچنان قادر به بچه دار شدن هستند. بسته به شدت واریکوسل و تأثیر آن بر کیفیت اسپرم، پزشک ممکن است درمان هایی نظیر تغییر سبک زندگی، مصرف داروهای خاص، یا استفاده از روش های کمک باروری مانند IUI یا IVF را توصیه کند. اگرچه جراحی واریکوسلکتومی می تواند کیفیت اسپرم را بهبود دهد، اما در مواردی که واریکوسل خفیف است، برخی زوج ها بدون نیاز به جراحی موفق به بارداری می شوند.

درصد بارداری با واریکوسل

درصد موفقیت بارداری در مردان مبتلا به واریکوسل به شدت بیماری و روش درمانی انتخاب شده بستگی دارد. طبق آمار، جراحی واریکوسلکتومی می تواند شانس بارداری طبیعی را تا 40 درصد افزایش دهد. در مواردی که جراحی مؤثر نباشد یا بیمار تمایلی به انجام آن نداشته باشد، استفاده از روش های کمک باروری مانند IUI یا IVF گزینه مناسبی است. با روش IVF، درصد موفقیت بارداری برای زوج های مبتلا به واریکوسل بین 30 تا 50 درصد گزارش شده است، البته این میزان به عوامل دیگری مانند سن، وضعیت تخمک و سلامت عمومی زوجین نیز وابسته است.

اثرات ای وی اف در بیماران واریکوسل

واریکوسل معمولاً سبب تغییرات پارامترهای مایع منی از قبیل کیفیت اسپرم، آسیب DNA اسپرم و تغییر در محیط مایع منی می شود. واریکوسل ممکن است یک ضایعه پیش رونده در ناباروری مردان باشد، اگرچه عوامل خطر در مردان مستعد به عوارض واریکوسل درمان نشده، هنوز مشخص نشده است. واریکوسلکتومی یک روش درمانی مقرون به صرفه بوده و می تواند سبب بهبود پارامترهای مایع منی، کیفیت اسپرم، میزان بارداری، درمان ناباروری، افزایش درصد موفقیت روش های کمک باروری (مانند IVF ) و افزایش میزان تولد نوزاد زنده در بیشتر مردان مبتلا به واریکوسل شود.

همچنین ممکن است واریکوسلکتومی گاهی میزان استفاده از روش های کمک باروری، جهت درمان ناباروری مردان را کاهش دهد. پژوهش ها نشان داده اند که کاهش یا افزایش شاخص DFI یا میزان قطعه قطعه شدن DNA اسپرم می تواند به عنوان عامل موفقیت یا عدم موفقیت روش های کمک باروری از قبیل IVF در نظر گرفته شود. همچنین میزان قطعه قطعه شدن DNA اسپرم در مردان مبتلا به واریکوسل، پس از انجام عمل واریکوسلکتومی می تواند بهبود یابد.

انجام واریکوسلکتومی پیش از روش های کمک باروری می تواند سبب افزایش میزان موفقیت باروری در این افراد شده و همچنین هزینه های مربوط به بارداری را به دلیل کاهش احتمال نیاز به IVF کمتر کند. استفاده از روش های کمک باروری از قبیل ای وی اف پس از عمل واریکوسلکتومی، روش مناسبی برای درمان آزواسپرمی و الیگواسپرمی می باشد.

علل انجام آی وی اف

دلایلی مانند ناهنجاری و مشکلات ژنتیکی، اختلال در تخمک گذاری، کاهش تعداد اسپرم و کم تحرکی اسپرم مردانه، خارج شدن لوله های رحمی و مسدود شدن و آسیب دیدن لوله های رحمی ازجمله دلایل انجام روش ناباروری آی وی اف است. افزون بر این دلایل دیگر شامل ناتوانی اسپرم و اندومتریوز و حضور آنتی بادی علیه اسپرم و تخمک می باشد. در حقیقت آن دسته از افرادی که روش های گوناگونی برای درمان ناباروری را انجام دادند در پایان می توانند از این روش استفاده کنند.

مدت زمان ای وی اف

مدت زمان فرایند باروری آزمایشگاهی (IVF) معمولاً حدود 4 تا 6 هفته است، اما این زمان می تواند بسته به شرایط هر فرد و پروتکل درمانی مورد استفاده متفاوت باشد. این فرایند شامل چند مرحله است: تحریک تخمدان ها برای تولید تخمک، تخمک کشی، بارورسازی تخمک ها در آزمایشگاه، و انتقال جنین به رحم. همچنین، ممکن است برخی از بیماران قبل از شروع چرخه اصلی، نیاز به آماده سازی با داروهای هورمونی داشته باشند که این مرحله می تواند زمان کلی را افزایش دهد. با برنامه ریزی دقیق و مشاوره با پزشک متخصص، فرایند IVF به صورت مؤثر و با کمترین تأخیر انجام می شود.

مراحل آی وی اف

آی وی اف یک روش نوین در درمان علم نازایی است، آی وی اف طی چهار مرحله انجام می شود:

1. مرحله اول: در ابتدا داروهای برای بیمار تجویز می شود تا با مصرف آن تعداد تخمک ها به اندازه مناسب برسد.
2. مرحله دوم: سپس تخمک ها را با سوزن مخصوصی در اتاق عمل با یک بیهوشی سرپایی و کوتاه مدت تحت عنوان عمل برداشت تخمک یا پانکچر، تخمک ها برداشته می شود.
3. مرحله سوم: در مرحله سوم تخمک ها را در آزمایشگاه جنین شناسی در کنار اسپرم قرار داده، لقاح اسپرم و تخمک در این مرحله صورت می گیرد و جنین تشکیل می شود.
4. مرحله چهارم: در نهایت جنین تشکیل شده دو، سه و یا پنج روز را به داخل رحم مادر انتقال داده می شود. در مورد روش های تشخیص ناباروری بیشتر بدانید.

آمادگی های قبل از انجام ای وی اف

رعایت برخی موارد قبل از انجام ای وی اف و حین آن می تواند شانس یک بارداری موفق را افزایش دهد:

• تغذیه و وزن مناسب: تناسب اندام و داشتن وزن متعادل یکی از اصلی ترین مؤلفه ها برای داشتن یک بارداری موفق است. شما می توانید با در نظر داشتن سلامت و تعادل رژیم غذایی، شاخص توده ی بدنی (BMI) خود را در محدوده ی نرمال (بین 20 تا 25) نگه دارید.
• پرهیز از استعمال دخانیات و اجتناب از کافئین و نوشیدنی های الکلی: علاوه بر مضرات عمومی و شناخته شده ی نیکوتین و الکل، این دو ماده می توانند بر ای وی اف نیز اثر گذارند و شانس بارداری را کاهش دهند. همچنین بهتر است زمانی که برای ای وی اف آماده می شوید مصرف کافئین خود را تا جای ممکن کاهش دهید.
• مصرف ویتامین ها و مکمل های مناسب: یکی از عوامل مؤثر بر کیفیت تخمک ها، سلامت بدن مادر است؛ بنابراین می توانید قبل از انجام ای وی اف با کمک یک آزمایش خون، سطح ویتامین ها و مواد معدنی بدن خود را بسنجید و پس از شناسایی کمبودهای بدن، این مشکل را با مصرف مکمل های غذایی مناسب برطرف کنید.
• کسب مهارت در روش های ریلکسیشن: استرس و اضطراب از شایع ترین احساسات زوج ها هنگام آماده سازی برای ای وی اف است. این احساسات منفی می توانند با تضعیف سلامت و کیفیت سلول های تولیدمثلی (اسپرم و تخمک)، شانس موفقیت ای وی اف را کاهش دهند. به همین جهت بهتر است از قبل با فرا گرفتن تکنیک های آرامش روح و جسم، خود را برای این چالش آماده کنید.

مراقبتهای بعد از ای وی اف

مراقبت های بعد از عمل ای وی اف می توانند درصد موفقیت را افزایش دهند. در ادامه به بایدها و نبایدهای بعد از ای وی اف می پردازیم:

• داروهای خود را مصرف کنید: ممکن است پزشک بعد از عمل ای وی اف برای شما دارو تجویز کند. داروهای خود را حتماً طبق دستور پزشک مصرف کنید و دوره ی درمان را کامل کنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید: در این دوره از مصرف غذاهایی با ارزش غذایی پایین اجتناب کنید و از مصرف میوه ها و سبزی ها غافل نشوید. در نظر داشته باشید که ممکن است شما در ابتدای ۹ ماه بارداری باشید. رژیم غذایی شما باید حاوی تمام ترکیبات ضروری مانند پروتئین و انواع ویتامین ها باشد.
• مصرف مکمل های فولیک اسید را تحت نظر پزشک آغاز کنید: مصرف فولیک اسید در دوران بارداری با سلامت جنین رابطه ی مستقیم دارد؛ ولی هرگز بدون مشورت با پزشک مصرف این مکمل ها را شروع نکنید.
• از برقراری رابطه ی جنسی بپرهیزید: رحم حین رابطه ی جنسی دچار انقباضاتی می شود که می توانند در اتصال رویان ها به دیواره ی رحم اختلال ایجاد کنند. همچنین فعالیت جسمی شدید در اولین روزهای پس از آی وی اف می تواند مانع از موفقیت این عمل شود.
• بلافاصله از بی بی چک استفاده نکنید: در نظر داشته باشید که حداقل حدود دو هفته طول می کشد تا رویان ها به رحم متصل شوند و هورمون های مخصوص بارداری توسط جفت تولید شده و وارد خون شوند. انجام تست بی بی چک بلافاصله پس از ای وی اف احتمالاً نتیجه ی منفی دارد؛ اما این نتیجه نشانگر عدم باروری شما نیست و فقط باعث افزایش اضطراب و نگرانی شما می شود.
• علائم خود را جدی بگیرید: اگر در روزهای پس از ای وی اف علائمی مانند درد شکم، نفخ، حالت تهوع، اسهال و استفراغ داشتید حتماً بلافاصله با پزشک خود صحبت کنید. این علائم می توانند نشانه ی سندرم تحریک بیش ازحد تخمدان باشند.
• از گرمای شدید اجتناب کنید: گرمای شدید ناشی از دوش گرفتن با آب داغ، نشستن در وان حمام آب گرم یا سونا و جکوزی می تواند ای وی اف را به مخاطره بیندازد. توصیه می شود در هفته ی اول پس از ای وی اف به طورکل از وان حمام استفاده نکنید.

خطرات بارداری به روش آی وی اف

در اغلب موارد خطر و عوارض جدی در عمل آی وی اف وجود ندارد، و به ندرت این موارد رخ می دهد؛ اما برای آگاهی بیشتر لازم است از خطرات احتمالی بارداری به روش آی وی اف IVF نیز آگاه باشید:

• به دلیل قرار دادن چند نطفه در رحم و بارداری چندقلویی ممکن است جنین ها کاهش وزن داشته باشند یا زایمان زودرس اتفاق بیفتد.
• سقط جنین
• در دو تا پنج درصد موارد، احتمال بارداری خارج از رحم وجود دارد که به دلیل ایجاد لقاح در لوله های فالوپ این اتفاق می افتد و بارداری امکان ادامه یافتن نمی یابد.
• تورم تخمدان ها به دلیل تزریق هورمون که منجر به جمع شدن مایع در قفسه ی سینه و شکم می شود و به آن هایپر شدن تخمدان گفته می شود.
• امکان وجود حالت تهوع و استفراغ
• امکان وجود نفخ و معده درد شدید
• امکان بروز عفونت، خونریزی که در مواردی منجر به آسیب روده یا مثانه می شود.
• احتمال افزایش وزن زیاد در ۳ تا ۵ روز
• احتمال سرگیجه
• امکان وجود التهاب
• امکان آسیب به رگ ها و اندام های داخلی توسط سوزن جمع آوری تخمک
• امکان بروز استرس و اضطراب
• لازم به ذکر است بعضی محققان معتقدند که روش آی وی اف IVF ممکن است باعث نقص های حین تولد و یا سرطان تخمدان در مادر بشود؛ اما تا امروز شواهد پزشکی معتبر کافی برای این مدعا وجود ندارد و جامعه ی پزشکی معتقد است روش بارداری با آی وی اف IVF یک روش امن، کارآمد و مفید برای زوج های نابارور است و بدون نگرانی خاصی با مشورت پزشک می توانید برای انجام عمل آی وی اف IVF اقدام نمایید.

نسخه اصلی مطلب باروری آزمایشگاهی (IVF) در افراد مبتلا به واریکوسل را در سایت دکتر پیمان صالحی بخوانید.

---