روش های تشخیص واریکوسل به زبان ساده

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

برای فهم بهتر واریكوسل ابتدا باید آناتومی این ناحیه را شناخت. همانند تمام بدن بیضه ها نیز توسط سرخرگها برای دریافت مواد مغذی و اكسیژن مشروب میشوند و پس از آن مواد زائد توسط سیاهرگ جهت تصفیه به بیرون از بیضه ها انتقال میابد. در بالای بیضه ها این سیاهرگها تشكیل شبكه ای به نام "شبكه پیچكی" یا "pampiniform plexus" را میدهند. در افراد عادی به دلیل وجود دریچه های مخصوص خون سیاهرگی فقط از بیضه به طرف قلب فرستاده شده و امكان برگشت آن وجود ندارد. (جهت دیدن شكل اینجا را كلیک كنید).

واریكوسل چیست ؟
اتساع و پیچ خوردگی غیرطبیعی شبکه سیاهرگی پیچكی در بالای بیضه ها را واریكوسل میگویند. در واریكوسل به دنبال برگشت غیرطبیعی خون، این سیاهرگها متسع و پیچ خورده میشوند.

شیوع :
واریكوسل در ٨ تا ٢٠٪(متوسط ١٥٪) مردان جامعه دیده میشود. شیوع آن در مردان نابارور به ٢٠ تا ٤٠٪میرسد. بایستی توجه داشت كه اولا تمام مردان نابارور دارای واریكوسل نبوده و ثانیا تمام افراد مبتلا به واریكوسل دچار ناباروری نمیشوند. واریكوسل در بچه ها نادر است.

واریكوسل در حدود ٩٠٪موارد در طرف چپ و در ١٠٪مابقی دوطرفه است لذا واریكوسل راست به تنهایی نادر بوده و میتواند از علائم بیماریهای جدی در ناحیه خلف صفاق باشد.

واریكوسل و ناباروری در مردان :
بیضه محل تولید و نگهداری سلولهای نطفه مرد یا اسپرم میباشد. بایستی دانست تولید اسپرم در بیضه ها نیاز به حرارتی كمتر از حرارت بدن ( ٣٧ درجه سانتیگراد ) دارد. برگشت خون و تجمع آن در اطراف بیضه باعث بالا رفتن دمای بیضه ها (شبیه به عملكرد رادیاتورهای شوفاژ) میشود كه یكی از علل ایجاد اختلال در تولید اسپرم و بدنبال آن ناباروری است. سایر علل ناباروری در واریكوسل شامل کاهش جریان خون و اکسیژن رسانی ، انتقال مواد و متابولیتهای کلیه ها و غدد فوق کلیه به بیضه ها و یا ترکیبی از اینهاست.

واریکوسل می تواند باعث کاهش رشد بیضه و در نهایت کوچک شدن بیضه گردد. همچنین با اثر بر تولید اسپرمها باعث کاهش حرکت و تعداد انها و تغییر مورفولوژی (شکل ظاهری) انها خواهد شد. واریکوسل به طور مستقیم اثری بر توانایی جنسی یا ایجاد انزال زودرس ندارد.

تشخیص واریكوسل :
وریدهای شبكه پیچكی در واریكوسل همانند واریس پا قابل مشاهده باشند. واریكوسل میتواند مانند کیسه پر از کرم قابل لمس باشند یا بازور زدن قابل لمس شوند که این معیارها بیانگر شدت واریکوسل می باشد. در تشخیص واریکوسل معاینه بالینی حرف اول و آخر را می زند و سونوگرافی در مواردی به کار می رود که معاینه مشکل باشد مانند بیماران بسیار چاق یا موارد خفیف.

شدت یا Grading در واریكوسل :
واریكوسل به سه درجه یا gradeتقسیم میشود:
گرید ۱: وریدها هنگام زور زدن قابل لمس می باشند.
گرید ۲: وریدها در حالت ایستاده قابل لمس می باشند.
گرید ۳: وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده اند.

نیاز به درمان
واریکوسل یک بیماری خوش خیم است اما درمان دارویی ندارد وتنها روش درمان آن جراحی است. تصمیم گیری برای عمل بستگی به عوامل گوناگونی مانند: شدت واریکوسل، سن بیمار و وضعیت باروری ( تاهل و داشتن یا نداشتن فرزند ) دارد. در مواردی که بیمار واریکوسل گرید دو یا سه داشته باشد و با ناباروری مراجعه نموده باشد نیاز به عمل جراحی واریکوسلکتومی دارد. اگر واریکوسل با اختلال در آزمایش منی همراه باشد باز هم نیاز به عمل دارد ( البته حداقل دو آزمایش منی برای تصمیم گیری لازم است ).به عقیده اكثریت متخصصین ، واریکوسل های خفیف ( گرید یک ) و ساب کلینیکال نیاز به جراحی ندارند.

درمان واریکوسل
همان طور که گفته شد واریکوسل درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است. روشهای درمان آن یا روشهای با برش جراحی است یا با روش آمبولیزاسیون (فرستادن لخته) از طریق پوست.

جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی واریکوسلکتومی بستن وریدهای بیضه مبتلا می باشد که پس از انسداد این وریدها بتدریج بدلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدود شده کوچک شده و از بین می رود و واریکوسل برطرف می گردد. این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول ۴-۲سانتیمتر قابل انجام است.

روشهای جراحی :
۱) روش استاندارد طلایی جراحی واریکوسل روش ساب اینگوینال میکروسکوپیک می باشد که با برش کوچک پایین شکم نزدیک خارج ریشه آلت و بالای بیضه و با کمک میکروسکوپ انجام می شود. مزیت این روش حفظ شریان (سرخرگ) و عروق لنفاوی و عصب می باشد و میزان عود نیز کمتر است. اما این روش نیاز به بزرگنمایی با میكروسكوپ داشته و لذا بایستی توسط فردی انجام شود كه با روشهای جراحی میكروسكوپیك آشنا باشد.

۲)روش جراحی اینگوینال که شبیه روش اول است اما بدون میکروسکوپ انجام می شود و بنابراین عوارض آن بیشتر است.
۳) روش جراحی خلف صفاقی که با برشی بالاتر از روش قبلی انجام می شود. از این روش امروزه ندرتا استفاده میشود.
۴)روش جراحی با لاپاروسکوپ که با ایجاد حدود سه سوراخ در شکم و فرستادن گاز به داخل شکم برای ایجاد فضای کافی برای کار انجام می شود. اما در این روش احتمال اسیب عروق بزرگ یا روده ها یا مثانه و... (هر چند ناشایع) وجود دارد و احتمال آسیب شریان نیز وجود دارد.

۵)روش آمبولیزاسیون از راه پوست که از راه وریدهای کنار ران به صورت موضعی لخته خون خود بیمار یا کویل یا مواد سنتتیک به داخل وریدها فرستاده می شوند. این روش نیاز به متخصص رادیولوژی ماهر در این زمینه و تجهیزات پیشرفته دارد. این روش در درمان واریكوسل روتین نبوده و در مواردی که بیش از دو بار واریکوسل عود کرده باشد انجام می شود.

عوارض :
عوارض کوتاه مدت پس از عمل شامل: درد یا عفونت زخم یا خونریزی یا خونمردگی اطراف ناحیه عمل و ... می باشد. در برخی موارد ممکن است درد خفیفی برای مدتی باقی بماند یا بی حسی اطراف ناحیه عمل یا پوست کیسه بیضه ایجاد شود.

عوارض بلندمدت : عود واریکوسل ، هیدروسل ( جمع شدن مایع اطراف بیضه ) و کوچک شدن بیضه.
جهت مطالعه بیشتر در مورد عوارض واریكوسلكتومی به مقاله " راهنمایی برای بیماران كاندید عمل واریكوسلكتومی " در همین سایت مراجعه فرمایید.

نكته :
باید توجه داشت که بر­اساس تحقیق های انجام شده و گزارش­ های حاصل، در ٦٠ الی ٨٠ درصد موارد، عمل واریکوسل باعث بهبودی قابل توجه در آزمایش اسپرم می­ شود، در این صورت میزان حاملگی متعاقب آن بیش از ٤٠٪گزارش شده است. حتی در افراد مبتلا به واریكوسل كه فاقد اسپرم (آزواسپرم) میباشنط هم ممكن است پس از واریكوسلكتومی اسپرم تولید شده و در مایع منی وارد شود. اگر در فردی واریکوسل اختلال هورمونی نیز ایجاد نموده باشد، امکان اصلاح آن با این جراحی گزارش شده است.