آشنایی با خمیر دندان

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

1. بهداشت دهان و دندان:

بدیهی است که نقش اصلی در بهداشت دهان و دندان بر عهده لوازمی از قبیل مسواک، خلال دندان و نخ دندان است. این ابزارها به صورت مکانیکی پلاک را از سطح دندان می زدایند.پلاک، لايه چسبنده اي از مواد غذايي و باکتري ها است که روي دندان هاي ما شکل مي گيرد و عامل اصلي پوسيدگي ها و بيماري هاي لثه است.

امروزه نقش خمیر دندان به عنوان یک وسیله کمکی در کنار مسواک برای افزایش سطح بهداشت دهان و دندان در نظر گرفته می شود.

2. تاریخچه:

3000 سال پيش از ميلاد مسيح مصريان از مخلوط خاكستر سم گاو ، صمغ مر ، پودر پوسته تخم مرغ و پودر سنگ خارا بعنوان خميردندان استفاده مي كردند.

آنها با كمك انگشتان اين خمير را به سطح دندان ها مي ماليدند.

500سال پيش از ميلاد مسيح، يونانيان باستان از مخلوط پودر سنگ ( سنگ خارا ، سنگ مرمر و سنگ سمباده ) ، تالك ، پودر مرجان و زنگ آهن بعنوان پودر پاك كننده دندان استفاده به عمل مي آوردند.

در آن زمان فرآورده هاي مشابهي توسط چيني ها و هندي ها به همين منظور مورد استفاده قرار مي گرفت.

درهزاره بعد از ميلاد، ايراني ها نقش عمده اي در توسعه خميردندان ايفا نمودند. آنها با توجه به مضرات ناشي از مصرف بعضي از پودرهاي دنداني، استفاده از مخلوطي شامل سوزانده شاخ گوزن، پوسته خارجي حلزون يا صدف و گچ را توصيه مي كردند.

خمير دندانهاي استحكام بخش شامل پودر سرب، زنگار مس، مواد معطر، عسل و پودر سنگ چخماق بودند.

يك دندانپزشك به نام Pea body در سال 1824 خمير دندان به شكلي كه ما آن را مي شناسيم عرضه نمود . او از صابون بعنوان جزء سورفكتانت در خميردندان استفاده نمود .

در سال 1850 John Harrisمصرف گچ را بعنوان ماده ساينده در خمير دندان ها توصيه نمود.

خمير دندان حاوي طعم دهنده در سال 1873 در بسته بندي قوطي توسط شركتCOLGATE به توليد انبوه رسيد.

شركت Dr.Sheffieldدر سال 1892براي اولين بار خميردندان بسته بندي شده در تيوب را به بازار عرضه نمود .

در سال هاي بعد از جنگ جهاني دوم مصرف مواد سنتتيك بجاي مواد طبيعي درخميردندان مرسوم شد.

طی قرن بيستم، در سال 1956 براي اولين بار شركت P&Gخميردندان محتوي فلورايد را بعنوان محصول جلوگيري كننده از پوسيدگي دندان به بازار عرضه نمود.

3. ساختار خمیر دندان:

به طور خلاصه همه خمیر دندان ها از دو بخش: ماده جامد نامحلول و بخش پایه ژله ای تشکیل شده اند. ماده جامد نامحلول، معمولا همان ماده ساینده خمیر دندان است که تا 50 درصد وزن خمیر دندان را شامل می شود و با سایش مکانیکی پلاک را از سطح دندان ها می زداید. بخش ژله ای، سایر مواد متشکله خمیر دندان را شامل می شود.

ماده ساینده

برخلاف تصوری که بین بسیاری از مصرف کنندگان وجود دارد، مهم ترین ماده خمیر دندان فلوراید آن نیست! بلکه ماده ساینده(Abrasive) آن است که به کمک مسواک آمده و به صورت مکانیکی پلاک را از سطح دندان و فواصل بین دندانی می زداید. پلاک دندانی همان رسوبات سفید یا کرمی رنگ است که در صورت چند روز مسواک نزدن روی دندان ها تجمع می یابد. پلاک دندانی از تکه های مواد خوراکی و بزاق دهان ساخته میشود.به محض اینکه باکتری ها توانستند در دهان حضور پیدا کنند، آن را به استعمار خود درمیآورند.بعد از اینکه پلاک دندانی شکل میگیرد، باکتری ها چند برابر میشوند، سپس از قند موجود در مواد غذایی و بزاق دهان تغذیه میکنند.

این باکتری ها موادی اسیدی میسازند که این مواد اسیدی به مینای دندان ها حمله ور میشوند و به لثه ها نیز آسیب میزنند. به بیان ساده، مسواک به همراه ماده ساینده خمیر دندان، محل سکونت باکتری ها را از بین می برد و اثر مخرب آنها را کاهش می دهد.

همانگونه که اشاره شد، در گذشته از مواد آلی و معدنی متنوعی به عنوان جزء ساینده خمیر دندان استفاده می شده است. هم اکنون نیز از مواد معدنی به همین منظور استفاده می شود. کلسیم کربنات، دی کلسیم فسفات دی هیدرات و سیلیکای هیدراته از جمله مواد ساینده ای هستند که هنوز در فرمولاسیون خمیر دندان ها مورد استفاده قرار می گیرند.

یک ساینده مناسب باید ضمن پاک کنندگی موثر سطح دندان ، باعث ایجاد آسیب و خراش روی مینای دندان نشود و در ضمن با سایر مواد موجود در خمیر دندان و بسته بندی آن نیز واکنش ندهد. اندازه، شکل، شکنندگی و سختی ذرات مواد ساینده امروزه برای رسیدن به یک محصول یکنواخت، در کارخانه ها مورد کنترل قرار می گیرد.

اگر بخواهیم به طور نسبی بهترین ماده ساینده را از بین این مواد انتخاب کنیم، باید به ترتیب سیلیکای هیدراته، دی کلسیم فسفات دی هیدرات و کلسیم کربنات را مورد اشاره قرار دهیم. لذا یکی از راه های تشخیص کیفیت خمیر دندان، توجه به نوع ماده ساینده است که معمولا روی جعبه خمیر دندان نوشته می شود.