توصیه های ضروری در رفتار با کودک مبتلا به لکنت

لیلا رستم شیرازی [ آسیب شناسی گفتار و زبان ]آدرس وب سایت : www.leilarostamshirazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان فردوسی ، نرسیده به چهارراه فلسطین ، مجتمع نوید ، طبقه ۲ تلفن مطب : 36643711 - 031

شاید یکی از مهمترین سوالاتی که در ذهن والدین و آموزگاران در برخورد با کودک مبتلا به لکنت نقش می بندد این باشد که حال که این مشکل برای کودک پیش آمده ما باید چگونه برخورد کنیم و چه وظیفه ای داریم ؟
نکات زیر می تواند شما را در برخورد با این کودکان راهنمایی نماید . سعی کنید این توصیه ها را جدی بگیرید و در صورت نیاز به توضیح بیشتر با یک آسیب شناس گفتار و زبان یا کارشناس گفتار درمانی مشورت کنید :

1- کودک را همان گونه که هست بپذیرید و این پذیرش را از طریق رفتار های خود به کودک تفهیم کنید . سعی نکنید کودکان را با هم مقایسه کنید و تفاوت های فردی آنها را به رخ یکدیگر بکشید چرا که هر کودکی با ویژگی های منحصر به فرد خودش متولد شده و نباید به خاطر این تفاوت ها مورد مذمت یا ستایش بی جا قرار بگیرد .

2- در برخورد با کودکان تنها نقاط ضعف و اشکال آنها را شناسایی نکنید ، بلکه یک کودک را در مجموع نگاه کنید و با معرفی و طرح نکات و تواناییهای مثبت وی ، زمینه رفع نکات منفی را نیز فراهم نماید .

3- تنها راه ارتباط یک معلم با دانش آموز فقط گفتار نیست بلکه برای برقراری ارتباط و و نفوذ در دنیای کودک و کسب اعتماد و جلب اطمینان ، راههای ارتباطی مختلفی وجود دارد ( از جمله خط زیبا ، نقاشی خوب ، رعایت نظم و انظباط و ...) . لذا معلمین محترم باید سعی کنند در برخورد با دانش آموزان دارای لکنت برای جلب اعتماد و اطمینان اولیه بجای دست گذاشتن و اصرار داشتن بر بیان گفتاری از این راهها استفاده کنند تا کودک مطمئن شود که او را حتی با مشکلش پذیرفته اند .

4- با ارایه توصیه های دلخواه و غیر کارشناسانه خود نظیر : قبل از حرف زدن فکر کن ، آهسته تر صحبت کن ، سعی بر اصلاح و کاهش لکنت کودک نداشته باشید بلکه این کار را تنها به کارشناسان متخصص واگذار کنید .
5- تجارب منفی گفتاری کودک را مرتبا متذکر نشوید تا این تجارب چون کوهی بزرگ ذهن کودک را مشغول ننماید.

6- اضطراب و نگرانی های خود را کنترل نمایید و اجازه ندهید بچه ها بدانند شما نگران و مضطرب گفتار آنها هستید بلکه در برخورد با گفتار ناروان کودک ، کاملا طبیعی و مانند مواقعی که کودک گفتار روان دارد برخورد کنید ، چرا که تغییر چهره شما ، پدیدار شدن اضطراب و نگرانی در رفتار و ظاهر شما ، کودک را حساس و مشکلش را دو چندان می کند .

7- برای کودک زمینه تجارب خوشایند از صحبت کردن را فراهم نمایید ، تا این خاطرات تمایل به گفتار ، حتی با وجود مشکل را در کودک تقویت نماید اینکار را می توانید با حسن گفتار در مواقعی که مفهوم گفتارش کامل است انجام دهید . این تحسین نه برای اینکه روان صحبت کرده بلکه بخاطر این که محتوای گفتارش خوب بوده است ، صورت می گیرد .

8- درمان لکنت امری طولانی و نسبی است . بنابراین از ادامه درمان خسته نشوید و با مطرح کردن مطالبی مانند (( فابده ای ندارد ، گفتارت عوض نشده و ...)؛انگیزه و علاقه کودک را نسبت به درمان کاهش ندهید ، بلکه کوچکترین موفقیت کودک را تشویق کنید تا او به درمان علاقه مند شود و این مسیر را تا انتها طی کند و نتیجه بگیرد .
9- چنانچه الگوی گفتاری شما و اطرافیان سریع و نامفهوم است ، حتما الگوی گفتاری و طرز صحبت کردن خود را به شیوه شمرده و آرام صحبت کردن (منظور از آرام کمی اهسته ترازگفتار معمول اما با همان اهنگ طبیعی است ) تغییر دهید تا این الگو بطور غیر مستقیم مشوقی برای به کارگیری شیوه های گفتاردرمانی برای کودک باشد .

10-هیچ گاه گفتار کودک را قطع نکنید و سعی نکنید با عنوان کمک کردن به کودک، به جای او صحبت کنید ، بلکه اجازه بدهید کودک به هر نحوی که میتواند صحبت کند . تنها در صورتی که مشکل در یک کلمه خیلی طولانی شد با او همراهی کنید تا راحت تر کلمه را بیان کند . رفتارهای نادرست ، اجتناب و فرار از صحبت کردن را در کودک ایجاد و تقویت میکند.

10- به جای امر و نهی کردن به کودک و ایجاد شرایط استرس زا ، با کودک ارتباطی دوستانه و صمیمانه برقرار کنید و این موضوع را با رفتار خود به کودک نشان دهید.
11- چنانچه کودک در بعضی موقعیتها بویژه در جمع غریبه ها نسبت به صحبت کردن مقاومت میکند ، بر بیان گفتار در این مواقع اصرار نورزید ، بلکه بلافاصله و بدون حساسیت خاصی سراغ توانائی که کودک تمایل به هنرنمائی ان دارد بروید، تا کودک هم احساس راحتی داشته باشد و هم بداند شما نسبت به گفتار او حساس نیستید .

12- سعی کنید رفتارهای غلط خود را تصحیح کنید نه رفتارهای کودک را ، زیرا شما الگوی کودک هستید .
13- سعی کنید محیط کودک را از ارتباط کلامی با رعایت الگوی مناسب غنی کنید . بهتر است این ارتباطات از سنین خیلی پائین آغاز شود و با فعالیتهای خوشایند به شیوه های خوشایند انجام شود .

14- چنانچه کودک در راطه با مشکلش با شما صحبت کرد از پاسخ گوئی طفره نروید ، مشکل را بزرگ نکنید ، احساس اضطراب و نگرانی نکنید ، بلکه در کمال آرامش و با سخ دادن منطقی و در خور فهم کودک ، او را توجیه کنید که ، وجود چنین مسائلی کاملا طبیعی است و هر کسی ممکن است مشکل پیدا کند همانطور که سایر بیماریها را در افراد متعددی از جامعه میبینیم . آنچه مهم است وجود راه حل و درمان برای مشکل است که برای این اختلال نیز وجود دارد .

15- از طرح مشکل کودک و به کار بردن کلمه لکنت در موقعیتهای مختلف ، جمع فامیل و آشنایان و گفتگوهای خانوادگی جدا خودداری کنید . چراکه مطرح شدن دائمی موضوع ، حساسیت کودک را افزایش میدهد و کلنجار رفتن با مشکل ، مشغله دائمی ذهن کودک خواهد شد .
16- در غیاب کودک ، سایر کودکان ، همسالان ، خواهر و برادرها و حتی بزرگترها را توجیه کنید که عکس العمل منفی نسبت به گفتار کودک نشان ندهند و نسبت به برخورد صحیح با مشکل وی ، آگاهی داشته باشند.

17- در خانه و مدرسه مسئولیتهای در حد توان به کودک بدهید و پس از انجام کار حتما او را تشویق نمائید تا به توانائیهای خودش اعتماد کند و اعتماد بنفس او برای انجام کارهای دیگر ازجمله صحبت کردن افزایش یابد .
18- میزان سوال کردن و درس پرسیدن از این کودکان باید مانند سایر کودکان باشد . چرا که کمتر درس پرسیدن ترحم است ، نه کمک کردن به حل مشکل کودک ، و به نوعی عامل ایجاد حساسیت و بزرگ نمایی مشکل خواهد بود . تنها توصیه می شود بهتر است از این کودکان در ابتدای ساعات کلاس ، درس پرسیده شود تا ما بقی ساعات را بدون تنش و اضطراب از گفتارشان سپری کنند و توجه شان به درس باشد .

19- اگر خواستید مشکل کودک رابرای کسی توصیف کنید به جای زدن برچسب غیر کارشناسانه و غلط ویژگی های واقعی گفتار را توضیح دهید . مثلا کلمات را تکرار می کنند . حتی اگر برای خود کودک خواستید توضیح بدهید بگویید این کلمه برای شما سخت بود .

20- چنانچه موقعیت های خاصی سبب ایجاد استرس یا عصبی شدن کودک می شود ، بی جهت این شرایط را فراهم نکنید . در برخورد با کودک خود منطقی باشید . اگر کودک کاری را نباید انجام دهد واقعا مراقبت کنید که انجام نشود ( با شیوه های صحیح ) اما اگر کاری منطقی و در خور کودک است سعی نکنید او را عصبی کنید و کار را به تاخیر بیندازید و مانع از انجام آن شوید . همچنین علل ترس و هیجانهای کودک را در خانه و مدرسه بشناسید و راه صحیح برخورد با موقعیت های ترس و هیجان را به کودک آموزش دهید .

21- لازم نیست کودک به واسطه مشکل ناروانی گفتار مورد حمایت بیش از اندازه یا بی محبتی نا مناسب باشد . حمایت بیش از حد و برعکس بی محبتی به کودک ، نه تنها حلال مشکل نیست ، بلکه اضافه کردن مشکلی بر مشکلات است .
22- لکنت یک مشکل پیچیده ای است که حل آن کمک هایی را می طلبد . با کمک گرفتن از تخصص یک کارشناس گفتار درمانی آنها را کسب کنید .
23- هیچ نگرانی یا ترسی در مورد لکنت و اینکه این اختلال یک مشکل ماندگار خواهد بود وجود ندارد.

24- ناروانی چه در کودکان چه در بزرگسالان نتیجه تاثیر عوامل متعددی است که گاهی نمی شود آنها را کم یا کنترل کرد . بنابراین خود را سرزنش نکنید و مقصر ندانید . در این موارد می توان با آموزش شیوه های کنترل ناروانی های گفتاری و یا الگوهای صحیح گفتاری از میزان مشکل تا حد زیادی کاست .
25- موقعی که کودک با شما صحبت می کند ، تمام توجهتان به کودک و محتوای آنچه می گوید باشد .

26- از حوادث و موقعیت های مختلف استرس زا در محیط زندگی نمی توان فرار کرد و این حوادث برای کودک لکنتی باعث افزایش شدت لکنت خواهد بود ، پس سعی کنیم نحوه مقابله صحیح با آنها را به کودک آموزش دهیم تا از شدت اثرات استرس کاسته شود .
27- بعد ا زشنیدن گفتار ناروان کودک ، سعی کنید مطالبی که برای شما گفته به او انعکاس دهید و مجددا مفهوم مطالبش را برای او بازگو کنید تا احساس کند تمام توجه شما به مطالب گفته شده بوده است نه شیوه گفتن .

28- در روز هایی که احساس می کنید شدت لکنت کودک زیاد است ، به کودکتان برای صحبت کردن فشار نیاورید .
29- کودک نباید عجله ای برای صحبت کردن داشته باشد و شما هم نباید چنین انتظاری از کودک داشته باشید و نباید این شیوه را در او تقویت کنید ، بلکه به کودک اطمینان بدهید که عجله ای برای دریافت گفتار ندارید .

30- اجازه ندهید کودک لغات آسان را به جای لغات سخت جایگزین کند زیرا ترس از لغات و عبارت ها در کودک افزایش می یابد .
31- اجازه ندهید کودک بعلت مشکلش از مسئولیت های معمول خودش اجتناب کرده و شانه خالی کند ، بلکه همان قانون و مقرراتی که برای نظم و انضباط و تربیت سایر فرزندان به کار می برید برای او هم بکار ببرید . این کار را بدون خشونت انجام دهید .

32- توقعات خود را در هر کاری از صحبت کردن متناسب با وضعیت و توانایی کودک تنظیم کنید و از توقعات اضافی خود بکاهید .
33- سعی کنید ارتباط عاطفی خودتان را با کودک تکمیل کنید . اگر شاغل هستید یا کارهای منزل وقت زیادی را از شما می گیرد ، از میزان آن بکاهید و یا آنها را در زمانی انجام دهید که کودک خواب است و بجای آن وقت بیشتری را در طی روز صرف ارتباط با کودک ، بازی با وی و صحبت کردن پیرامون زندگی روزمره با وی بگذرانید . با این کار شرایط روحی عاطفی مورد نیاز کودک را فراهم کرده و به ارضای روانی وی کمک کرده اید .

34- شرایطی فراهم کنید تا کودک بتواند بطور صحیح و منطقی انرژی خود را تخلیه نماید . برای این کار کودک را به پارک و پیک نیک ببرید و با او بازی کنید و یا اجازه بدهید با انجام فعالیت هایی که در منزل امکان انجام آنها وجود دارد ، انرژی اضافی را تخلیه نماید . در صورتی که شما نیز در این کار با او مشارکت نمایید ، نتیجه بسیار بهتری عاید خواهد شد .

35- بازیهای کامپیوتری بویژه بازیهایی که با جنگ و زد و خورد و یا تلاش وهیجان زیاد برای برنده شدن همراه هستند ، باعث افزایش اضطراب کودک و بالارفتن تنش های روحی و عضلانی وی می شوند . سعی کنید در صورت امکان بجای آنها فعالیت های سالم نظیر توپ بازی ، دوچرخه سواری و ... را جایگزین کرده و در غیر این صورت از میزان بازیهای کامپیوتری بکاهید . بخاطر داشته باشید کودک نبایستی زمان زیادی را در روز به این بازیها بپردازد .

36- موقعی که کودک در اوج هیجان ( شادی یا ناراحتی ) می خواهد موضوعی را برای شما بیان کند با فعالیت های غیر کلامی مثل در آغوش گرفتن یا کلامی مثل بیان جملات محبت آمیز بین اوج حالت هیجانی و آغاز گفتار تاخیری ایجاد کنیم که شروع گفتار برای کودک آسانتر باشد .