راهنمای جراحی فک وصورت در بیماران مبتلا به اختلالات تطابق فکی – دندانی ـ قسمت اول

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

مقدمه :
سوال 1 - جراحی ارتوگناتیک چیست ؟
یکی از زمینه های جراحی پلاستیک ، گستره جراحی زیبایی فک و صورت میباشد. جراحی زیبایی در این ناحیه به دو بخش جراحی جهت نسج نرم و نسج سخت تقسیم بندی میشود.

در واقع جراحی ارتوگناتیک نام عمل جراحی بر روی فک ها و صورت میباشد. در تقسیم بندی نسج سخت ممکن است اشکالات به صورت کوچک بودن ، بزرگ بودن و یا رشد غیر متقارن فک ها و نهایتاً اختلالات اسکلتی دندانی باشد. اختلالات اسکلتی دندانی نه تنها باعث مشکلات زیبایی در صورت بیمار میشود ، بلکه ممکن است عملکرد دهان شخص را مختل نماید. جراحی پلاستیک با دخالت به موقع و انجام جراحی های مناسب می تواند از اکثر این اشکالات جلوگیری کرده و باعث کاهش عوارض شود.

سوال 2 ـ اختلالات تطابق استخوانی فکی ـ دندانی چیست ؟
ابتدا باید بدانیم ارتباط طبیعی فک بالا و فک پائین و دندانهای فک بالا و فک پائین چگونه است و بعد ارتباط غیر طبیعی را بشناسیم.

نوع اول: طبیعی
درحالت طبیعی هنگام قرارگیری فک ها روی هم دندان آسیای اول فک بالا و دندان آسیای فک پائین به صورت مناسبی در هم فرو می روند.
دندانهای جلویی فک بالا حدوداً 2-1 میلی متر از دندانهای جلویی فک پائین را می پوشانند.
به این صورت ، دندانها در کار جویدن و خرد کردن غذا موفق عمل می کنند.

شکل 1)ارتباط طبیعی فک بالا و فک پائین

نوع دوم : بیماری
در این حالت دندان آسیای اول فک پائین عقب تر از دندان آسیای اول فک بالائی قرار می گیرد. در ضمن دندانهای جلوئی فک بالایی و فک پائین تماس مناسب برقرار نمی کنند.

شکل2)ارتباط غیر طبیعی فک بالا و فک پائین نوع دوم

نوع سوم : بیماری
در این حالت دندان آسیای اول فک پائین جلوتر از دندان آسیای فک بالا قرار می گیرد.
دندانهای جلویی فک پائین و بالا هم تماس مناسب ندارد.

شکل3)ارتباط غیر طبیعی فک بالا و فک پائین نوع سوم

ارتباط غیر طبیعی دندانها که می تواند ناشی از کاهش رشد فک بالایی ( در نوع 3 ) یا کاهش رشد فک پائینی ( درنوع 2 ) باشد باعث عوارض زیر میگردد :

1- اشکال در جویدن به علت عدم تماس مناسب دندانها
2- اشکال در تمیز کردن دندانها
3- واردشدن نیروی نامتناسب روی دندانها که خود باعث فرسایش و پوسیدگی دندانها میگردد.
4- به علت فشار زیاد روی مفصل فکی ایجاد آرتروز و دردهای شدید در مفصل را باعث میشود.
5- به علت ارتباط نامناسب دندان و زبان اشکالات واضح در صحبت کردن هم وجود دارد
6- و در آخر باعث اشکالات زیبایی واضح و چهره غیرمعمولی در شخص میشود.

سوال 3 ـ درصورت وجود مشکل کی و به کجا باید مراجعه نمود ؟
- به محض مشاهده مشکلات فوق در فرزند خویش که معمولاً در سنین 5-4 سالگی میباشد باید به جراح پلاستیک یا رتودنتیست مراجعه نماید.
- در مواردی که اختلالات اسکلتی در سطح دندانی است و کم میباشد شاید ارتودنسی به تنهایی کافی باشد. ولی در صورت اختلالات شدید اسکلتی درمان ارتودنسی به تنهایی کافی نیست و ممکن است مضر هم باشد.
لذا توصیه میشود قبل از مراجعه به ارتودنتیست حتماً با فوق تخصص جراحی پلاستیک مشورت شده و طبق نظر ایشان به درمان اقدام گردد.

درصورت اختلال شدید فک و دندانها جراحی اغلب ضروری است.
در این موارد متخصص ارتودنسی دندانهای فک بالائی را در بهترین موقعیت نسبت به دندانهای فک بالا و دندانهای فک پائینی را در بهترین موقعیت نسبت به فک پائین قرار میدهد.
سپس با جراحی موقعیت فک بالا یا پائین یا هر دو اصلاح میگردد.
بعد از جراحی و اصلاح موقعیت هر دو فک ، متخصص ارتودنسی میتواند اصلاح موقعیت دندانها را تکمیل کند.

به هرحال تصمیم به اینکه درمان فقط ارتودنسی باشد یا ارتودنسی به همراه جراحی طبق نظر جراح پلاستیک کرانیوفاشیال ( جمجمه و صورت ) میباشد و بر اساس ارتباط دندانها و زیبایی شناختی صورت تعیین میگردد.

سوال 4 ـ چه موقع جراحی انتخاب میشود ؟
چندین دلیل برای انتخاب جراحی فک به همراه ارتودنسی جهت اصلاح عدم تطابق دندانی ـ فکی وجود دارد که به ترتیب زیر است :

1) وقتی درمان ارتودنسی به تنهایی نتواند مشکل را اصلاح کند مثل موارد زیر
الف- ناهنجاری های مادرزادی فک وصورت
ب ـ اختلال در رشد فک ها
ج ـ سابقه ضربه قبلی که به علت شکستگی فک ها اختلال تطابق بوجود آمده است.

2) جهت بهبود عملکرد فک :
با عمل جراحی فک علاوه بر ارتودنسی و نتیجه بهتر زیبایی ، عملکرد فک که شامل جویدن غذا و صحبت کردن هم میباشد بهبود می یابد.

3) برای افزایش نتیجه طولانی مدت ارتودنسی جراحی فک لازم است . در بسیاری از موارد درمان ارتودنسی به تنهایی ، نتیجه قابل قبول به صورت موقتی میباشد.
وقتی که مشکلات دندانی به علت انبورمالیتی زمینه ای در فک ها میباشد ممکن است موقعیت دندانها پس از ارتودنسی به حالت قبل برگردد.
جراحی فک ها باعث افزایش نتیجه طولانی مدت میگردد.

4) جراحی فک باعث کاهش زمان درمان میشود.
در بعضی از موارد هم می تواند ارتودنسی به تنهایی انجام داد و هم ارتودنسی به همراه جراحی فک .
ترکیب جراحی فک به همراه ارتودنسی با حرکت دادن استخوانهای فک به موقعیت مناسب زمان درمان را به صورت قابل ملاحظه ای کوتاه میکند.

5) جراحی فک علاوه بر اصلاح موقعیت دندانها باعث بهبود ظاهر صورت هم میگردد.

6) جراحی فک به خصوص در موارد جلوآوردن فک پائین باعث بهبود تنفس میگردد. بسیاری از بیماران و افرادی که دچار کوچکی و کمبود رشد فک پائین هستند از مشکلات تنفسی در موقع خواب به صورت قطع متناوب نفس رنج می برند . مشکلات تنفسی هنگام خواب باعث خستگی در روز ، افزایش احتمال سکته مغزی و افسردگی میگردد.

7) جراحی فک باعث بهترشدن صحبت کردن میشود.
اصلاح موقعیت فک و دندانها باعث اثر مثبت روی گفتار و نوع تلفظ کلمات میگردد.
عمل جراحی فک و ارتودنسی به همراه گفتاردرمانی در بعضی مواقع لازم است .

8) جراحی فک باعث بهبود درد مفصل فک میشود.
بیمارانی که از درد در مفصل فک و یا عضلات فک شاکی هستند بعد از بهبود موقعیت فک احساس بهبود درد میکند.

سوال 5 ـ ارزیابی قبل از عمل و مراحل درمان چیست ؟
ارزیابی اولیه :
در طی این مرحله جراح پلاستیک در مورد مشکلات بیمار و انتظارات بیمار از عمل جراحی یا ارتودنسی سوال میکند.
سابقه بیماری ، معاینه و ثبت مشاهدات و یافته ها در این مرحله انجام میشود . ارزیابی اولیه شامل موارد زیر میباشد :
الف ـ عکاسی از صورت و دندانها
ب ـ گرفتن عکس رادیولوژی جهت ارزیابی بهتر استخوانها و دندانها
ج ـ درست کردن مدل از فک و دندانها جهت تکمیل نقشه درمانی و برنامه ریزی جهت درمان که این مرحله توسط متخصص ارتودنسی انجام میشود.
به بیمار توصیه میشود هرگونه شک ، ترس و یا سوال را با پزشک خود در میان بگذارد.

ادامه دارد ...