فک بخش قدرتمند و مهمی از بدن انسان است که به کمک عضلات، تاندون ها و استخوان ها نیاز دارد تا بتواند در هماهنگی کامل وظایف خود را انجام دهد. برخی افراد دچار ناهنجاری های اسکلت دندانی و صورت هستند و در عملکرد فک مشکل دارند. زمانی که فک بالا و پایین به درستی روی هم قرار نگیرد، بیمار در فعالیت های روزمره مانند غذا خوردن، صحبت کردن و تنفس دچار مشکل می شود. ناهنجاری های فک بر اثر اختلالات مادرزادی یا بر اثر وارد شدن ضربه به صورت اتفاق می افتند که در هر صورت باید تحت درمان قرار بگیرند تا بیمار از عوارض آن رنج نبرد. ناهنجاری های فک می توانند شامل انحراف فک پایین به سمت چپ یا راست، عقب یا جلو بودن فک پایین، تنگ بودن فک بالا و نامتقارن بودن دو فک و قرار نگرفتن آنها در موقعیت درست و طبیعی نسبت به یکدیگر باشد. هریک از این اختلالات بسته به شدت آنها می توانند مشکلاتی از قبیل ساییده شدن دندان ها بر روی یکدیگر، ناتوانی در جویدن صحیح غذا و بلع آن، مشکلات تنفسی، احساس درد در فک، وجود مشکل در تکلم و تلفظ صحیح حروف و ... را به وجود آورند و شرایط دشواری را برای فرد ایجاد کنند. در صورت مراجعه زودهنگام و به موقع به متخصص ارتودنسی می توان ناهنجاری فک را بدون جراحی و تنها با ارتودنسی درمان کرد.

علت ناهنجاری فک و صورت

ناهنجاری های فک و دندان معمولاً یک مشکل ارثی است، یعنی می تواند از یک نسل به نسل بعدی منتقل شود. البته بعضی شرایط یا عادت هایی وجود دارند که ممکن است شکل و ساختار فک را تغییر دهند که عبارت اند از:

• شکاف لب و کام (لب شکری)
• استفاده ی زیاد از پستانک تا بعد از سن 3 سالگی
• استفاده ی طولانی مدت از شیشه شیر در کودکی
• مکیدن انگشت در کودکی
• آسیب هایی که منجر به انحراف و جابه جایی فک می شوند.
• تومورهای دهانی یا فکی
• شکل بدفرم و غیرمعمول دندان ها یا دندان های نهفته
• رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان که منجر به عدم تطابق و جایگیری نامناسب مواد پرکننده دندان، روکش دندان یا سیم کشی های دندان می شود.
• انسداد مجرای تنفس (تنفس از دهان) که ممکن است به خاطر وجود آلرژی ها یا بزرگی غدد یا لوزه ها باشد.

علائم ناهنجاری فک و صورت

با توجه به طبقه بندی انحراف و ناهنجاری ها و کجی فک، علائم این ناهنجاری ها ممکن است خفیف یا شدید باشند. علائم عمده ی این ناهنجاری ها عبارت اند از:

• نامرتبی دندان ها
• تغییر فرم صورت
• گاز گرفتن مکرر داخل لپ ها یا زبان
• مشکلاتی در جویدن و گاز زدن
• مشکلاتی در صحبت کردن، مانند نوک زبانی صحبت کردن
• نفس کشیدن بیشتر از راه دهان تا از راه بینی

انواع ناهنجاری فک

ناهنجاری فک به صورت های مختلفی بروز می دهد. انواع این مشکل در ادامه ذکر شده اند:

جلوزدگی فک: در این اختلال دندان های جلویی به سمت بیرون دهان تمایل داشته و زیبایی لبخند شما را از بین می برند.

عقب رفتگی: در این حالت دندان های آسیای فک به سمت قسمت های داخلی دهان کشش داشته و باعث عقب رفتن فک پایین می شوند.

انحرافات فکی: در شرایط عادی باید خط مرکزی دندان های بالا و پایین در یک راستا باشند؛ اما در حالت وجود انحرافات فکی این دو خط هم راستا نبوده و دندان ها بهم ریختگی دارند.

دندان های فاصله دار: در برخی از کودکان به علت بزرگی فک یا کوچک بودن دندان ها، فاصله زیادی میان آنها ایجاد می شود.

دندان های روی هم قرار گرفته: در این شرایط فک بیش از اندازه کوچک است و یا دندان های فرد از حالت عادی بزرگ تر هستند. به همین دلیل به صورت نامنظم بر روی یکدیگر رشد می کنند.

اوربایت: زمانی که دندان های فک بالا دارای ارتفاع زیاد هستند، دندان های فک پایین در سقف دهان فرو می روند.

آندربایت: در این اختلال بخشی از دندان های پیشین فک بالا پوشیده می شوند.

کراس بایت: به حالتی که دندان های فک بالا به صورت نادرست بر روی دندان های فک پایین قرار می گیرند، کراس بایت گفته می شود.

عوارض ناهنجاری فک

خطر پوسیده شدن دندان: یک ناهنجاری فک اغلب منجر به خوردگی ناخواسته ای در دندان ها می شود. خوردگی و سایش مداوم دندان ها می تواند موجب ساییدگی و پوسیده شدن دندان ها شود.

سلامت دهان و دندان: یک ناهنجاری و انحراف فک می تواند به خاطر شلوغی و به هم ریختگی دندان ها به وجود آید. وقتی تعداد زیادی از دندان ها در یک فضای بسیار کمی رشد می کنند و روی هم قرار می گیرند، در نتیجه تمیز کردن درست و مناسب دندان ها و لثه ها کاری دشوار خواهد بود.

خطر ابتلا به اختلال مفصل فکی گیجگاهی: انواع به خصوصی از مشکلانت و ناهنجاری های فک ممکن است باعث بالا رفتن خطر ابتلا به اختلال مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) شود.

مزایای اصلاح فک بدون جراحی

زمانی که رشد استخوان فک کامل نشده باشد، با استفاده از دستگاه های ارتودنسی می توان تغییراتی را در آن ایجاد کرد. به همین دلیل گفته می شود که فرزندان خود را در سنین پایین نزد دندانپزشک و ارتودنتیست ببرید تا در صورت وجود هرگونه مشکل مربوط به دهان، دندان و فک به موقع تشخیص داده شود؛ چرا که اغلب مشکلات مربوط به فک را می توان در سنین پایین و بدون نیاز به درمان های پیچیده تری مانند جراحی فک برطرف کرد و با استفاده از روش های ساده تر درمان نمود. در ادامه برخی از مزایای درمان انحراف فک بدون جراحی را ذکر کرده ایم:

• کوتاه تر شدن طول دوره درمان

جراحی فک، نوعی جراحی پیچیده ای است که نیاز به دوره نقاهت طولانی دارد. برای انجام این جراحی اغلب نیاز است که قبل و بعد از آن، ارتودنسی انجام شود، به همین دلیل مدت زمان دوره درمان طولانی می شود.

• عدم تحمل درد و ناراحتی زیاد بر اثر جراحی

جراحی ارتوگناتیک جراحی است که با عوارضی از جمله درد و ناراحتی برای بیمار همراه است. بنابراین در صورتی که بیمار به موقع برای درمان مشکلات فکی خود به ارتودنتیست مراجعه کند، درمان او با استفاده از دستگاه های ارتودنسی انجام می شود که درد زیادی را برای بیمار به همراه نخواهد داشت و دیگر نیازی به جراحی فک که درد زیادی را برای بیمار ایجاد می کند، وجود نخواهد داشت.

پیشگیری از ایجاد عوارض جراحی

جراحی فک بر حسب مورد می تواند عوارضی مانند خونریزی، عفونت، تورم، کبودی، درد و ... را به همراه داشته باشد که در صورت درمان به موقع و بدون جراحی هیچ کدام از این عوارض به وجود نخواهند آمد.

صرف هزینه های درمانی کمتر

ارتودنسی در مقایسه با جراحی فک درمان کم هزینه تری دارد. برای انجام جراحی فک بیمار باید هزینه هایی را به ارتودنتیست، جراح فک و صورت، بیمارستان و سایر هزینه های جانبی را پرداخت کند، این در حالی است که در صورت تشخیص و درمان به موقع، بیمار تنها هزینه های مربوط به ارتودنسی را پرداخت خواهد کرد.

درمان ناهنجاری فک با ارتودنسی

اصلاح ناهنجاری های فکی در بزرگسالان بعد از سنین بلوغ به دلیل تکمیل رشد استخوان های فک، طرح درمان متفاوت، پیچیده و پرهزینه تری دارد. ارتودنسی کاموفولاژ یا ارتودنسی بدون جراحی فک، یکی از طرح درمان های اصلاح عقب بودن فک پایین در بیماران بزرگسالی است که به این ناهنجاری دچار هستند. در این شیوه درمانی، متخصص ارتودنسی با عقب بردن قوس دندانی فک بالا و جلو آوردن قوس دندانی فک پایین به شکل همزمان، تلاش می کند این ناهنجاری را با کشیدن دندان و یا بدون کشیدن دندان برطرف کند. در روش جلو کشیدن فک پایین با ارتودنسی (ارتودنسی کاموفلاژ) اگر مشکل عقب ماندگی خفیف یا متوسط باشد، می توان از این روش استفاده نمود. در این روش هدف عقب بردن قوس دندانی بالا و همچنین جلو کشیدن فک پایین با ارتودنسی کاموفلاژ در قوس دندانی پایین می باشد. در روش ارتودنسی نیز در حالتی که مشکل فک پایین خفیف است، از Chin cap و همچنین دستگاه های ارتودنسی برای ممانعت از رشد فک و کاهش سرعت آن استفاده می شود. همچنین درمان ارتودنسی می تواند در جهت تنظیم مجدد عملکردهای دهان مانند گفتار، جویدن و گفتار مؤثر باشد.

درمان ناهنجاری فک بدون جراحی

ارتودنسی با کمک روش ها و دستگاه های بسیار متنوع می تواند برای درمان تمامی مشکلات فکی کاربرد داشته و نقش مؤثری را از خود بر جای بگذارد. روش های ارتودنسی برای درمان مشکلات فکی عبارتند از:

• روش های ارتودنسی متحرک

از وسایل متحرک در این روش استفاده می شود. یکی از این دستگاه های متحرک که در سنین کودکی بسیار کاربرد مؤثری دارد، دستگاه فانکشنال است.

• روش های ارتودنسی ثابت

در این روش از سیم ها و براکت های ثابت استفاده می شود. دوره های این روش بین ۱ تا ۳ سال زمان می برد و با به حرکت در آوردن دندان ها موقعیت فکی آنها را به جایگاه صحیح منتقل می کند.

نسخه اصلی مطلب روشهای درمان ناهنجاری فک و صورت را در سایت دکتر پدرام دانش کاظمی بخوانید.

---