سلامت دهان و دندان یکی از مهم ترین مواردی است که هر فردی باید به آن توجه داشته باشد. تعداد زیادی از مردم با اختلالات دهان و دندانی و ناهنجاری های فکی شامل کجی دندان، ازدحام دندان ها، جلوزدگی و یا عقب رفتگی فک ها، انحراف فک و… مواجه هستند. اگر این اختلالات از حدی تجاوز نماید، اقدام به درمان امری ضروری قلمداد می شود؛ زیرا در صورت بی توجهی به سلامت دهان و دندان ممکن است احتمال بروز اختلال در سایر بخش های بدن قوت بگیرد. از دست رفتن لبخند زیبا و جذاب از دیگر پیامدهای بی توجهی به اختلالات موجود در بخش دهان و دندان به شمار می رود. در شرایط مطلوب، باید دندان های هر دو فک به خوبی برروی یکدیگر قرار گیرند و هیچ گونه بیرون زدگی در فک ها وجود نداشته باشد. ناهنجاری های فکی می توانند متوسط یا شدید باشند. لازم به ذکر است که در ناهنجاری های شدید، برخی مداخلات جراحی، مورد نیاز خواهد بود. توجه داشته باشید که رشد ناهنجار فک، می تواند باعث بروز مشکلات زیبایی و اجتماعی و ایجاد اختلال در سلامت دندان ها شود که این مسئله، خود می تواند بر روی توانایی صحبت کردن و جویدن اثر منفی گذاشته و همچنین در دراز مدت موجب بروز بیماری های لثه خواهد شد.

علل بروز انواع ناهنجاری فک

ناهنجاری فک می تواند اولیه و یا ثانویه باشد. اکثر مشکلات فکی ارثی است برخی از ناهنجاری های فک در جنینی و پیش از تولد ایجاد می شوند که به آنها ناهنجاری های فک ارثی می گویند. برخی از آنها در طی زندگی و رده های مختلف سنی پدیدار می شود که به آنها ناهنجاری های فک اکتسابی فک گفته می شود. علل ارثی ناهنجاری فک می تواند به دلیل مشکلات ژنتیکی، آسیب های داخل رحمی و غیره باشد؛ اما در بعضی موارد علت بروز انواع ناهنجاری فک می تواند بر اثر بیماری ها، وراثت، آسیب و یا اختلالات عملکردی باشد. به طور مثال بیماری روماتوئید آرتریت نوجوانان می تواند قبل از 16 سالگی با تظاهراتی از ناهنجاری های فک خود را بروز دهد.

علائم ناهنجاری های فک

وجود ناهماهنگی و عدم تقارن فکین به راحتی قابل مشاهده و قابل تشخیص می باشد؛ اما با این حال نشانه های زیر بیانگر وجود ناهنجاری فکی هستند:

• وجود تنفس دهانی
• درد فک و دندان ها در زمان جویدن غذا
• وجود مشکلات گفتاری در فرد
• نداشتن لبخندی زیبا
• گاز گرفتن زیاد زبان و یا لب
• مشکلات

انواع ناهنجاری های فک

• انحراف و کج شدن فک

یکی از اختلالات فکی دهانی، انحراف فک است. خط مرکزی جلویی بین دندان های پیشین بالایی در موارد انحراف فک بر روی خط مرکزی دندان های پیشین پایین منطبق نیست. علائم انحراف فک متغیر و پیچیده است و بیمار معمولاً از دردی رنج می برد که ممکن است به صورت درد در فک، درد و حساسیت به لمس داخل یا اطراف گوش، درد مداوم صورت، دشواری در کامل باز کردن دهان، ناراحتی هنگام جویدن، صدا دادن مفصل فک یا قفل کردن فک و در نتیجه دشوار شدن باز یا بستن دهان بروز یابد.

• جابجایی فک

در این حالت دندان ها در محلی غیر از محل اصلی از لثه خارج می شود. دندان های جلو در حالت طبیعی باید اندکی روی دندان های پایین را بپوشاند. اختلال های فکی دندانی یا روی هم نیامدن و جفت نشدن مناسب دندان ها، بر حسب میزان روی هم آمدن دندان ها کلاس بندی می شود. استخوان های فک نیز جهت بررسی وضعیت شان در ارتباط با دندان ها معاینه می شوند.

• جلو بودن فک

دندان های آسیای بالا و پایین در حالت جلو بودن فک به خوبی روی یکدیگر قرار می گیرد؛ اما فاصله بین دندانها بسیا کم یا زیاد است. کراس بایت، چرخش و همپوشانی دندان ها در موارد شدید به چشم می خورد.

• کلاس ۲

اگرچه دندان های آسیای پایین روی دندان های آسیای بالا قرار می گیرد؛ اما جهت آنها رو به سمت گلو است و چانه را به عقب می کشد.

عوارض ناهنجاری های فک

پوسیدگی زودرس دندان ها و بروز بیماری های لثه یکی از بارزترین و مهم ترین عوارض ناهنجاری های فک می باشد. بروز شلوغی دندان ها و نامرتبی دندان ها نیز از دیگر عوارض ناهنجاری فک می باشد. مشکلات گوارشی که بر اثر عمل جویدن ناقص انجام می شود و احساس درد و کاهش اعتماد به نفس به دلیل نقص فیزیکی در ناحیه فک و صورت از دیگر عوارض ناهنجاری های فک می باشد. در اینجا به چند مورد از مشکلات ناشی از ناهنجاری و انحراف فک اشاره می کنیم:

خطر پوسیده شدن دندان: یک ناهنجاری فک اغلب منجر به خوردگی ناخواسته ای در دندان ها می شود. خوردگی و سایش مداوم دندان ها می تواند موجب ساییدگی و پوسیده شدن دندان ها شود.

سلامت دهان و دندان: یک ناهنجاری و انحراف فک می تواند به خاطر شلوغی و به هم ریختگی دندان ها به وجود آید. وقتی تعداد زیادی از دندان ها در یک فضای بسیار کمی رشد می کنند و روی هم قرار می گیرند، در نتیجه تمیز کردن درست و مناسب دندان ها و لثه ها کاری دشوار خواهد بود. در مقابل، تمیز کردن دندان های ردیف و مرتب کاری آسان تر می باشد.

خطر ابتلا به اختلال مفصل فکی گیجگاهی: انواع به خصوصی از مشکلانت و ناهنجاری های فک ممکن است باعث بالا رفتن خطر ابتلا به اختلال مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) شود.

تشخیص ناهنجاری های فک

دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی می تواند ناهنجاری های فک را از طریق ترکیبی از معاینه دندانپزشکی، رادیوگرافی (اشعه ایکس) و سایر تکنیک های تصویربرداری مانند سی تی اسکن یا ام آر آی تشخیص دهد.

درمان ناهنجاری های فک

اکثر افرادی که دچار مشکلات خفیف فکی هستند به هیچ درمانی نیاز نخواهند داشت. در صورتی که این ناهنجاری شدید باشد، متخصص دندانپزشک ممکن است شما را به یک متخصص ارتودنسی ارجاع دهد. متخصص ارتودنسی با توجه به نوع ناهنجاری فک شما، می تواند درمان های مختلفی را به شما پیشنهاد کند. این درمان ها عبارت اند از:

• درمان ارتودنسی

درمان ارتودنسی می تواند ترتیب و ردیف دندان ها و فک ها را اصلاح کند و همچنین می تواند به فرد کمک کند تا احساس بهتری نسبت به ظاهر خود داشته باشد. متخصصین ارتودنسی از ابزارهای مختلفی برای حرکت دادن دندان ها و گاهی فک ها، به سمت موقعیت مناسبشان استفاده می کنند. دسته های کلی وسایل و ابزارهای ارتودنسی شامل دستگاه های فانکشنال (عملکردی) و ثابت می شوند.

دستگاه های فانکشنال: از فعالیت عضلانی هنگام صحبت کردن، غذا خوردن و بلعیدن برای ایجاد نیروهایی جهت حرکت دادن دندان ها و مطابق کردن فک ها استفاده می کنند. برخی از وسایل فانکشنال متحرک هستند، در حالی که برخی دیگر از آنها به دندان وصل می شوند. یک دستگاه فانکشنال ممکن است بین دندان های بالا و پایین قرار بگیرد (یک تراشه) یا ممکن است در پهنای دهان در بین دندان های آسیاب قرار بگیرد و استخوان را به سمت بیرون فشار دهد.

وسایل ثابت ارتودنسی: وسایل ثابت ارتودنسی مجموعه ای از سیم ها و براکت هایی هستند که به دندان ها چسبانده می شوند. این وسایل را بریس ها یا سیم کشی های دندان می نامند. در طی یک دوره 24 تا 28 ماهه، سیم هایی که به دندان ها بسته و تنظیم شده اند به تدریج نیرویی را به دندان ها وارد می کنند که باعث به حرکت درآوردن آنها می شود (حرکت استخوانی).

ریتینرها یا نگه دارنده های ارتودنسی: وسایل متحرکی هستند که از پلاستیک فرم گرفته و سیم ساخته می شوند. این وسایل باعث می شوند که دندان ها بعد از برداشتن سیم کشی ها از دهان، در جای جدید خود باقی بمانند. اگر دندان ها شروع به بازگشت به موقعیت قبلی خود کنند (بازگشت ارتودنسی)، متخصص ارتودنسی ممکن است یک ریتینر یا سیم نگه دارنده کوتاهی را در پشت بعضی از دندان ها وصل کند. این سیم، دندان را در جای خود نگه خواهد داشت.

• جراحی فک

جراحی فک که آن را تحت عنوان جراحی ارتوگناتیک نیز می شناسند، انحراف و ناهنجاری های دیگر استخوان فک را اصلاح می کند و فک ها و دندان ها را منظم و ردیف می سازد تا عملکردی بهتر و مناسب تر داشته باشند. انجام این اصلاحات ممکن است همچنین موجب بهبودی در ظاهر صورت شود. اگر مشکلی فکی داشته باشید که نمی توان آن را تنها با استفاده از درمان ارتودنسی اصلاح کرد، جراحی فک می تواند یک روش اصلاحی مؤثر باشد. در اکثر موارد شما باید قبل از جراحی و در حین دوره بهبودی بعد از جراحی تا زمان کامل شدن بهبودی و ردیف شدن فک و دندان ها، از درمان های ارتودنسی استفاده کنید. زمان مناسب برای جراحی فک هنگامی است که رشد فرد متوقف می شود که معمولاً در حدود سنین 14 تا 16 سال برای خانم ها و 17 تا 21 سال برای آقایان می باشد.

هزینه درمان ناهنجاری فک

هزینه درمان و اصلاح ناهنجاری فک و هزینه ارتودنسی به عوامل مختلفی مانند نوع درمان انتخابی، شیب دندان ها، وضعیت فکین، نیمرخ بیمار، میزان شلوغی دندان ها، وضعیت رادیوگرافی بیمار، شدت ناهنجاری و غیره بستگی دارد. اگر درمان ناهنجاری فک علاوه بر ارتودنسی نیاز به جراحی نیز داشته باشد لازم است بیمار وقت و هزینه بیشتری را برای درمان صرف نماید.

نسخه اصلی مطلب انواع ناهنجاری های فکی کدامند؟ را در سایت دکتر پدرام دانش کاظمی بخوانید.

---