پالپ یعنی مغز دندان که شامل رگ خونی و عصب دندان میشود .درمان بيماريها وصدمات پالپ و بافتهاي اطراف ريشه مرتبط با پالپ مي باشد. درمان پالپ دندان با نامهاي روت کانال، اندو، عصب کشي و… شناخته مي شود
بيان اينکه دنداني احتياج به معالجه ريشه دارد و يا به اصطلاح عاميانه عصب کُشي يا عصب کِشي شود در بسياري از بيماران ايجاد هراس و اضطراب مي کند و اغلب ترس آنها ناشي از مطالب نادرستي است که در اين زمينه شنيده اند. بسياري از بيماراني که جهت خلاصي از درد فوراً اقدام به کشيدن آن نموده اند، بعداً پشيمان شده و آرزو مي کنند که اي کاش با معالجه ريشه، دندان را نجات داده بودند. خصوصاً آنهايي که جهت جايگزيني آن دندانها با پروتزهاي ثابت از هزينه گران اين خدمات آگاهي مي يابند.
دندان مرکب از يک ساختمان سختي است که بافت نرم زنده اي را احاطه کرده است. اين قسمت نرم مرکزي، پالپ (دراصطلاح عاميانه، عصب ) نام دارد که شامل سلولها، عروق خوني واعصاب مي باشد. اندودونتيکس شاخه اي از علم دندانپزشکي است که وظيفه تشخيص و درمان پالپهاي آماسي و بيمار شده را به عهده دارد.
پوسيدگيهاي دنداني اگر درمان نشوند، بعد از تخريب مينا و عاج به پالپ رسيده و باعث التهاب و ناراحتي آن مي گردند. علاوه بر پوسيدگي، عوامل ديگري چون سابقه ضربه ناگهاني به دندان، پرکردگي هاي عميق، شکستگي و ترک دندان، تحليل و سايش شديد دندانها و بيماريهاي پيشرفته لثه در ايجاد آماس و بيماري پالپ نقش دارند.
برخي از علائم پالپ آماسي شامل درد ادامه داربه هنگام نوشيدن مايعات سرد و يا گرم، درد خود بخودي، درد هنگام جويدن و يا حتي موقع دراز کشيدن مي باشد. گاهي نيز با توجه به سير بيماري پالپ، ممکن است بيمار درد نداشته باشد. علائم ظاهري پالپ بيمار ممکن است وجود پوسيدگي عميق و يا وجود ضايعه در انتهاي ريشه، تورم و يا تخليه چرک از دندان و يا انتهاي آن باشد.
در بعضي موارد و شرايط مي توان معالجه ريشه را به اندکي بعد موکول کرد. در مواردي که دندان کشيده مي شود درمان ، جايگزيني آنها با دندانهاي مصنوعي (پروتز ثابت و يا ايمپلنت) مي باشد که به مراتب گرانتر است.
خير، دندان بعد از معالجه ريشه(عصب) هنوز زنده مي ماند چونکه تغذيه خارجي آن از سمت بافتهاي در برگيرنده هنوز ادامه دارد. البته اين زنده ماندن به معناي آن نيست که دندان مثل ديگر دندانها به تحريکات حرارتي و الکتريکي پاسخ مثبت دهد.
معمولاً مقداري درد و ناراحتي گذراي خفيف تا متوسط به دنبال از بين رفتن بيحسي تا چند روز وجود داشته که با تجويز مسکن هاي ضد التهاب تسکين مي يابد. غالباً، ناراحتي و درد آنچنان نيست که مانع فعاليت هاي روزانه شود. در مواردي که درد زياد است ميتوانيد با دندانپزشک معالج تماس بگيريد.
در مواردي که درمان معالجه ريشه دندان به شکست مي انجامد. هنوز مي توان دندان را نجات داد. در اين موارد بعد از انجام بيحسي، دندانپزشک بافت لثه را به آرامي کنار زده و بافتهاي آماسي انتهاي ريشه را خارج نموده و يک پرکردگي نيز در ته ريشه جهت ممانعت از عود ضايعه قرار مي دهد.
بعد از انجام بيحسي(در موارديکه نياز باشد)، درمان شامل مراحل زير است:
لابد همه اين ضرب المثل که مي گويد:دنداني را که درد مي کند بايد کشيد را شنيده ايد. ما هم بسيار شنيده ايم، ولي بايد توجه داشت که سابقه اين ضرب المثل مربوط به زماني است که علم دندانپزشکي وجود نداشته و افرادي بي صلاحيت مثل سلماني ها عهده دار امور دندانپزشکي بودند. دندانپزشکان امروزي نه تنها درد را از بين برده،بلکه باعث تگهداري دندانها در دهان مي شوند. از گذشته اي نه چندان دور تا بحال، عامه مردم لفظ عصب کُشي يا عصب کِشي را بجاي معالجه ريشه دندان بکار مي برند که چندان صحيح نبوده و آنچه که باعث رواج و شايع شدن اين اصطلاحات شده، تصور مردم با توجه به از بين رفتن درد دندان بدنبال معالجه ريشه مي باشد. قسمت سخت دندان تشکيل شده از ميناـ عاج و سمان، که بافت نرمي را در داخل و وسط دندان بنام پالپ، احاطه کرده اند.
اين عنوان از سه کلمه Root به معناي ريشه، و Canal به معناي مجرا و Therapy به معني معالجه تشکيل شده که مفهوم کلي آن معالجه مجراي ريشه دندان مي باشد و شاخه اي از دندانپزشکي است که شامل دانش و اعمالي است که به معالجه و حفظ ريشه دندان مي پردازد.
پالپ دندان بافت نرمي است که در داخل دندان قرار گرفته و شامل عروق و اعصاب و سلولهايي مي باشد. حس، تغذيه، عاج سازي و دفاع ميکروبي از اعمال پالپ بشمار مي آيند.
عوامل متعددي سبب آسيب به پالپ مي گردند که عمده ترين آن تأخير در ترميم پوسيدگي ها و نتيجتاً گسترش آنها به پالپ دندان است که سبب آلودگي پالپ به ميکروبهاي دهان مي شود. پالپ دندان همچنين ممکن است بر اثر ضربه اي ناگهاني حتي در مواردي چون ضربه قاشق و يا شکستن تخمه، پسته و بادام دچار التهاب و مرگ شود. ترکهاي دندان، پرکردگي هاي وسيع و بعضي از مواد ترميمي نيز سبب ساز هستند.
خير، تعداد ريشه دندانها بطور معمول و طبيعي ين يک تا سه عدد مي باشد ولي دندانهايي نيز وجود دارند که داراي يک يا چند ريشه اضافي هستند و در حين کار و با گرفتن راديوگرافي کشف مي گردند. بطور طبيعي دندانهاي قدامي داراي يک ريشه، دندانهاي آسياي کوچک داراي يک يا دو ريشه و دندانهاي آسياي بزرگ سه و چهار ريشه اي هستند.