ساختار دستگاه ادراری به گونه ای است که معمولاً از ورود باکتری های مهاجم جلوگیری می کند؛ اما بعضی وقت ها باکتری ها از طریق مجرای ادراری وارد می شوند و پس از آن به سمت مثانه حرکت می کنند. در این میان، عواملی هم وجود دارند که ورود باکتری ها را آسان تر می کنند. عفونت مثانه (Bladder Infection) یک عفونت باکتریایی است که به عنوان شایع ترین نوع عفونت ادراری (UTI) شناخته می شود. در این بیماری ممکن است هر کدام از بخش های دستگاه ادراری شامل مثانه، مجرای ادرار، حالب ها و کلیه ها درگیر شوند. عفونت مثانه زنان بسیار شایع تر از مردان است. آمار نشان می دهد که بیش از ۵۰ درصد از زنان حداقل یک بار در طول زندگی خود این مشکل را تجربه می کنند. بیشتر این عفونت ها بدون عارضه هستند که معمولاً توسط باکتری اشریشیا کلی (E.coli) ایجاد می شوند. زمانی که باکتری های عفونی به مثانه وارد می شوند، این عضو را تحریک می کنند و باعث ورم می شوند. این تورم، علت اصلی علائم آزاردهنده ای است که تجربه می کنید. عفونت های ادراری، در افرادی که بیماری زمینه ای ندارند، مشکل جدی ایجاد نمی کنند و فقط علائم آزاردهنده ای دارند. معمولاً می توان این مشکلات را با مصرف یک دوره آنتی بیوتیک درمان کرد. ر صورت عدم درمان به موقع ممکن است این عفونت، به خصوص اگر ناحیه فوقانی دستگاه ادراری را درگیر کرده باشد، وارد خون و باعث سپسیس شود که یک واقعه تهدیدکننده زندگی است.

علل ابتلا به عفونت مثانه

باکتری( Escherichia coli)، که به طور طبیعی در روده بزرگ زندگی می کند، شایع ترین عامل ایجادکننده این عفونت ها است. با این حال، عوامل متعددی وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به عفونت مثانه را افزایش دهند:

• جنسیت: زنان به دلیل داشتن مجرای ادراری کوتاه تر نسبت به مردان، بیشتر در معرض خطر عفونت های مثانه هستند. این امر به باکتری ها اجازه می دهد راحت تر از مجرای ادراری وارد مثانه شوند.
• فعالیت جنسی: فعالیت جنسی می تواند باکتری ها را به نزدیکی مجرای ادراری منتقل کند و خطر ابتلا به عفونت های مثانه را افزایش دهد. استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری خاص، مانند دیافراگم ها، نیز می تواند خطر را بالا ببرد.
• بارداری: تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی در دوران بارداری می تواند به افزایش خطر عفونت مثانه منجر شود.
• مشکلات دستگاه ادراری: وجود سنگ کلیه، بزرگی پروستات یا سایر مشکلاتی که جریان ادرار را مختل کنند، می تواند به تجمع ادرار و رشد باکتری ها منجر شود.
• کاهش سیستم ایمنی: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند افراد مبتلا به دیابت یا آنهایی که تحت درمان های سرکوب کننده سیستم ایمنی هستند، بیشتر در معرض خطر عفونت های مثانه قرار دارند.
• کاتترهای ادراری: استفاده طولانی مدت از کاتترهای ادراری می تواند راهی برای ورود باکتری ها به مثانه فراهم کند و خطر عفونت را افزایش دهد.
• بهداشت نامناسب: نحوه پاکسازی نادرست پس از استفاده از توالت (به ویژه برای زنان، از عقب به جلو) می تواند باکتری ها را به سمت مجرای ادراری هدایت کند.

علائم عفونت مثانه

علائم بیماری عفونت مثانه با توجه به شدت بیماری، مقاومت سیستم ایمنی بدن فرد، تعداد دفعات ابتلا به بیماری و مدت زمانی که از ایجاد بیماری گذشته است از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از رایج ترین و بیشترین علائم ثبت شده از این بیماری عبارتند:

• درد یا سوزش زیاد هنگام ادرار که منجر به سختی ادرار یا عدم توانایی در ادرار کردن می شود.
• وجود خون به صورت رقیق یا لخته های خونی در ادرار
• ادرار تیره رنگ
• داشتن تکرر ادرار
• ادرار با بوی بسیار نامطبوع
• گرفتگی عضلانی و شکمی در قسمت کمر یا زیر شکم (زمانی که عفونت مثانه گسترش زیادی در بدن پیدا کند به دستگاه ها و اندام های مجاور هم منتقل شده و باعث ایجاد احساس درد در اندام های کناری مانند کمر خواهد شد.
• عفونت کلیه در اثر گسترش یا عدم درمان عفونت مثانه به وجود می آید و باعث ایجاد علائمی مانند: تب، سرد شدن بدن و حالت تهوع و استفراغ در فرد بیمار خواهد شد.

خطرات عفونت مثانه چیست؟

عوارض عفونت ادراری اغلب به علت عفونت درمان نشده یا تحت درمان است. این خطر نیز در افراد مبتلا به اختلال کلیوی، دیابت یا بیماری هایی که باعث اختلال در سیستم ایمنی بدن می شود (مانند HIV) بالا است.

عوارض عفونت مجاری ادراری عبارتند از:

• عفونت های عود کننده حداقل دو بار در شش ماه یا چهار بار در سال رخ می دهند، بیشتر در زنان
• تنگ شدن مجرای ادرار (سفتی) در مردان مبتلا به عفونت های مکرر
• افزایش خطر ابتلا به زایمان زودرس و کاهش وزن هنگام تولد در دوران بارداری
• آسیب دائمی کلیه
• سپتیسم یا گندخونی که نوعی التهاب است که سراسر بدن را فرا می گیرد و به دلیل عفونت پیش می آید.

عوارض جانبی در کودکان

از آنجایی که عفونت مجاری ادراری در نوزادان اغلب نشانه های کلاسیک عفونت ادراری را دارا نمی باشد، ممکن است تنها زمانی رخ دهد که کودک مبتلا به سپتیسم باشد. سپتیسم همیشه یک اورژانس پزشکی است. اگر کودک شما برخی یا همه علائم زیر را دارا می باشد سریعاً به اورژانس مراجعه نمایید :

• قرمزی چشم و پوست (زردی)
• تب شدید
• کاهش تنفس و تنفس نامنظم
• استفراغ
• ادرار ابری یا خونین
• رنگ پریدگی و زردی پوست و حتی گاهی اوقات کبودی پوست (سیانوز)
• انقباض و برجسته شدن نقطه نرم در پشت سر

عوارض جانبی در سالمندان

عفونت های ادراری در افراد مسن غالباً ممکن است زمانی آشکار شود که یوروسپسیس شروع به تأثیر بر مغز و سایر ارگانهای حیاتی کند. علائم این عارضه خطرناک عبارتند از:

• ضربان قلب غیرمعمول (تپش قلب)
• تب بالا یا هیپوترمی
• تنفس دشوار یا تنگی نفس
• عرق خفیف
• اضطراب شدید ناگهانی
• درد شدید شکم یا لگن
• علائم ابتلا به بیماری های التهابی ناشی از التهاب مغزی
• سپسیس اگر درمان نشود، می تواند منجر به شوک سپتیک و در نهایت نارسایی اندام و مرگ شود.

عفونت مثانه در چه افرادی شایع تر است؟

هر کسی می تواند عفونت مثانه را دریافت کند؛ اما زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند. این به این دلیل است که زنان دارای مجرای کوتاهتر هستند و باعث می شود که مسیر باکتری برای رسیدن به مثانه آسان تر شود. مجرای ادراری زنان نیز در نزدیکی مجاری انتهای روده بزرگ و مقعد نسبت به مجرای ادرار مردان قرار دارد. این به این معنی است که فاصله ای کوتاه برای باکتری ها وجود دارد. با افزایش سن مردان پروستات می تواند بزرگ شود. این می تواند منجر به انسداد جریان ادرار شود و احتمال ایجاد یک عفونت ادراری را افزایش دهد و در نتیجه احتمال عفونت ادراری در مردان مسن افزایش می یابد.

عوامل دیگر نیز می توانند خطر ابتلا به عفونت های مثانه را برای مردان و زنان افزایش دهند، از جمله شامل :

• افزایش سن
• بی حرکتی و کم حرکتی
• مصرف و نوشیدن مایع ناکافی
• کسانی که در معرض جراحی داخلی دستگاه ادراری قرار دارند.
• سوند ادراری
• انسداد مجاری ادرار که انسداد مثانه یا مجرای ادرار است.
• اختلالات دستگاه ادراری که ناشی از نقص مادرزادی و مجروحیت است.
• احتباس ادرار که به معنی مشکل تخلیه مثانه است.
• مجرای ادرار باریک و تنگ (تنگی مجرای ادرار)
• پروستات بزرگ شده
• بی اختیاری روده
• بارداری
• دیابت
• شرایط سیستم عصبی که بر عملکرد مثانه تأثیر می گذارد، مانند مولتیپل اسکلروزیس
• سیستم ایمنی ضعیف

نحوه تشخیص عفونت مثانه

اگر با توجه به علائمتان به عفونت مشکوک هستید، به پزشک مراجعه کنید. در بیشتر موارد ممکن است پزشک شما از شما نمونه ادرار بخواهد. ادرار در آزمایشگاه برای بررسی گلبول های سفید، گلبول های قرمز یا باکتری بررسی می شود. تست ها و روش های تشخیص عفونت های دستگاه ادراری عبارتند از:

• آزمایش ادرار

تشخیص عفونت معمولاً پس از چک کردن علائم فرد و آزمایش ادرار جهت بررسی وجود گلبول سفید، گلبول قرمز و باکتری در ادرار میسر می شود. برای جمع آوری نمونه ادرار برای آزمایش ساده ی ادرار ابتدا باید ناحیه ی تناسلی را کاملاً بشویید. نباید از ابتدای جریان ادرار نمونه گرفته شود و نمونه ی وسط جریان ادرار را در ظرف آزمایش جمع آوری کنید و به آزمایشگاه تحویل دهید. این کار از آلوده شدن نمونه به وسیله ی باکتری ها و میکروب های سطح پوست جلوگیری می کند.

• تشخیص عفونت های مکرر

اگر عفونت های مکرر دارید ، ممکن است پزشک شما بخواهد هرگونه ناهنجاری یا انسداد دستگاه ادراری شما را بررسی کند. برخی از آزمایشات برای این مورد عبارتند از:

1. سونوگرافی که در آن دستگاهی به نام مبدل بر روی شکم شما حرکت داده می شود. مبدل از امواج اولتراسوند برای ایجاد تصویری از اندام های دستگاه ادراری شما که روی مانیتور نمایش داده می شود ، استفاده می کند.
2. پیلوگرام داخل وریدی (IVP) که شامل تزریق رنگی به بدن است که از طریق مجاری ادراری شما عبور می کند و با استفاده از اشعه ایکس از شکم شما عکسبرداری می کند. این رنگ دستگاه ادراری شما را بر روی عکس اشعه ایکس برجسته می کند.
3. سیستوسکوپی که از دوربین کوچکی استفاده می کند که از طریق مجرای ادراری وارد مثانه می شود تا داخل مثانه شما را ببیند. در طول سیستوسکوپی، پزشک ممکن است یک تکه کوچک از بافت مثانه را برداشته و آن را آزمایش کند تا التهاب مثانه یا سرطان مثانه به عنوان علت علائم شما رد شود.
4. اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) ، برای به دست آوردن تصاویر دقیق تر از سیستم ادراری شما.

راه های درمان عفونت مثانه

آنتی بیوتیک ها معمولاً اولین خط درمان عفونت های دستگاه ادراری هستند؛ اما اینکه چه داروهایی و برای چه مدت تجویز می شوند، به سن، جنسیت، شرایط سلامتی و نوع باکتری های موجود در ادرار بستگی دارد. به همین دلیل گاهی درمان عفونت ادراری در مردان با زنان متفاوت است. در مورد عفونت های ساده و بدون عارضه معمولاً سولفامتوکسازول، سفالکسین، سفتریاکسون و فسفومایسین تجویز می شوند. در مورد درمان عفونت ادراری با سیپروفلوکساسین باید بدانید که معمولاً برای عفونت ادراری ساده توصیه نمی شود؛ زیرا خطرات این دارو از مزایای آن در این شرایط بیشتر است. در برخی موارد مانند عفونت ادراری پیچیده یا عفونت کلیوی، اگر گزینه های درمانی دیگری وجود نداشته باشد ممکن است پزشک داروی سیپروفلوکساسین را تجویز کند.

اغلب علائم طی چند روز پس از درمان برطرف می شوند؛ اما ممکن است لازم باشد آنتی بیوتیک ها را به مدت یک هفته یا بیشتر ادامه دهید. کل دوره آنتی بیوتیک را طبق تجویز مصرف کنید. در موارد عفونت ادراری ساده و بدون عارضه، پزشک ممکن است یک دوره درمان کوتاه تر مانند مصرف آنتی بیوتیک به مدت یک تا سه روز را توصیه کند؛ اما اینکه آیا این دوره کوتاه برای درمان عفونت شما کافی است یا خیر، به علائم و سابقه پزشکی خاص شما بستگی دارد. همچنین ممکن است پزشک داروی ضد درد (مسکن) برای شما تجویز کند که مثانه و مجرای ادرار را بی حس می کند تا سوزش هنگام ادرار را تسکین دهد؛ اما درد معمولاً به زودی پس از شروع آنتی بیوتیک تسکین می یابد.

اگر مرتباً دچار عفونت ادراری می شوید، پزشک ممکن است توصیه های درمانی خاصی مانند موارد زیر را ارائه دهد:

• آنتی بیوتیک با دوز کم، در ابتدا برای شش ماه اما گاهی بیشتر
• اگر عفونت های شما به فعالیت جنسی مربوط باشد، یک دوز آنتی بیوتیک بعد از مقاربت جنسی
• اگر در دوران یائسگی هستید، استروژن درمانی واژینال
• برای عفونت ادراری شدید، ممکن است به بستری شدن و درمان با آنتی بیوتیک های وریدی در بیمارستان نیاز داشته باشید.

روشهای پیشگیری از عفونت مثانه

در صورت ابتلای مکرر به عفونت مثانه، با رعایت موارد زیر می توانیم از بازگشت این عفونت جلوگیری کنیم:

• عدم استفاده از صابون معطر یا پودر تالک برای شستن ناحیه تناسلی خود (از انواع صابون های ساده بدون عطر استفاده کنیم).
• دوش گرفتن، به جای دراز کشیدن در وان حمام (این کار از قرار گرفتن بیش از حد ناحیه تناسلی در معرض مواد شیمیایی موجود در محصولات شوینده برای مدت طولانی جلوگیری می کند)
• رفتن به دستشویی به محض احساس نیاز به ادرار کردن و تخلیه کامل مثانه
• نوشیدن مایعات به میزان کافی در طی روز
• شستن و خشک کردن بدن از جلو به سمت عقب
• خالی کردن مثانه در اسرع وقت پس از رابطه جنسی
• عدم استفاده از دیافراگم برای پیشگیری از بارداری (استفاده از روش های دیگر برای پیشگیری از بارداری)
• پوشیدن لباس زیر پنبه ای به جای مواد مصنوعی، مانند نایلون
• نپوشیدن شلوار جین و شلوار تنگ

برای عفونت مثانه به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

اگر مشکوک به عفونت ادراری هستید، در اسرع وقت به پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری (اورولوژیست) مراجعه کنید.

نسخه اصلی مطلب عفونت مثانه تشخیص علل علائم و درمان آن چگونه است را در سایت دکتر مجید حقیقت بخوانید.

---