انسداد مجاری ادرار یکی از شایع ترین علل نارسایی برگشت پذیر کلیه است. علائم بالینی انسداد مجاری ادرار به سطح و درجه انسداد، میزان گشاد بودن آن، یک طرفه یا دوطرفه بودن انسداد و عوارض، به ویژه عفونت بستگی دارند. انسداد مجاری ادرار گاهی کاملاً بدون علامت است اما معمولاً علائم و نشانه هایی کم و بیش (به ویژه دفع غیرطبیعی، تغییر حجم ادرار، یا درد) را با خود به همراه دارد. تغییر دفع ادرار نتیجه قابل پیش بینی انسداد مکانیکی یا عملکردی خروجی مثانه است. انسداد مجاری ادرار میتواند نشان دهنده یک وضعیت خوش خیم یا جدی باشد. فرد مبتلا به این عارضه باید تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد؛ زیرا در صورت عدم درمان، ابتلا به نارسایی کلیه دور از ذهن نخواهد بود. اکثر پزشکان، انسداد مجاری ادرار را قبل از تولد و از طریق سونوگرافی های روتین تشخیص می دهند که می تواند جزئیات رشد و نمو جنین، از جمله کلیه ها، حالب و مثانه را نشان می دهد. معمولاً پس از تولد هم برای ارزیابی دوباره کلیه ها سونوگرافی دیگری هم انجام می شود. سونوگرافی ناحیه خلف ارگان های شکمی به پزشک اجازه می دهد که کلیه ها و حالب ها را ببیند.

علل انسداد مجاری ادرار

علل انسداد مجاری ادرار بزرگ شدن پروستات (در مردان) که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد سنگ (می تواند سنگ در کلیه ها ، حالب یا مثانه باشد) تومور (می تواند در هر جایی در داخل یا خارج از دستگاه ادراری باشد و آن را فشرده کند) عفونت لخته شدن خون بزرگ شدن رحم در زنان باردار مثانه ضعیفی که نتواند ادرار را به بیرون هل دهد (به دلیل برخی داروها یا شرایط عصبی) ساختارهای مادرزادی غیر طبیعی (بافت غیر طبیعی رابط بین کلیه و حالب که موجب انسداد مجاری ادرار می شود) جسم خارجی تروما همراه با شکستگی لگن اورتروسل اگر حالب خیلی باریک باشد و اجازه ندهد ادرار به طور کامل جریان یابد، ممکن است یک برآمدگی کوچک در حالب (اورتروسل) ایجاد شود. معمولاً در نزدیک ترین قسمت حالب به مثانه رخ می دهد. اورتروسل موجب انسداد مجاری ادرار و باعث برگشت آن به کلیه خواهد شد و احتمالا آسیب کلیه را به دنبال دارد. فیبروز خلفی صفاقی این اختلال نادر زمانی رخ می دهد که بافت فیبری در ناحیه پشت شکم رشد می کند. این فیبرها در نتیجه تومورهای سرطانی یا در اثر مصرف برخی داروهای مورد استفاده برای درمان میگرن رشد می کنند. فیبرها با احاطه کردن مجاری، موجب انسداد مجاری ادرار و باعث بازگشت ادرار به کلیه ها خواهد شد.

در کودکان دلایل انسداد خروجی ادرار در کودکان امکان دارد برخواسته از موارد زیر باشد:

• ناهنجاری در مجرای ادرار
• اختلال کروموزومی سندرم ایگل-بارت (همچنین به عنوان سندرم شکم آلو شناخته می شود)
• فتق تومور لگن دریچه خلفی مجرای ادرار (یک ناهنجاری مجرای ادرار در کودکان و مردان که در آن دریچه تا حدی یا به طور کامل جریان ادرار را مسدود می کند).

عوامل خطر انسداد مجاری ادرار

• یک یا چند بار سابقه ابتلا به بیماری های مقاربتی
• استفاده کردن از سوند. سوند لوله منعطف کوچکی است که به منظور تخلیه ادرار از مثانه در بدن قرار داده می شود.
• ابتلا به اورتریت (ورم و تحریک مجرای ادرار) که عفونت یکی از عامل های آن است.
• بزرگ شدن پروستات

اقدامات لازم جهت سونوگرافی مثانه

1. به مدت ۱ تا ۲ ساعت پیش از سونوگرافی باید خوردن مایعات را آغاز کنید. پر شدن مثانه در افراد مختلف، متفاوت می باشد و شاید بعضی از افراد نیاز به آب بیشتری داشته باشند.
2. نوشابه های گازدار مصرف نکنید؛ زیرا با ایجاد گاز نمی توانند تصاویر مناسبی را در سونوگرافی ایجاد کنند.

نحوه انجام سونوگرافی مثانه

از بیمار خواسته می شود که روی تخت دراز بکشد. بعد از قرار گرفتن بیمار روی تخت، پزشک یک ژل بر پایه آب گرم را روی منطقه مورد نظر بدن قرار می دهد. این ژل کمک می کند تا مبدل تماس خوبی با بدن برقرار کرده و هوای بین مبدل و پوست که توان مسدود کردن امواج صوتی را دارد از بین برود. این مبدل روی پوست حرکت داده می شود تا در نهایت تصویر دقیق و درستی از منطقه مورد نظر به دست بیاید. تصاویر سونوگرافی بلافاصله در صفحه نمایش ویدئویی که مشابه مانیتور کامپیوتر است، قابل نمایش خواهد بود. کامپیوتر بر اساس دامنه و فرکانس و زمانی که صرف بازگشت سیگنال های سونوگرافی به مبدل می شود، اقدام به تولید تصویر می کند.

عوارض جانبی سونوگرافی

سونوگرافی مثانه روشی غیرتهاجمی برای تصویربرداری است. در فناوری سونوگرافی، برخلاف رادیوگرافی از تشعشع استفاده نمی شود و به جای اشعه، امواج صوتی غیرقابل تشخیص برای گوش انسان به کار برده می شود.

عوارض انسداد مجاری ادرار

انسداد و گرفتگی مجاری ادراری می تواند به دلیل عوامل مختلفی رخ دهد. فشرده سازی (نگه داشتن مثانه پر) می تواند منجر به آسیب به کلیه ها و حالب شما شود. انسداد موقت یا دائمی در حالب یا مجرای ادراری ممکن است. همچنین انسداد و گرفتگی مجاری ادراری می تواند منجر به عفونت مجاری ادراری و آسیب کلیه شود که امکان دارد غیر قابل برگشت باشد.

درمان انسداد مجاری ادرار

از بین بردن انسداد موجود در حالب ها اصلی ترین هدف درمان می باشد. درمان انسداد مجاری ادرار توسط دو روش جراحی و قرار دادن استنت امکان پذیر است.

جراحی

در این فرایند، هر گونه توده اعم از قسمت های سرطانی، تومور، پلیپ و زخم های به وجود آمده، بوسیله ی جراح از حالب ها برداشته می شوند. در نتیجه با رفع انسداد موجود در حالب ها، جریان طبیعی ادرار از کلیه به سمت مثانه برقرار خواهد شد.

قرار دادن استنت

یکی از راه حل های غیر تهاجمی تر، جایگذاری یک استنت در مجاری مسدود شده می باشد. استنت یک نوع لوله ی شبکه مانند است که در داخل لوله های مسدود شده قرار داده می شود و باعث اتساع آنها می شود. جایگذاری استنت در لوله هایی که به دلایل مختلف باریک شده اند، راه حل مناسبی برای پیشگیری از هر گونه انسداد می باشد.

قرار دادن استنت داخل حالب ها تحت بی حسی موضعی بوده (نياز به بیهوشی عمومی نداشته) و توسط آندوسكوپی صورت می گیرد.

درمان انسداد مجرای ادرار در جنین

در جنین این فرایند از طریق ایجاد یک سیستم تخلیه بوسیله ی قرار دادن یک شانت در رحم مادر صورت می گیرد. این شانت باعث انتقال ادرار نوزاد به داخل مایع آمنیوتیک می شود. درمان در جنین فقط زمانی انجام می شود که انسداد مجاری ادرار باعث آسیب به کلیه های جنین شده باشد. معمولاً عملکرد کلیه های نوزاد، قابل ترمیم است.

نسخه اصلی مطلب سونوگرافی های روتین جهت شخیص انسداد مجاری ادرار را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---