افتادگی مثانه زمانی رخ می دهد که بافت حمایتی بین مثانه و دیواره واژن، تضعیف و دچار کشش شود. کشیدگی عضلاتی که اندامهای لگنی را پشتیبانی می کنند ممکن است منجر به بروز افتادگی مثانه شود. این نوع کشیدگی عضلانی در هنگام زایمان از طریق واژن یا با یبوست مزمن، سرفه خشن و سخت یا بلند کردن اجسام سنگین اتفاق می افتد.

افتادگی مثانه همچنین باعث ایجاد مشکلاتی بعد از یائسگی می شود، زمانی که سطح استروژن کاهش می یابد. برای یک افتادگی ملایم یا متوسط، درمان غیر جراحی اغلب مؤثر است. در موارد شدیدتر، ممکن است عمل جراحی برای نگهداری واژن و سایر اندام های لگنی در موقعیت مناسب آنها ضروری باشد.

علل افتادگی مثانه

کف لگن شامل عضلات، رباط ها و بافت های اتصالی است که از مثانه و سایر اعضای لگن حمایت می کنند. ارتباط بین عضلات کف لگن و رباط ها، به عنوان نتیجه ای از آسیب های زایمان یا فشار مزمن بر عضلات کف لگن، می تواند در طول زمان ضعیف شود. هنگامی که این اتفاق می افتد مثانه پایین تر از حد نرمال می افتد و به سمت مهبل کشیده می شود. علل احتمالی افتادگی مثانه عبارتند از:

• بارداری و زایمان طبیعی
• اضافه وزن یا چاقی
• بلند کردن مکرر اجسام سنگین
• فشار هنگام دفع
• سرفه مزمن یا برونشیت

علائم افتادگی مثانه

در موارد خفیف افتادگی مثانه، ممکن است فرد متوجه علائم نشود؛ اما وقتی علائم و نشانه ها رخ می دهد، ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• احساس فشار در لگن و واژن
• افزایش ناراحتی هنگام سرفه، کشش یا بلند کردن اجسام
• احساس خالی نشدن کامل مثانه بعد از ادرار کردن
• تکرر عفونت مثانه
• درد یا ریزش ادرار در طول مقاربت جنسی
• علائم و نشانه ها اغلب پس از مدت زمان طولانی ایستادن ظاهر می شوند و ممکن است هنگامی که شما دراز می کشید از بین بروند.

انواع افتادگی مثانه

افتادگی مثانه درجات مختلفی دارد که با توجه به شدت عارضه، پزشک برای بیمار روش درمانی مناسب را اتخاذ خواهد کرد.

1. درجه 1: در این حالت مثانه به میزان کمی در نزدیکی واژن قرار دارد. افرادی که مبتلا به درجه یک افتادگی مثانه هستند در واقع در مراحل ابتدایی بیماری قرار دارند.
2. درجه 2: مثانه به سمت پایین حرکت زیادی داشته است و در ورودی مجرای واژن قرار گرفته است.
3. درجه 3: درجه سه یا حالت شدید زمانی است که مثانه از مجرای واژن کاملاً بیرون زده باشد.

تشخیص افتادگی مثانه

افتادگی مثانه با بررسی سابقه ی پزشکی و معاینه ی لگن قابل تشخیص است. پزشک می تواند تشخیص بدهد افتادگی مثانه تا چه حد جدی است و چه قسمت هایی از واژن دچار افتادگی شده است. سایر تست های تشخیصی برای بررسی کف لگن نیز وجود دارند:

• سیستوسکوپی
• ارودینامیک یا نوار مثانه
• عکس با اشعه X
• سونوگرافی
• ام آر آی

درمان افتادگی مثانه

موارد خفیف (افرادی که علائم واضح کم یا بدون علائم واضح هستند) به طور معمول نیازی به درمان ندارند. بیمار می تواند مدتی صبر کند و با مراجعه به پزشک به طور منظم، تشخیص دهد که آیا افتادگی مثانه او بدتر می شود یا خیر. در عین حال، بیمار می تواند اقدامات مراقبتی از خود، مانند تمریناتی که عضلات کف لگن را تقویت می کند، انجام دهد. اگر اقدامات مراقبتی مؤثر نباشد، درمان اولیه افتادگی مثانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

دستگاه پشتیبانی (پساری)

پساری واژینال یک حلقه پلاستیکی یا لاستیکی است که در واژن بیمار جهت حمایت از مثانه وارد می شود. پزشک یا سایر متخصصان چگونگی مراقبت از دستگاه را برای بیمار توضیح داده و طریقه تمیز کردن و وارد کردن مجدداً آن را نیز آموزش می دهند. بسیاری از زنان از پساری به عنوان یک جایگزین موقت برای عمل جراحی استفاده می کنند و برخی از بیماران زمانی از پساری استفاده می کنند که عمل جراحی بیش از حد خطرناک است.

استروژن درمانی

پزشک ممکن است استفاده از استروژن را توصیه کند که معمولاً به صورت کرم واژینال، قرص یا حلقه است، به خصوص اگر بیمار یائسه باشد. استروژن درمانی به این علت است که استروژن که به حفظ عضلات لگن کمک می کند، پس از دوران یائسگی کاهش می یابد.

عمل جراحی افتادگی مثانه

اگر بیمار علائم قابل توجه و ناراحت کننده ای داشته باشد، درمان افتادگی مثانه ممکن است به انجام عمل جراحی مثانه نیاز داشته باشد. معمولاً عمل جراحی به صورت واژینال انجام می شود و شامل جابجایی مثانه دچار افتادگی به محل خود، از بین بردن بافت اضافی و سفت کردن ماهیچه ها و رباط های کف لگن است. پزشک ممکن است از نوع خاصی از پیوند بافت برای بازسازی بافت واژن استفاده کند، به طوری که اگر بافت واژن بسیار نازک باشد، آن را تقویت خواهد کرد. برای رفع سیستوسل همراه با پرولاپس رحم، پزشک ممکن است برداشتن رحم (هیسترکتومی) را علاوه بر ترمیم عضلات آسیب دیده ی کف لگن، رباط ها و سایر بافت ها توصیه کند. اگر بیمار تصمیم به باردار شدن دارد، پزشک ممکن است توصیه کند تا عمل جراحی را تا زمانی که فرد زایمان کند، به تعویق بیاندازد. با استفاده از پساری ممکن است علائم افتادگی مثانه به تدریج کاهش یابد. مزایای عمل جراحی می تواند برای سال های زیادی ادامه داشته باشد؛ اما در برخی از موارد خطر عود بیماری وجود دارد که در این صورت ممکن است نیاز به عمل جراحی مجدد باشد.

درمان بی اختیاری ادرار

اگر افتادگی مثانه همراه با بی اختیاری استرسی ادرار همراه باشد ( بی اختیاری ادرار در طول فعالیت شدید) پزشک می تواند یکی از چند روش برای حمایت از مجرای ادرار (تعلیق مجرای ادراری) را توصیه کند و علائم بی اختیاری ادراری فرد را کاهش دهد.

پیشگیری از افتادگی مثانه

• رژیم غذایی پر فیبر و مصرف روزانه مایعات می تواند به کاهش ریسک ابتلا به یبوست کمک کند که خود یکی از عوامل افتادگی مثانه است.
• در صورت ابتلا به یبوست مزمن باید به پزشک مراجعه کرد تا احتمال افتادگی مثانه کاهش یابد.
• وزنه برداری سنگین نیز با افتادگی مثانه مرتبط است و باید از آن دوری کرد.
• اضافه وزن نیز یکی عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به افتادگی مثانه است. کاهش وزن می تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.

عوارض افتادگی مثانه

اگر این وضعیت وخیم شود اختلالات ادراری، ناراحتی ها و بی اختیاری های فشاری، نشت ادرار، خروج ادرار با عطسه و سرفه و زور زدن و… اتفاق خواهد افتاد.

نسخه اصلی مطلب پیشگیری از افتادگی مثانه را در سایت دکتر پیمان صالحی بخوانید.

---