گاهی ممکن است در برخی افراد در اثر تروما، تصادف، تومور، فشار چشم و ... نیاز باشد تا یک یا هر دو چشم تخلیه شوند. اگرچه از دست دادن چشم ها میتواند بسیار ناگوار باشد اما بدون تخلیه چشم ها ممکن است حیات فرد با خطر بیشتری مواجه شود. پس از تخلیه چشم توصیه میشود تا از چشم مصنوعی یا ایمپلنت چشم استفاده گردد. چشم مصنوعی که بصورت مصنوعی تولید میشود میتواند در ظاهر افراد تغییرات مثبتی ایجاد نماید و تاثیر درمانی ندارد. با توجه به اینکه چشم مصنوعی مستقیما با بافتهای چشم مرتبط هستند بنابراین مراقبت از آنها بسیار مهم است.

چشم مصنوعی چیست؟

چشم مصنوعی ابزاری معمول برای افرادی است که چشم خود را از دست داده اند. افراد در تمام سنین و با هر جنسیتی میتوانند پس از تخلیه چشم از چشم مصنوعی استفاده کنند. چشم مصنوعی ابزاری درمانی نیست و به این دلیل استفاده میشود که ظاهر افراد را پس از جراحی تخلیه چشم بهبود بخشد و حس راحتی بیشتری در حدقه چشم تخلیه شده ایجاد کند. امروزه چشم مصنوعی را میتوان به دو شکل تهیه کرد. برخی از انواع چشم مصنوعی از قبل آماده هستند و برخی نیز بر اساس نیاز افراد سفارش داده میشوند و مطابق با میل و نیاز افراد تولید میشوند. چشم مصنوعی آماده ممکن است از نظر اندازه، رنگ و سایر ویژگی ها مطابق با خواسته افراد نباشد که در این حالت میتوان چشم مصنوعی با رنگ چشم متناسب با چشم دیگر سفارش داد.
بسیاری از افراد ممکن است تصور کنند چشم مصنوعی از جنس شیشه است اما امروزه از مواد مختلفی برای ساخت چشم مصنوعی استفاده میشود؛ از جمه:

• شیشه
• آکریلیک
• هیدروکسی آپاتایت
• آلومینیوم اکسید
• پلی اتیلن
• سرامیک زیستی (بیوسرامیک)

این مواد معمولا با بافتهای بدن سازگاری دارند و عوارضی همچون حساسیت ایجاد نمیکنند.

عوارض چشم مصنوعی

استفاده از چشم مصنوعی معمولا ایمن است و خطر یا عارضه ای جدی در پی ندارد. در صورتی که مراقبت کافی از چشم مصنوعی صورت نگیرد احتمال عفونت چشم وجود دارد. همچنین در صورتی که اندازه چشم مصنوعی متناسب با حجم حدقه چشم نباشد ممکن است منجر به ناراحتی بافت حدقه شود و از این نظر آزاردهنده باشد. عارضه ی دیگر چشم مصنوعی که بسیار کم رخ میدهد افتادگی پلک است که ممکن است در اثر وزن چشم مصنوعی ایجاد شود.

نحوه مراقبت از چشم مصنوعی چگونه است؟

برای مراقبت از چشم مصنوعی باید در مرحله وارد کردن چشم مصنوعی به چشم، خارج کردن آن، شستشو و تمیزکردن آن نکاتی را رعایت کرد.

مرحله وارد کردن چشم مصنوعی:

• برای وارد کردن چشم مصنوعی با انگشت لازم است تا ابتدا با انگشت اشاره پلک بالا را بالا کشید. سپس باید لبه بالایی چشم مصنوعی را به آرامی و احتیاط زیر پلک بالا قرار داد.
• پس از اینکه چشم مصنوعی از بالا وارد جایگاه خود شد زمان رها کردن پلک بالا فرا میرسد. در مرحله بعد باید پلک پایین را پایین کشید و پلک زد تا چشم مصنوعی در محل خود قرار گیرد.
• روش جایگزین برای وارد کردن چشم مصنوعی به چشم، استفاده از کاپ مکشی (Suction Cup) به جای انگشت است. در این حالت، ابتدا سر کاپ مکشی را فشار داده و جلوی چشم مصنوعی را به نوک کاپ می چسبانیم. سپس پلک بالا را بالا میکشیم و لبه چشم مصنوعی را به زیر پلک وارد میکنیم. سپس پلک پایین را پایین میکشیم و مانند قبل چشم مصنوعی را وارد چشم میکنیم. پس از این مرحله ته کاپ مکشی را فشار میدهیم و پس از جداشدن چشم مصنوعی از کاپ مکشی پلک میزنیم.

مرحله خارج کردن چشم مصنوعی:

ابتدا پلک پایین را با انگشت اشاره پایین میکشیم، به بالا نگاه میکنیم و انگشت را به سمت گوش میکشیم. اجازه میدهیم تا چشم مصنوعی به سمت بیرون سُر بخورد. سپس به آرامی چشم مصنوعی را بصورت کامل بیرون میکشیم. در صورتی که از کاپ مکشی استفاده شود، ابتدا سر کاپ را فشار میدهیم تا هوای درون آن خالی شود. در همین حال، سر کاپ را به چشم مصنوعی متصل میکنیم. سپس چشم مصنوعی را به سمت بالا و بیرون خم کرده و از روی پلک پایین بیرون می آوریم. پس از این مرحله میتوان با فشار دادن سر کاپ، آن را از چشم جدا کرد.

پاک کردن چشم مصنوعی:

با گذشت زمان، سطح چشم مصنوعی با پروتئین ها و نیز عوامل بیرونی پوشیده میشود. پاکیزه نگه داشتن پروتز چشم میتواند علاوه بر افزایش عمر پروتز، سلامت حدقه چشم را نیز تضمین کند. با این حال پاک کردن بیش از حد چشم مصنوعی نیز توصیه نمیشود زیرا ممکن است منجر به تحریک کردن بافت یا خشک شدن آن شود و این مسئله میتواند آزاردهنده باشد. بنابراین توصیه میشود تا هر 1 تا 2 ماه یکبار به پاک کردن چشم مصنوعی اقدام شود.
برای پاک کردن چشم مصنوعی از آب گرم استفاده میشود. در این حالت با گرفتن چشم مصنوعی زیر آب گرم یا غوطه ور کردن آن در آب گرم، با نوک انگشتان خود به آرامی آنها را مالش میدهیم. سپس با یک دستمال نرم و تمیز، سطح آن را به آرامی پاک میکنیم. گاهی میتوان از صابون های ملایم یا شامپو بچه در محلول آب گرم استفاده کرد. از سایر محلولهای پاک کننده و نیز الکل برای پاک کردن چشم مصنوعی نباید استفاده کرد زیرا به چشم مصنوعی آسیب میزنند.

• صیقل زدن یا پولیش کردن: توصیه میشود تا هر شش ماه یک بار صیقل زدن حرفه ای انجام گیرد. این کار باعث حذف خراش ها، پروتئینها و مواد زائد از سطح چشم شده و افزایش راحتی استفاده، کاهش خشکی مخاطی و ایجاد شکلی طبیعی تر در چشم مصنوعی را در پی دارد. برای انجام این مرحله میتوان به پزشک مراجعه کرد. در طی این مرحله وضعیت حدقه نیز بررسی میشود تا از وضعیت بافتهایی که چشم مصنوعی در آن قرار میگیرد اطمینان حاصل شود. از نشانه های اینکه چشم مصنوعی نیاز به صیقل خوردن دارد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ایجاد حساسیت یا خراش در پلک
2. افزایش خشکی و ناراحتی بافت
3. تغییر شکل چشم مصنوعی یا نحوه قرار گرفتن آن

تعویض چشم مصنوعی:

بصورت معمول توصیه میشود تا افراد هر 5 سال یک بار چشم مصنوعی خود را تعویض کنند. علت این توصیه تغییر شکل بافت، تغییر جایگاه ایمپلنت، شکستگی سطح آکریلیک و حذف باکتریها است. از نشانه های اینکه چشم مصنوعی نیاز به تعویض دارند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش خشکی چشم
• خشکی چشم یا ایجاد ناراحتی در بافت
• عفونت های عود شونده
• افتادگی پلک
• تغییر شکل چشم

مرطوب کردن چشم مصنوعی

با توجه به اینکه گرمای هوا، گرد و خاک، باد، شنا کردن، سفر با هواپیما و ... میتوانند منجر به خشکی چشم شوند توصیه میشود تا از انواع مرطوب کننده های ویژه چشم مصنوعی برای ایجاد راحتی بیشتر استفاده شود.

مراقبت از بافت:

افرادی که از چشم مصنوعی استفاده میکنند احتمالا دچار خشکی بافت در چشم تخلیه شده میشوند. حساسیت، سرمای هوا، عفونت سینوسی و ... میتوانند این خشکی بافت را تشدید کنند. در این حالت ممکن است نیاز به درمان با آنتی بیوتیک ها یا داروهای استروئیدی باشد. این فرآیندهای درمانی باید تحت نظر پزشک متخصص صورت گیرند.

مراقبت از چشم مصنوعی در هنگام فعالیت بدنی:

توصیه میشود در هنگام فعالیت بدنی همچون ورزش و ... از عینک های محافظ استفاده گردد.

توصیه های تکمیلی برای مراقبت از چشم مصنوعی

• در هنگام دست زدن به چشم مصنوعی برای در آوردن، جاگذاری و شستشوی آن حتما از دستهای شسته و تمیز استفاده شود.
• هنگام دستکاری چشم مصنوعی دقت شود تا سطح اطراف طوری نباشد که افتادن چشم مصنوعی منجر به شکستن آن شود.
• دستکاری بیش از حد چشم مصنوعی منجر به حساسیت پوست و خشکی بافت اطراف چشم مصنوعی میشود بنابراین تنها در صورت نیاز این کار صورت گیرد.
• در هنگام صحبت با افراد سعی شود تا بصورت مستقیم به آنان نگاه شود. حرکت سر و شانه ها به جای حرکت چشم میتواند ظاهر طبیعی تری ایجاد نماید.

چشم مصنوعی با قابلیت دیدن

امروزه چشم های مصنوعی تنها برای حفظ ظاهر و زیبایی افراد به کار میروند و نمیتوانند قابلیت دیدن را ایجاد نمایند. با این حال امیدها برای ساخت چشم مصنوعی با قابلیت دیدن وجود دارند که برای رسیدن به این هدف نیاز به زمان بیشتری است.

قیمت چشم مصنوعی

قیمت پروتز چشم مصنوعی به عوامل مختلفی مانند کیفیت ساخت، شرکت سازنده، مواد استفاده شده برای ساخت چشم مصنوعی و ... وابسته است. انواع چشم مصنوعی قیمت های متفاوتی دارند. همچنین انتظار میرود تا قیمت چشم مصنوعی که بصورت ویژه برای یک فرد طراحی و ساخته میشود از نمونه های آماده بیشتر باشد.

نسخه اصلی مطلب نحوه مراقبت از چشم مصنوعی چگونه است؟ را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---