امروزه جراحی لیزیک را می توان متداول ترین جراحی اصلاح عیوب انکساری چشم دانست که برای بهبود وضعیت بینایی افراد دوربین، نزدیک بین و همچنین افراد مبتلا به آستیگمات چشم به کار میرود. این جراحیها به دلیل اینکه فرد را از عینک بی نیاز کرده و بینایی مناسبی در اختیار فرد قرار میدهند مورد استقبال قرار گرفته اند. واژه لیزیک امروزه بعنوان یک اصطلاح عمومی نیز به کار می رود که خود شامل انواع جراحی هایی است که در آن از لیزر جهت اصلاح عیوب انکسارى استفاده می شود.

انواع جراحی های لیزری وجود دارند که بنابه نوع آسیب چشم به کار گرفته می شوند. برخی دسته بندیها دو دسته اصلی جراحی عیوب انکسارى با لیزر را نام میبرند که شامل جراحی پی آر کی و لیزیک مرسوم است. در هر دو روش از لیزر برای تغییر شکل قرنیه استفاده می شود اما روش جراحی کمی متفاوت است. در روش لیزیک، یک فلپ نازک در قرنیه ایجاد می شود و بافت از زیر آن برداشته شده و پس از جراحی به جایگاه خود بازگردانده می شود. در روش پی آر کی لایه بیرونى از سطح قرنیه برداشته مى شود و جراحی صورت می گیرد.

با گذر زمان این بخش خود به خود ترمیم می یابد. روش های جراحی لیزری دیگری نیز علاوه بر موارد ذکرشده وجود دارند که از جمله آنها می توان به لیزیک با استفاده از لیزر فمتوسکوند اشاره کرد که کاربرد فراوانی که جراحی چشم یافته است. امروزه استفاده از لیزر در جراحی چشم در حال گسترش است و انواع تکنیک ها در حال پدید آمدن هستند که معایب سایر روش ها را رفع کرده و مزایای جدیدی را ایجاد می کنند. در ادامه این مطلب به معرفی جراحی لیزیک مرسوم، و جراحی با لیزر فمتوسکوند خواهیم پرداخت.

لیزیک مرسوم (LASIK: laser in-situ keratomileusis) :

این روش جراحی برای افراد نزدیک بین، دوربین همچنین افرادی که دچار آستیگمات چشم هستند می تواند استفاده شود و روش مناسبی برای جایگزینی عینک یا لنزهای تماسی است. نکته مهم در مورد این جراحی این است که همه افراد کاندید مناسبی برای جراحی نیستند. در صورتی که قرنیه چشم انحنای مناسب خود را از دست بدهد، نور پس از تماس با قرنیه در مسیر مناسبی حرکت نمی کند، در نتیجه تصویر تشکیل شده از اشیا، تار خواهد بود. روش لیزیک روشی است که با استفاده از لیزر، تغییر شکلی در قرنیه اینجا می کند. در نتیجه وضعیت بینایی بهبود می یابد.

روش جراحی لیزیک برای چه افرادی مفید است؟

افراد نزدیک بین

افراد نزدیک بین افرادی هستند که چشم آنها اجسام نزدیک تر را واضح تر از اجسامی در فاصله دورتر می بیند. زمانی نزدیک بینی ایجاد می شود که کره چشم نسبت به قرنیه کشیده تر باشد. این مسئله باعث می شود تا نور به جای تمرکز بر روی شبکیه، در جلوی آن متمرکز شود و تصویر ایجادشده بر روی شبکیه تار باشد.

افراد دوربین

افراد دوربین افرادی هستند که چشم آنها اجسام دورتر را واضح تر نسبت به اجسام نزدیک تر می بیند. این حالت زمانی ایجاد می شود که قرنیه صاف تر و یا کره چشم نسبت به قرنیه کوتاه تر از حالت طبیعی باشد. در این حالت نور به جای متمرکزشدن بر روی شبکیه در نقطه ای در پشت آن متمرکز می شود.

افرادی که چشم آنها دچار آستیگمات است :

در صورتی که قرنیه چشم به صورت نامتوازنی انحنا یابد نمی تواند نور را به طور متناسب متمرکز کند.

چه افرادی نمی توانند از جراحی لیزیک استفاده کنند؟

برای اینکه که بتوان جراحی لیزیک را بر روی یک فرد انجام داد لازم است تا قدرت بینایی فرد در طول یک بازه زمانی مشخص (معمولاً یک سال) پایدار باشد، به این معنی که طی یک سال قبل از جراحی لیزیک شماره چشم آنها تغییر نکرده باشد. همچنین جراحی لیزیک بر روی افراد زیر ۱۸ سال معمولاً صورت نمی گیرد. برخی بیماری ها نیز وجود دارند که می توانند عوارض جراحی لیزیک را افزایش دهند. این بیماری ها شامل موارد زیر هستند:

• خشکی چشم
• گلوکوم
• مردمک بزرگ
• آب مروارید
• عفونت چشم، از جمله تبخال چشمی یا کراتیت
• قوز قرنیه : این بیماری باعث می شود قرنیه به مرور زمان نازک شود.

نکاتی که قبل و پس از جراحی لیزیک باید رعایت شوند :

• با توجه به اینکه استفاده از لنزهای تماسی می تواند شکل قرنیه را تغییر دهد بنابراین نتایج جراحی لیزیک را تحت تاثیر قرار می دهد، پس لازم است تا فرد، بسته به نوع لنز خود چند هفته قبل از جراحی لیزیک از استفاده از آنها خودداری کند. برای لنزهای تماسی نرم حداقل دو هفته و برای لنزهای سخت حداقل ۴ هفته دوری از لنز ضروری است.
• پس از جراحی لیزیک از پوشیدن لباس هایی که پرز معلق در هوا ایجاد می کنند خودداری شود.
• با توجه به اینکه این جراحی به صورت سرپایی انجام می شود و فرد پس از جراحی می تواند محل درمان را ترک کند، باید وسیله ایاب و ذهابی در اختیار داشته باشد که لازم نباشد در طی آن رانندگی کند.
• استفاده از مرطوب کننده ها و مواد آرایشی به دلیل ایجاد آلودگی در صورت باید متوقف شود. با توجه به این که عفونت چشم مسئله ای خطرناک است معمولاً به مدت حداقل دو هفته افراد از استفاده از مواد آرایشی در اطراف چشم منع می شوند.
• پس از جراحی لیزیک از مالش چشم خودداری شود زیرا می تواند باعث آسیب هایی شود که برای بهبود آن نیاز باشد تا جراحی دیگری بر روی چشم صورت بگیرد.
• معمولا پس از جراحی لیزیک احساس سوزش، ناراحتی و درد ملایم طبیعی است. همچنین برخی افراد پس از جراحی احساس می کنند که در چشم آنها چیزی افتاده است که معمولا همه این علائم در طی چند روز رفع می شوند.
• پس از جراحی لیزیک فرد فوراً باید در اتاق تاریکی استراحت کند و جهت محافظت از چشمان خود از عینک های تیره استفاده نماید.
• داروهایی که پس از جراحی لیزیک تجویز می شوند ممکن است شامل آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد التهاب باشند که فرد بین ۵ تا ۱۴ روز باید از آن ها استفاده کند. برای مرطوب نگه داشتن چشم ها از اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده استفاده شود.
• تا بهبودی کامل چشم لازم است تا افراد بین یک تا دو ماه از شناکردن خودداری کنند. سایر ورزش ها در صورتی که برخورد زیادی ندارند سه روز پس از جراحی و در صورتی که ورزش هایی پر تنش هستند حداقل ۴ هفته پس از جراحی می توان انجام داد.

زمان بهبود جراحی لیزیک چقدر است؟

با اینکه افرادی که تحت جراحی لیزیک قرار گرفته اند پس از جراحی می توانند دید مناسبی داشته باشند اما بهبود کامل وضعیت چشم بین ۳ تا ۶ ماه به طول می انجامد.

عوارض جراحی لیزیک چیست؟

معمول ترین عوارض جراحی لیزیک شامل موارد زیر هستند :

• خشکی چشم : این مسئله که بین ۶ تا ۱۲ ماه طول می کشد به دلیل کاهش تولید اشک توسط چشم است. برای حل این مشکل می توان از قطره های اشک مصنوعی استفاده کرد.
• تغییر در بینایی : یک نفر از هر پنج نفر که جراحی لیزیک بر روی آنها صورت می گیرد گزارشاتی از مشاهده هاله های نور، الگوهای ستاره مانند و درخشش نور را گزارش می کنند. این مشکل معمولا طی چند روز رفع می شود. گاهی برای حل این مشکل زمان طولانی تری (بین ۳ تا ۶ ماه) لازم خواهدبود.

برخی افراد پس از جراحی لیزیک احساس می کنند که در درون چشم آنها چیزی افتاده است. همچنین این افراد تاری دید را نیز گزارش می کنند. معمولاً این مشکل با مصرف کورتیکواستروئیدها و در طی چند هفته رفع می گردد.
علاوه بر موارد مطرح شده، مشکلات نادری نیز وجود دارند که اگر چه به ندرت رخ می دهند اما می توانند مشکلات حادی را ایجاد کنند. این عوارض نادر شامل موارد زیر هستند:

• نوروپاتی بینایی ایسکمیک : در صورتی که جریان خون به اعصاب بینایی نرسد، می تواند باعث از دست رفتن بینایی شود.
• جداشدگی شبکیه
• خونریزی در پشت چشم
• کراتیت عفونی
• جداشدن زجاجیه خلفی

لیزیک با لیزر فمتوسکوند (Femtosecond-assisted LASIK) :

لیزر فمتوسکوند یک لیزر فرو سرخ است که می توان بوسیله آن به آسیب کنترل شده بافت پرداخت. امروزه سیستم های لیزر فمتوسکوند مختلفی طراحی و بکار گرفته می شوند. این روش به نام فمتو لیزیک نیز شناخته می شود.

تفاوت جراحی فمتوسکوند با جراحی لیزیک مرسوم و جراحی پی آر کی :

در حقیقت جراحی فمتوسکوند، نوعی جراحی با لیزر است و مانند سایر روش های جراحی با لیزر، برای تغییر شکل قرنیه و بهبود وضعیت بینایی از لیزر استفاده می شود. در لیزیک مرسوم، به جای حذف لایه بالایی قرنیه، یک فلپ ایجاد می شود. این فلپ در روش لیزیک مرسوم توسط ابزار مکانیکی و نه لیزر ایجاد می شود. در جراحی فمتولیزیک، فلپی که ایجاد می شود با استفاده از لیزرهای فمتوسکوند است و نیازی به استفاده از از ابزارهای مکانیکی نیست. در جراحی پی آر کی برخلاف این دو جراحی، فلپ ایجاد نشده و لایه بالایی قرنیه به طور کامل برداشته می شود. این لایه پس از مدتی خود به خود ترمیم می شود.

چه افرادی برای جراحی فمتولیزیک مناسب هستند؟

• افرادی که بالای ۱۸ سال سن دارند.
• افرادی که وضعیت بینایی آنها پایدار است و طی یک سال گذشته تغییری در شماره عینک یا عدسی های تماسی آنها ایجاد نشده است.
• افرادی که می خواهند تحت جراحی فمتولیزیک قرار بگیرند نباید دچار بیماری هایی باشند که بهبود زخم ها را با مشکل مواجه می کند.
• افرادی که قرنیه نازکی دارند احتمال بالایی برای مشکلات بینایی در اثر جراحی لیزیک دارند.
• افرادی که سابقه جراحی های انکساری را دارند احتمالاً از جراحی فمتو یا سایر انواع لیزیک منع شوند.

برخی از بیماری ها نیز وجود دارند که افراد مبتلا به آن ها معمولا از جراحی لیزیک منع می شوند. این بیماری ها شامل بلفاریت یا پلک ملتهب، خشکی چشم، هرپس سیمپلکس ( تب خال)، هرپس زوستر، ایریتیس یا آماس عنبیه، فشار چشم و پیرچشمی است. لازم است تا پزشک متخصص از وجود این بیماری ها در فرد آگاهی داشته باشد.

مکانیسم انجام جراحی لیزیک فمتوسکوند :

در این جراحی از دو نوع لیزر برای تصحیح بینایی استفاده می شود. ابتدا یک لیزر فمتوسکند برای ایجاد فلپ های نازک در قرنیه استفاده می شود. سپس لیزر دیگری به نام لیزر برانگیخته اکسایمر برای تغییر شکل بافت زیرین قرنیه و تصحیح بینایی استفاده می شود. پس از این فرایند، فلپ ایجاد شده به محل اصلی خود باز گردانده می شود. در این روش، وجود لیزر فمتوسکوند جراح را از تیغ جراحی (میکروکراتوم) بی نیاز می کند. این تیغه در سایر روش ها برای ایجاد فلپ در قرنیه استفاده می شود.

مزایای لیزیک با لیزر فمتوسکند چیست؟

اولین مزیت روش های لیزیک فمتوسکوند، بی نیازی از تیغ جراحی است. سایر مزایای لیزیک فمتوسکوند شامل موارد زیر می باشد:

• در این روش کنترل بالایی بر روی ضخامت فلپ ایجاد شده در قرنیه وجود دارد.
• خطر سایش قرنیه در طی جراحی کاهش می یابد.
• خطر ایجاد آستیگماتیسم بعد از لیزیک کم است.

در برخی از موارد لیزر فمتوسکند این امکان را برای جراح ایجاد می کند که فلپ قرنیه ایجادشده را به حد کافی نازک کند. این مسئله جراح را قادر می سازد تا به مقدار زیادی نزدیک بینی را ترمیم کند. با توجه به اینکه فلپ ایجاد شده در این جراحی دارای لبه هایی است که امکان بازگشت به محل اصلی خود را فراهم می کند، زمان التیام آن کاهش یافته و خطر جابجایی به حداقل می رسد.

عوارض جراحی فمتوسکوند چیست؟

روش های جراحی لیزیک به طور کلی روش هایی ایمن هستند که تاثیر بسزایی در تصحیح بینایی دارند. این جراحی ها به طور معمول عوارض چندانی ندارند اگرچه احتمال بروز عوارض صفر نیست. در مورد جراحی فمتوسکوند نیز این نوع جراحی به طور عمومی شامل خطرات انواع جراحی های لیزیک است که شامل موارد زیر هستند:

• جراحی تاثیر مورد قبولی نداشته باشد و نیاز به جراحی های ثانویه ایجاد شود.
• تاثیر جراحی با گذشت زمان کاهش یابد.
• مشکلاتی در بینایی همانند مشاهده هاله های نور ایجاد شود.

علاوه بر این مشکلات عمومی، برخی مشکلات نیز وجود دارند که به صورت اختصاصی مربوط به جراحی فمتولیزیک هستند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:

• لایه ی حبابی مات (OBL) : در صورتی که حباب های گاز در فلپ تجمع پیدا کنند موجب اختلال در عملکرد صحیح لیزر می شوند.
• سندروم حساسیت به نور گذرا (TLSS) : ممکن است چند روز یا چند هفته پس از جراحی حساسیت شدیدی نسبت به نور ایجاد شود که باعث مشکلاتی در بینایی شود. برای بهبود این وضعیت ممکن است از استروئیدهای موضعی استفاده گردد.
• نور رنگین کمانی (Rainbow glare) : در صورتی که در حین جراحی بی نظمی هایی در پشت فلپ ایجاد شود می تواند باعث شود تا فرد هنگام نگاه کردن به منبع نور سفید، باندهای رنگی مانند طیف رنگین کمان مشاهده کند.

نسخه اصلی مطلب لیزیک چشم را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---