دستگاه ادراری ، متشکل از کلیه ، حالب ، مثانه و پیشابراه می باشد. به طور کلی تمامی بخش های دستگاه ادراری از طریق سونوگرافی قابل تشخیص هستند ؛ اما لازم به ذکر است که حالب طبیعی معمولا از آن جا که قطر بسیار کمی دارد و دو جدار آن به صورت مجازی روی هم خوابیده اند ، در سونوگرافی دیده نخواهد شد.

کاربردهای سونوگرافی دستگاه ادراری

سونوگرافی ، کاربردهای متعددی در بررسی دستگاه ادراری دارد که از جمله کاربردهای آن ، می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• بررسی تومورها
• کیست ها و آبسه های کلیه
• تست پروستات و مثانه
• بررسی اندام کلیه در بیماران پیوند کلیه
• هیدرونفروز ناشی از انسداد سنگ یا دیگر توده ها

توجه داشته باشید که برای سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری ( شامل بررسی پروستات و مثانه ) حتما باید مثانه پر باشد. در صورت داشتن سوند فولی حتما کلامپ شود. برای بررسی مثانه و مجاورت آن نیز باید مثانه پر باشد؛ اما مثانه لبریز از ادرار ( به شدت پر ) به علت پس زدن ادرار به حالب و سیستم جمع کننده ادرار و لگنچه های کلیه ممکن است منجر به اشتباه در تشخیص شود. گاهی لازم است که مثانه در دو حالت پر و پس از تخلیه ( مثلا برای بررسی بزرگی پروستات ) سونوگرافی شود.

در بیماران مبتلا به درد حاد پهلو، سونوگرافی سیستم ادراری می تواند در شناسایی هیدرونفروز ناشی از سنگ، کمک کند بایستی به خاطر داشت که هیدرونفروز یک طرفه یا بدون همراهی با هماچوری ممکن است ناشی از فشار خارجی، ناشی از خونریزی یا خود آنوریسم شکمی و یا سایر توده ها باشد. در بیمارانی که احتباس ادرار ثانویه به انسداد خروجی مثانه ( مثل بزرگی پروستات )، هیدرونفروز دو طرفه دیده می شود. در بیماران مبتلا به درد پهلو به همراه وجود پیوری ( افزایش WBC و چرک در ادرار )، بررسی بیماران از نظر وجود انسداد، سنگ، یا آبسه برای تعیین نیاز به دخالت بیشتر یا تصویر برداری تکمیلی نقش اساسی دارد.

بررسی درد پایین و راست شکم با سونوگرافی مجرای ادرار

مواردی از پاتولوژی های مربوط به شکم حاد، موجب درد در ناحیه تحتانی و راست شکم شده و سونوگرافی مجاری ادراری می تواند در بررسی سریع آنها نقش داشته باشد. در خانم هایی که با شروع حاد درد شدید به قسمت تحتانی شکم مراجعه می کنند، پاره شدن حاملگی خارج رحمی ، پیچش یا تورشن تخمدان، و کیست هموراژیک تخمدان بایستی اولین موارد شک بالینی باشد. سونوگرافی روش تصویر برداری انتخابی برای بررسی موارد درد شدید و حاد در ناحیه تحتانی و راست شکم است. همین طور، موارد کمتر اورژانسی، نظیر کیست هموراژیک تخمدان را نیز می تواند مشخص کند.

در بیماران مبتلا به درد حاد سمت راست شکم که به ناحیه کشاله ران پهلو تیر می کشد، سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری بایستی برای ارزیابی از نظر هیدرو نفروز ناشی از سنگ مسدود کننده حالب انجام شود. خلاف اشعه ايکس، در تکنولوژى سونوگرافى (اولتراساند) از اشعه و تابش استفاده نمى شود. در عوض، در اين تکنولوژى از امواج صوتى خاصى استفاده مى شود که توسط گوش انسان قابل شنيدن نيست. انعکاس امواج صوتى بر روى اندام هاى بدن، تصاويرى را خلق مى کند که پزشک شما با توجه به آن مى تواند اندازه طبیعی کلیه در سونوگرافی ، شکل، مکان و گاها جريان خون در کليه هاى شما و همچنین علائم خون در اردار را مورد بررسى قرار دهد.

از آنجايى که در فرايند سونوگرافى کلیه اشعه اى تابش نمى شود و يا از رنگ کنتراست استفاده نمى شود، اين تکنولوژى براى کودکان، زنان باردار، و افرادى که به رنگ حساسيت دارند مناسب است.
علاوه بر اين، براى انجام سونوگرافى مجاری ادراری نيازى نيست که مانند ساير آزمايش ها آماده باشيد يا مثلا ناشتا باشيد. گاهى اوقات متخصصان مراقبت هاى بهداشتى ممکن است از شما بخواهند تا با مثانه پر براى انجام آزمايش بياييد. در اين صورت آنها مى توانند حجم مثانه را قبل و بعد از ادرار مورد بررسى قرار دهند. به طور معمول، انجام سونوگرافى سیستم ادراری دردناک نيست. فقط ممکن است در نقاطى که دستگاه که به آن ترانسفورماتور مى گويند با بدن شما تماس حاصل مى کند کمى احساس فشار کنيد.

علاوه بر اين، سونوگرافى کليه و مجرای ادراری همچنين ممکن است در ديگر موارد پزشکى کار برد داشته باشد. چند نمونه از اين موارد در زير ذکرشده است:

• راهنماى فرو بردن سوزن براى نمونه بردارى
• تخليه کيست ها و آبسه ها
• قرار دادن يک نفروستومى يا يک لوله تخليه در کليه

اقدامات قبل از سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری

پزشک شما ممکن است از شما بخواهد تا پيش از انجام اين آزمايش تا حد امکان آب کمترى بنوشيد، مثلا مقدار 0.7 لیتر آب يا کمى بيشتر. ممکن است از شما خواسته شود تا مثانه خود را پر نگه داريد. اگر هم لازم باشد که بعد از انجام سونوگرافى مثانه خود را خالى کنيد، ممکن است از شما بخواهند تا در اتاق انتظار مقدار زيادى آب بنوشيد تا مثانه پر شود. به طورمعمول، براى انجام سونوگرافى کلیه و مجاری ادراری از مسکن استفاده نمى شود.

پيش از انجام سونوگرافى کليه و سیستم ادراری، ممکن است از شما خواسته شود تا يک فرم رضايت نامه را بخوانيد و امضاء کنيد، و در طى آن ضمانت دهيد که تکنسين اجازه انجام سونوگرافى روى بدن شما را دارد. اگر چیزی وجود دارد که شما متوجه نمى شويد و یا باعث ناراحتی شما می شود، بدون معطلى راجع به آن سؤال بپرسید. لباس راحت بپوشيد. تکنسين مى بايست نوعى ژل را روى پوست بدن شما بمالد. اين ژل به هدايت امواج صوتى کمک مى کند. اين ژل لباس را لک نمى کند، ولى حالتى چسبناک دارد و پاک کردن آن از روى پوست کمى سخت است.

گاهى اوقات ممکن است تکنسين از شما بخواهد تا لباس هاى خود را عوض کنيد و يک گان بيمارستانى بپوشيد. براى انجام سونوگرافى کلیه و مجاری ادراری هيچ نوع جواهراتى به همراه نداشته باشيد. حتما تمامى جواهرات و وسايل ارزشمند خود را در منزل بگذاريد. تمامى دستورالعمل هاى اضافى که تکنسين به شما مى گويد را حتما انجام دهيد.

چگونگی انجام سونوگرافی مجاری ادراری

پزشک شما ممکن است سونوگرافی کلیه را به عنوان یک آزمایش سرپایی درخواست کند، یا اگر در بیمارستان بستری هستید، ممکن است بخشی از آزمایشات تشخیصی بستری شما باشد. هر بيمارستان و کلينيکى داراى پروتوکل هاى مخصوص خود هستند که از شما مى خواهند طبق آن براى انجام آزمايش آماده شويد، ولى استانداردهايى وجود دارد که در تمامى آن ها يکسان است. تکنسين از شما خواهد خواست به حالت دمر و روى شکم دراز بکشيد تا براى انجام سونوگرافى به کليه دسترسى داشته باشد.

همان طور که پيش تر اشاره شد، تکنسين ژلى را روى پوست شما مى مالد تا هدايت امواج صوتى راحت تر شود و تصاوير مورد نظر به دست آيند. تکنسين از يک ترانسفورماتور بر روى پوست بدن شما استفاده مى کند، و آن را در ناحيه مورد نظر قرار مى دهد. ترانسفورماتور هيچ دردى ندارد، فقط ممکن است در محلى که تکنسين آن را قرار مى دهد شما کمى احساس فشار کنيد، چرا که تکنسين گاها مجبور است براى پيدا کردن زاويه مناسب و گرفتن بهترين عکس اين دستگاه را روى بدن شما کمى فشار دهد.

ممکن است از شما خواسته شود چند دقيقه موقعیت خود را حفظ کنید، یا از شما خواسته شود که موقعیت خود را برای یک تصویر واضح تر تنظیم کنید. اگر تکنسين در حال بررسى جريان خون کليه ها باشد، ممکن است صداى " فش فش " مانندى را بشنويد. وجود اين صدا کاملا طبيعى است. اگر لازم باشد که کليه هاى شما اسکن شوند، شايد نياز باشد که با مثانه پر سونوگرافى کلیه و مجاری ادراری را انجام دهيد. سپس مثانه را خالى کنيد و با مثانه خالى دوباره سونوگرافى انجام دهيد.

هنگامى که سونوگرافى تمام شد، تکنسين ژل را از روى بدن شما پاک خواهد کرد. سپس شما مى توانيد لباس خود را بپوشيد و اتاق را ترک کنيد. پزشک جواب سونوگرافی کلیه را به شما اعلام خواهد کرد و شايد لازم باشد پس از انجام سونوگرافى اقداماتى را انجام دهيد.

مشکلات سونوگرافی کلیه

سونوگرافى کليه يک روش بى خطر و مطمئن براى بررسى بيمار و به دست آوردن عکس هاى حياتى بدون استفاده از اشعه است. اکثر مردم نبايد هيچ گونه عوارض جانبى در رابطه با انجام سونوگرافى تجربه کنند. در موارد نادر، بيمار ممکن است حساسيت هاى خفيفى را در ناحيه مورد بررسى احساس کند، که اين ناراحتى چند ساعت پس از سونوگرافى سیستم ادراری از بين خواهد رفت.

هزینه سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری

تعرفه کلی سونوگرافی کلیه و سیستم ادراری مطابق اعلام وزارت بهداشت و درمان محاسبه و دریافت می گردد. هزینه سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری بسته به نوع مرکز و نوع بیمه متفاوت است. به طور کلی، هزینه سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری به صورت آزاد و با بیمه، تفاوت قابل توجهی دارد. اما اگر بیمه داشته باشید و اقدام به انجام سونوگرافی سیستم ادراری نمائید، هزینه ها بسیار کمتر است.

نسخه اصلی مطلب سونوگرافی سیستم ادراری به چه منظور درخواست میشود؟ را در سایت دکتر محمد اعظمی بخوانید.

---