انحراف چشم یا استرابیسم یه وضعیتی گفته می شود که در طی آن هر دو چشم در یک زمان نمی توانند به یک نقطه ی معین خیره شوند. عملکرد متقارن دو چشم برای جلوگیری از دوبینی و همچنین داشتن درک مناسب از عمق میدان دید ضروری است. زمانی که چشم ها دچار انحراف باشند، دو تصویر متفاوت از هر دو به مغز ارسال می شود. در ابتدا ممکن است این مسئله منجر به دوبینی و سردرگمی فرد شود اما در صورتی که این مسئله برای زمان طولانی ادامه یابد، مغز تصویر دریافتی از یکی از چشم ها را نادیده می گیرد. در صورتی که انحراف چشم برای مدت طولانی باقی بماند و درمان نشود ممکن است منجر شود تا یکی از چشم ها بصورت دائمی ضعیف شود که این وضعیت با نام تنبلی چشم شناخته می شود.

در برخی نوزادان ممکن است چشم ها دچار انحراف چشم به نظر بیایند در حالی که هر دو به یک شی معین خیره هستند. این حالت که با نام انحراف چشم کاذب شناخته می شود ممکن است به دلیل مقداری پوست اضافی باشد که گوشه ی داخلی چشم ها یا اطراف بینی را پوشانده است. انحراف چشم کاذب در کودکان با افزایش سن کودک و رشد صورت او، بصورت خودبخودی رفع می شود.

انحراف چشم معمولا در نوزادان و کودکانی در سن حدود 3 سالگی ایجاد می شود. البته این به این معنی نیست که در سنین پایین تر یا بزرگسالان امکان وجود انحراف چشم وجود ندارد، بلکه آنان نیز ممکن است دچار انحراف چشم شوند. برخی افراد به اشتباه تصور می کنند که انحراف چشم دوران کودکی لزوما تا بزرگسالی ادامه خواهد داشت در حالی که باید توجه داشت که بررسی به موقع و شروع درمان انحراف چشم می تواند نتایج قابل قبولی ایجاد کند. بنابراین لازم است تا هر کودکی که در سنین بالای 4 ماهگی قرار دارد و چشمان او دچار انحراف به نظر می رسند توسط پزشک متخصص بررسی شوند.

علل انحراف چشم

بطور طبیعی شش عضله با هم در ارتباط هستند تا حرکات چشم را کنترل کنند. این عضلات برای حرکت خود نیاز به پیام عصبی دارند که از مغز برای آنها ارسال می شود و به طور معمول باعث می شود تا چشم ها بصورت هماهنگ با هم حرکت کنند. در صورتی که مشکلی در هر یک از اجزای این فرایند وجود داشته ممکن است چشم ها دچار انحراف شوند و یا فقط زمانی که فرد خیلی خسته است، دچار بیماری شده یا به مدت طولانی به فاصله ی نزدیک خیره شده است این انحراف خود را نشان دهد.

اختلال هایی که منجر به انحراف چشم می شوند ممکن است در بخشی از مغز که پیام عصبی را تولید می کند، اعصابی که پیام را از مغز به عضلات می رسانند و یا خود عضلات ایجاد شده باشند. همچنین برخی بیماری های زمینه ای و آسیب هایی که به چشم وارد می شوند نیز می توانند منجر به انحراف چشم شوند.

برخی فاکتورها یا عامل ها وجود دارند که احتمال ایجاد انحراف چشم را افزایش می دهند. از جمله ی این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سابقه ی خانوادگی و وجود انحراف چشم در اقوام درجه یک

دوربینی شدید و درمان نشده

بیماری هایی مانند سندروم داون یا سکته، آسیب به سر و ...

تشخیص انحراف چشم

پزشکان می توانند انحراف چشم را با یک بررسی کامل چشم تشخیص دهند. برای مشخص کردن توان فوکوس یا تمرکز چشم ها و حرکات آنها ممکن است بررسی ها به شکل های گوناگونی صورت بگیرند. بصورت کلی انتظار داریم روش های زیر برای تشخیص انحراف چشم به کار بروند:

سوال در مورد وجود انحراف چشم در سایر اعضای خانواده یا خویشاوندان

بررسی مشکلات بینایی که فرد در طی روز تجربه می کند

بررسی بیماری های زمینه ای و داروهایی که فرد مصرف می کند

بررسی وضعیت بینایی و میزان دقت در بینایی

بررسی چشم از نظر لنزی که می تواند مشکل بینایی را بهبود بخشد

بررسی انحراف و فوکوس چشم، نحوه ی حرکت چشم و هماهنگی دو چشم با هم

بررسی ساختارهای داخلی و خارجی چشم با روش های مختلف

با بررسی تمام این شرایط و نتایج آزمایشات مختلف، پزشک می تواند در مورد مشکلات چشم فرد و نیز روش های درمانی مناسب نتیجه گیری کند.

درمان انحراف چشم

روش های درمانی مختلفی برای انحراف چشم وجود دارند. می توان برای درمان انحراف چشم از عینک، لنزهای منشوری، جراحی عضلات یا روش های درمانی دیگر استفاده کرد. نکته ی مهم در مورد درمان انحراف چشم این است که اگر انحراف چشم سریع تشخیص داده شود و درمان در مراحل اولیه آغاز شود می تواند نتایج بسیار خوبی ایجاد کند.

به طور کلی روش های درمانی انحراف چشم شامل موارد زیر هستند:

عینک یا لنز تماسی: این روش تنها در برخی افراد ممکن است به کار رود و تنها روش درمانی مورد نیاز باشد.

لنزهای منشوری: این نوع لنزها، نوع ویژه ای از لنزها هستند که در یک سمت خود ضخیم تر از بخش دیگر هستند. ویژگی این لنزها منجر می شود تا نور به طور مناسبی شکسته شود و لازم نباشد فرد چشم خود را بیش از حد منحرف کند.

دید درمانی: در این روش ممکن است برنامه ای تجویز شود که شامل فعالیت های مرتبط با چشم ها است. این فعالیت ها می توانند منجر شوند تا وضعیت فوکوس و هماهنگی چشم ها بهبود یابد. در حقیقت در این روش ها سعی می شود تا به مغز و چشم آموزش داده شود تا هماهنگ با هم کار کنند.

جراحی عضله ی چشم: این نوع جراحی ممکن است با این هدف انجام گیرد که طول و جایگاه عضلات را تغییر دهد. تغییر طول و جایگاه عضلات منجر می شود تا چشم منحرف به مکان مناسبی که قرینه با چشم دیگر است انتقال یابد. افرادی که جراحی می شوند معمولا دیددرمانی نیز نیازمند می شوند.

قیمت عمل انحراف چشم

هزینه نهایی عمل انحراف چشم به عوامل مختلفی مانند نوع جراحی، نوع بیمه، وضعیت انحراف چشم، هزینه های جانبی و ... بستگی دارد. برای آگاهی از قیمت عمل انحراف چشم بهتر است با پزشک مشورت گردد.

بهترین سن برای عمل انحراف چشم

عمل انحراف چشم می تواند حتی در کودکانی در سن 4 ماهگی انجام گیرد. بهتر است تا جراحی در سریع ترین زمان ممکن انجام گیرد زیرا با تصحیح انحراف چشم در مراحل اولیه، مغز راحت تر می تواند خود را با وضعیت بینایی وفق داده و هماهنگ کند. البته جراحی انحراف چشم در کودکانی با سنین بالاتر و نیز بزرگسالان نیز می تواند انجام گیرد.

بطور معمول، 70 تا 85 درصد افرادی که جراحی انحراف چشم را تجربه می کنند وضعیت پایدار بینایی را تا سالها تجربه می کنند. همچنین 20 تا 40 درصد افراد نیز ممکن است پس از چند ماه یا چند سال نیاز به جراحی ثانویه و تکمیلی داشته باشند تا وضعیت تصحیح شده ی چشم آنها تثبیت شود.

نسخه اصلی مطلب علت انحراف چشم چیست؟ را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---