آستیگماتیسم بیماری مربوط به چشم است كه علت آن نقص در انحنای قرنیه یا عدسی چشم است. در حالت طبیعی، قرنیه و عدسی های چشم ساختار های منعطفی هستند که به صورت یکسان در تمام جهات انحنای یکسانی دارند. در این حالت، چشم ساختاری مانند توپ فوتبال دارد که باعث می شود تا نور ورودی به چشم به صورت بسیار دقیقی بر روی شبکیه چشم متمرکز شده و تصویر شفاف از منابع نور ایجاد شود. شبکیه چشم ساختاری در پشت چشم است که نوری که بر روی آن متمرکز شده است را به صورت پیام عصبی تصویر به مغز منتقل می کند.

هرچه این نور تمرکز بیشتری داشته باشد تصویر ایجاد شده نیز شفاف تر خواهد بود. در صورتی که قرنیه یا لنز انحنای یکنواختی نداشته باشند پرتوهای نور هنگام عبور از آنها به درستی خمیده نمی شوند بنابراین بر روی یک نقطه متمرکز نخواهند شد و تصویر ایجاد شده شفاف نخواهد بود. در صورتی که مشکل انحنا در قرنیه باشد آستیگمات چشم از نوع آستیگمات قرنیه (corneal astigmatism) و زمانی که مشکل انحنا در عدسی چشم باشد آستیگمات چشم از نوع آستیگمات عدسی (lenticular astigmatism) است.

در هر دو حالت نور عبوری از چشم مشکل فوکوس داشته و بینایی هر دو حالت نزدیک و دور با مشکل مواجه خواهد شد و تصاویر ایجاد شده تار خواهند بود. باید توجه داشت که مشکل آستیگمات چشم ممکن است با سایر مشکلات چشم مانند نزدیک بینی و دوربینی نیز همراه باشد. افراد بالغ که دچار آستیگمات چشم شدید هستند تغییر ایجادشده در بینایی خود را متوجه می شوند اما کودکانی که دچار آستیگمات چشم می شوند ممکن است از اختلال ایجاد شده در بینایی آگاه نباشد و شکایتی در مورد تاری دید نداشته باشند. آستیگمات چشم درمان نشده در کودکان توانایی آنها در فعالیت های روزانه ، ورزش و مدرسه را دچار مشکل می کند بنابراین لازم است تا کودکان به طور منظم آزمایشات مربوط به چشم را طی کنند.

دلایل ایجاد آستیگمات چشم چیست؟

آستیگمات چشم بیماری شایعی است و دلیل اینکه چرا شکل عدسی یا قرنیه چشم از فردی به فرد دیگر متفاوت است به طور کامل و دقیق مشخص نیست. به نظر می آید که ایجاد آستیگمات چشم یک مسئله توارثی باشد. معمول ترین دلایل ایجاد آستیگمات چشم شامل موارد زیر هستند:

• دلایل توارثی که باعث می شوند فرد از بدو تولد دچار آستیگمات چشم باشد.
• آستیگماتیسم چشم می تواند پس از آسیب به چشم و یا جراحی چشم ایجاد شود.
• بیماری کراتوکنوس (keratoconus) یک بیماری نادر است که در طی آن قرنیه چشم با گذشت زمان نازک تر و مخروطی شکل می شود.

باید توجه داشت که وضعیت آستیگمات چشم می تواند با گذشت زمان بهبود یافته یا بدتر شود. شایعاتی نیز وجود دارند که بیان می کنند که مطالعه در نور کم یا تماشای تلویزیون از فاصله بسیار نزدیک می توانند باعث بدترشدن وضعیت آستیگمات چشم شوند که این مسئله در مورد آستیگمات چشم واقعیت ندارد.

علائم آستیگمات چشم چیست؟

اصلی ترین علائم آستیگمات چشم شامل دید تار یا وجود نواحی تصویری مخدوش در میدان دید است. سایر علائم شامل موارد زیر هستند:

• خستگی چشم
• سردرد
• احساس ناراحتی در چشم

باید توجه داشت این علائم لزوما به معنای وجود آستیگمات چشم نیستند و برای تشخیص دقیق این بیماری نیاز به نظر پزشک الزا می است.

روشهای درمانی آستیگمات چشم

روش های مختلفی برای درمان آستیگمات چشم وجود دارد که بر اساس شرایط بیمار و تشخیص پزشک متخصص می توان آنها را انتخاب کرد. این روش ها شامل موارد زیر هستند:

عینک :

معمولاً افرادی که چشم آنها دچار آستیگمات است برای بهبود بینایی خود از عینک استفاده می کنند. عدسی استفاده شده در عینک های مخصوص آستیگمات به گونه ای شکل دهی می شوند که بتوانند آستیگمات چشم را جبران کنند و در نتیجه نور عبوری از عدسی عینک و سپس عدسی چشم می تواند به خوبی متمرکز شود و تصویری شفاف ایجاد کند. معمولا در عینک های تجویز شده از لنز تک دید استفاده می کنند با این حال افراد بالای ۴۰ سال که دارای پیرچشمی نیز هستند ممکن است به یک عدسی اضافی دو کانونی نیز نیاز داشته باشند.

استفاده از لنزهای تماسی :

در برخی افراد استفاده از لنزهای تماسی مزیت بیشتری نسبت به عینک دارد و باعث دید و میدان دید وسیع تر می شود. با توجه به اینکه لنزهای تماسی مستقیماً بر روی چشم قرار می گیرند لازم است تا برای حفظ سلامتی چشم به صورت منظم و دقیق تمیز شوند تا از آسیب به چشم و عفونت آن جلوگیری شود. انواع مختلف لنزهای تماسی وجود دارند که هر کدام نقاط قوت و ضعف خود را دارند و تشخیص نوع استفاده شده در صورتی که زیر نظر پزشک متخصص باشد می تواند بینایی مناسبی را برای فرد ایجاد کند.

ارتوکراتولوژی (Orthokeratology) :

در این روش درمانی از چندین لنز تماسی سفت برای تغییر شکل قرنیه استفاده می شود. در این حالت لازم است تا فرد در طی دوره زمانی محدودی مثلاً در طول شب لنزهای تماسی را استفاده کرده و پس از مدتی آن ها را خارج کند. در این حالت افرادی که مبتلا به آستیگمات چشم خفیف هستند می توانند بسیاری از فعالیت های روزانه ی خود را را با دید مناسب و بدون لنز تماسی انجام دهند. این روش نمی تواند بینایی را به طور دائمی بهبود ببخشد و در صورتی که فرد استفاده از لنزها را را متوقف کند وضعیت بینایی نیز به شکل سابق خود باز خواهد گشت.

انواع جراحی ها برای درمان آستیگمات چشم

جراحی لیزیک (LASIK: laser in situ keratomileusis) یکی از روش هایی است که می تواند با تغییر شکل قرنیه به اصلاح آستیگمات چشم بپردازد. علاوه بر لیزیک ، روش پی آر کی (PRK: photorefractive keratectomy) نیز وجود دارد که در طی آن بخشی از بافت ها را از لایه های سطحی و داخلی قرنیه خارج می کنند. این فرآیند می تواند به اصلاح آستیگمات چشم منجر شود. تفاوت روش لیزیک با PRK این است که در لیزیک بافت های جدا شده تنها در بخش داخلی قرنیه هستند. لازم به ذکر است؛ اگر آستیگماتیسم بین شماره های 0.5 تا 4 دیوپتر باشد؛ می توان از روش لیزیک چشم استفاده کرد.

مزایا و معایب روش های درمان آستیگمات :

همانگونه که اشاره شد برای بهبود وضعیت آستیگمات چشم روش های درمانی مختلفی وجود دارند. وضعیت بیمار ، سن بیمار و شدت آسیب چشم از جمله فاکتورهایی هستند که در انتخاب نوع روش درمانی موثر هستند. آگاهی از مزایا و معایب هر کدام از روش های درمان آستیگمات چشم می تواند در انتخاب روش مناسب برای درمان آستیگمات چشم مفید باشد.

مزایا و معایب استفاده از عینک برای بهبود آستیگمات چشم :

معمولا این روش ارزانترین و ساده ترین گزینه برای بهبود آستیگمات چشم است. اصلی ترین مشکل استفاده از عینک احتمال آسیب و شکستگی عینک، گم شدن آن و لزوم همراه داشتن همیشگی آن جهت دید مناسب است. برخی افراد تاثیر عینک بر ظاهر و زیبایی خود را نیز به عنوان یکی از معایب این روش بیان می کنند.

مزایا و معایب استفاده از لنزهای تماسی برای بهبود آستیگمات چشم :

از مزایای لنزهای تماسی می توان به امکان انتخاب انواع لنزها اشاره کرد. همچنین این روش برای افرادی که دارای فعالیت بالایی هستند روش درمانی مناسبی است و برخی از شرکت های بیمه نیز هزینه های درمانی آن را پوشش می دهند. از معایب این روش می توان به خطر عفونت چشم اشاره کرد که در اثر عدم رسیدگی به پاکیزگی لنز ها ایجاد می شود. همچنین استفاده از لنزهای تماسی برای همه افراد ممکن نیست.

مزایا و معایب استفاده از جراحی برای بهبود آستیگمات چشم :

اصلی ترین مزیت این روش ها این است که احتمال دائمی بودن آنها وجود دارد. همچنین در افرادی که مشکلات بینایی آنها شدید است یک روش درمانی مناسب به شمار می رود. معایب این روش شامل مشکلات مربوط به جراحی و پس از آن ، هزینه آن و عوارض جانبی جراحی است.

نسخه اصلی مطلب دلایل و علائم آستیگمات چشم چیست؟ را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---