سرطان و درمان آن می تواند انواعی از مشکلات جسمی و شناختی را ایجاد کند و این مشکلات می تواند انجام فعالیت های روزمره یا بازگشت به کار را با مشکل مواجه کند. توانبخشی سرطان شامل انواع مختلفی از متخصصان است که با هم همکاری می کنند تا یک برنامه توانبخشی شخصی را با توجه به اهداف بیمار و ضعف های وی تنظیم کنند. توانبخشی سرطان مجموعه ای از درمان ها که مربوط به بازیابی و حفظ بالاترین سطح ممکن از عملکرد، استقلال و افزایش کیفیت زندگی در بیماران در تمام مراحل تشخیص سرطان است. به طور خلاصه برنامه ای است که به افراد مبتلا به سرطان کمک می کند تا سلامت جسمی و روحی را حفظ و بازیابی کنند. توانبخشی سرطان شامل انواع مختلفی از متخصصان است که با هم همکاری می کنند تا یک برنامه توانبخشی شخصی را با توجه به اهداف بیمار و ضعف های وی تنظیم کنند. شرکت در برنامه توانبخشی سرطان به بیمار کمک می کند تا بهبودی سریع تری داشته باشد.

علل سرطان

هر چیزی ممکن است علت تبدیل سلول های طبیعی بدن به سلول های غیرطبیعی شود. عوامل زیادی هستند که می توانند باعث ناهنجاری سلولی شده و تبدیل به سرطان شوند. برخی از علل سرطان ممکن است ناشناخته باقی بمانند؛ اما علل شناخته شده ای مانند عوامل محیطی یا سبک زندگی ممکن است منجر به سرطان شوند. ممکن است برخی از این علت ها تحت تأثیر آرایش ژنتیکی فرد قرار بگیرند. گاهی ترکیبی از این علت ها منجر به بروز سرطان می شوند. اگر چه تعیین علت اولیه سرطان دشوار یا غیرممکن به نظر می رسد؛ اما تحقیقات انجام شده تعدادی از عوامل که به تنهایی یا با هماهنگی با سایر عوامل منجر به سرطان می شوند را شناسایی کرده است. در لیست زیر، برخی از علت های عمده سرطان برشمرده شده است:

• قرار گرفتن در معرض ترکیبات شیمیایی یا سمی: بنزن، آزبست، نیکل، کادمیوم، وینیل کلرید، بنزیدین، دود توتون و تنباکو یا سیگار (حاوی حداقل 66 نوع ماده شیمیایی سرطان زا و سموم شناخته شده بالقوه) و آفلاتوکسین.
• پرتوهای یونیزه کننده: اورانیوم، رادون، اشعه ماوراء بنفش نور خورشید، پرتوهای آلفا، بتا و گاما و منابع تابش اشعه ایکس
• پاتوژن ها: HPV، EBV یا ویروس اپشتین بار، ویروس های هپاتیت B و C، ویروس سارکوم کاپوسی (KSHV)، شیستوسوما، هلیکوباکتر پیلوری و ...
• ژنتیک: تعدای از سرطان های خاص با ژن های انسانی مرتبط می باشند، از قبیل پستان، تخمدان، کولورکتال، پروستات، پوست و ملانوما. البته بحث ژنتیک در این راستا بسیار گسترده است و در این مطلب نمی گنجد.

علائم سرطان

علائم سرطان به صورت کلی شامل موارد ذیل می باشد که باید در صورت مشاهده و تشدید آن با کادر سلامت درمیان گذاشته شود:

• کاهش شدید وزن و غیر قابل کنترل
• تغییر قابل توجه در بافت پوستی
• بروز تب شدید
• خستگی بیش از اندازه و بدون توجیه
• وجود درد در ناحیه خاص به صورت شدید
• بروز خونریزی بی دلیل
• سردرد های شدید
• بی حسی اندام
• سرفه های سخت و دردناک
• ایجاد اختلال در حس بینایی
• و بسیاری از علائم دیگر

اهداف توانبخشی در بیماران سرطانی

متخصصان توانبخشی سرطان برای افزایش کیفیت زندگی کمک مورد نیاز بیمار را ارائه می دهند، از جمله:

1. بهبود استقامت، قدرت و تحرک
2. افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس
3. آسان تر کردن فعالیت های زندگی روزمره و مراقبت از خود
4. مدیریت اضطراب، پریشانی
5. کاهش خستگی و درد
6. کمک به بازگشت سریع تر به کار و زندگی عادی و بازتوانی
7. برنامه ریزی و تدوین یک برنامه بلند مدت برای درمان سرطان
8. کمک به افزایش فعال بودن در زمینه کاری، خانواده و سایر نقش های زندگی
9. کاهش علائم و عوارض جانبی سرطان و درمان آن
10. حفظ استقلال
11. افزایش کیفیت زندگی

انواع متخصصان توانبخشی سرطان

متخصصانی که در زیر توضیح داده شده نمونه هایی از انواع مختلف متخصصان توانبخشی هستند که می توانند بخشی از تیم مراقبت سرطان بیمار باشد. بسته به نیاز فرد، ممکن است در طول درمان، بهبود و بازتوانی به یک یا چند نفر از این متخصصان مراجعه کنند.

فیزیوتراپیست ها

فیزیوتراپیست ها در کمک به بیماران در بهبود یا بازیابی تحرک تخصص دارند. آنها همچنین می توانند به کاهش یا از بین بردن درد کمک کنند. فیزیوتراپیست های آنکولوژی به طور خاص با افرادی که سرطان دارند و یا نجات یافتگان از سرطان، کار می کنند و در بازتوانی بیماران تأثیر زیادی دارند.

کاردرمانگرها

کاردرمانگرها به حداکثر عملکرد، راحتی و ایمنی بیماران در شرایط زندگی روزمره کمک می کنند. می تواند شامل مدیریت کارهای روزمره، مانند استحمام و لباس پوشیدن باشد. کاردرمانگرها، همچنین روش هایی را برای کاهش تلاش لازم برای انجام برخی کارها آموزش می دهند. این موضوع، به افراد کمک می کند تا خستگی و سایر محدودیت ها را مدیریت کنند.

گفتار درمانگرها

گفتاردرمانگرها در ارتباطات و اختلالات بلع تخصص دارد. آنها می توانند پس از پرتودرمانی و شیمی درمانی برای سرطان های سر و گردن، به افراد در توانایی بلع و غذا خوردن خود کمک کنند.

متخصصان طب فیزیکی

متخصصان طب فیزیکی در پیشگیری، تشخیص و درمان اختلالات عصبی، عضلانی و استخوانی هستند که می توانند نحوه حرکت و عملکرد افراد را تغییر دهند. این متخصصان اغلب با افراد در زمینه مدیریت درد کار می کنند. آنها بر کاهش تورم و کنترل درد تمرکز دارند. آنها اغلب از تکنیک هایی مانند لباس های فشاری، ماساژهای ویژه، تکنیک های بانداژ و تمرینات در بازتوانی استفاده می کنند.

روانشناسان

روانشناسان در درک چگونگی ارتباط رفتار با عملکرد مغز متخصص هستند. روانشناسان با ارائه راهکارهایی برای کاهش استرس، اضطراب و افسردگی، بهزیستی جسمی، روحی و روانی فرد را درمان و کمک می کنند. همچنین به تقویت اعتماد به نفس و تقویت مهارت های شخصی کمک کرده و از افراد در بازگشت به کار در طول یا بعد از درمان سرطان حمایت می کنند.

متخصص تغذیه

متخصص تغذیه به افراد کمک می کند تا الگوی غذایی سالم را برای کاهش خطر عود سرطان اتخاذ کند.

عوارض سرطان

1. عوارض بالینی: اشکال در دفع ادرار، اختلال در سیستم قلب و عروق، مشکلات تنفسی، حس ضعف در عضله، تجربه درد های شدید و مانند این ها.
2. عوارض بیوشیمی: کمبود و یا زیاد بودن پتاسیم، بالا رفتن اسید اوریک، هیپرلپیدمی، هیپرکلسمی و بالا رفتن آمیلازسرم.
3. عوارض شیمی درمانی: مشکل در سیستم گوارش، آرتروفی عضلات و مانند این ها.
4. عوارض جراحی: با توجه به قسمتی که مورد جراحی قرار گرفته است، عوارض مختلفی دیده شده است.

روشهای توانبخشی در بیماران سرطانی

دارو درمانی

حدود 60% بیماران مبتلا به سرطان درد را تجربه می کنند و 25% تا 30% آنها درد شدید دارند. وجود درد سبب کاهش سطح عملکرد فرد می شود. برای کاهش و درمان درد ابتدا مسکن های غیر مخدر (مانند آسپرین و استامینوفن) تجویز می شود و در صورت درد شدید نیاز به استفاده از داروهای مخدر می باشد. داروهای دیگری نیز جهت درمان عوارض این بیماری مانند اضطراب، افسردگی، اختلال خواب و داروهای موضعی برای بیمار تجویز می شود. در بیشتر موارد توانبخشی سرطان، داروی خوراکی تجویز می شود؛ اما در صورت لزوم از روشهای دیگری مانند تزریقات وریدی، اینترادرمال و داخل نخاعی نیز استفاده می شود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی و انجام تمرینات ورزشی مناسب تحت نظارت و آموزش متخصص فیزیوتراپی، در بهبود عوارض ناشی از سرطان (مانند عوارض قلبی ریوی، خستگی، افسردگی، اضطراب و کاهش عملکرد) و افزایش قدرت عضلانی اسکلتی، تقویت سیستم ایمنی بدن بیمار و بهبود کیفیت زندگی او نقش بسیار مؤثری ایفا می کند.

روشهای فیزیکی توانبخشی سرطان

1. سرمادرمانی
2. بیوفیدبک
3. تحریک الکتریکی
4. ماساژ درمانی
5. طب سوزنی

همگی روش های درمانی بی خطر و قابل تحملی برای بیماران سرطانی هستند که البته باید توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام شوند؛ زیرا بعضی از این درمان ها (مانند ماساژ درمانی، تحریک الکتریکی، لیزر و روشهای گرمای عمقی مثل سونوگرافی) نباید به طور مستقیم روی محل شناخته شده تومور انجام شوند.

کار درمانی

توانبخشی و کمک به کاهش مشکلات و اختلالات جسمی و حرکتی بیمار و بازگشت او به حداکثر توانایی ممکن با توجه به شرایط موجود.

گفتار درمانی

توانبخشی بیماران سرطانی که در حرف زدن و بلع غذا دچار مشکل شده اند.

ورزش درمانی

متخصص توانبخشی جهت حفظ قدرت و عملکرد بیمار، با توجه به شرایط او انجام ورزش هایی مانند شنا و آب درمانی ، دوچرخه سواری و… را تجویز می نماید.

نسخه اصلی مطلب توانبخشی بیماران سرطانی با طب فیزیکی را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---