آرتروز شایعترین نوع آرتریت است. این بیماری در سنین میانسالی یا به دلیل آسیب جسمی یا چاقی بروز می کند. استئوآرتریت (OA) که گاه به آن آرتریت سایش و پارگی گفته می شود شایعترین نوع آرتریت است. هنگامی که قسمت صاف بین استخوان ها (غضروف) خراب شود، مفاصل می توانند دردناک، متورم شوند و سخت حرکت کنند. آرتروز می تواند هر مفصل را تحت تأثیر قرار دهد؛ اما بیشتر اوقات در دست، زانو، باسن، کمر و گردن رخ می دهد. این مشکل ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد؛ اما معمولاً در دهه 50 شروع می شود و بیشتر از آقایان بر زنان تأثیر می گذارد. این بیماری به تدریج شروع می شود و با گذشت زمان بدتر می شود؛ اما روش هایی برای مدیریت OA برای جلوگیری یا به حداقل رساندن درد و نگه داشتن وضعیت (وخیم تر نشدن) وجود دارد. رادیولوژی اولین و ساده ترین روش تشخیصی آرتروز زانو رادیوگرافی ساده می باشد. عکسبرداری با اشعه ایکس معمولاً جهت پیگیری روند پیشرفت و شدت آرتروز در طول زمان مورد استفاده قرار می گیرد و ممکن است از مفاصلی هم که مبتلا نیستند نیزعکسبرداری انجام شود. این تصویر ممکن است در مراحل ابتدایی بیماری طبیعی به نظر برسد؛ اما به طورکلی مواردی از قبیل میزان آسیب دیدگی غضروف، کاهش فاصله میان استخوان ها، افزایش ضخامت استخوان ها، تشکیل استخوان های زائد در اطراف مفصل و تغییر شکل استخوان در رادیوگرافی قابل مشاهده می باشد.

علت آرتروز

اعتقاد بر این بود که استئوآرتریت به دلیل از بین رفتن مفاصل به مرور زمان ایجاد شده است؛ اما دانشمندان اکنون آن را بیماری مفاصل می دانند و عللی را برای بروز آن مشخص کرده اند. در اینجا مواردی وجود دارد که ممکن است در OA نقش داشته باشد:

• سن. خطر ابتلا به OA در افراد مسن بیشتر است؛ زیرا استخوان ها، ماهیچه ها و مفاصل نیز پیر می شوند.
• آسیب مفاصل. شکستگی یا پارگی، می تواند بعد از گذشت سالها به OA منجر شود.
• استفاده مفرط. استفاده از همان اتصالات بیش از حد و بیش در یک کار یا ورزش می تواند منجر به OA شود.
• چاقی. وزن اضافی فشار بیشتری را روی مفصل ایجاد می کند و سلول های چربی باعث التهاب می شوند.
• عضلات ضعیف. در صورت عدم پشتیبانی کافی مفاصل، مفاصل می توانند از موقعیت مناسب خارج شوند.
• ژنها. افراد دارای اعضای خانواده که دارای OA هستند به احتمال زیاد به OA مبتلا می شوند.
• جنسیت. زنان بیشتر از مردان به بیماری OA مبتلا می شوند.

اولین علائم آرتروز

شایع ترین و اولین علائم آرتروز که شما متوجه آنها میشوید شامل:

1. درد در مفاصل
2. سفتی مفصل
3. التهاب
4. کاهش دامنه حرکتی و کم شدن میزان انعطاف پذیری
5. حساسیت و درد بیشتر در هنگام فشار دادن مفصل
6. شنیدن صدای ترق ترق در هنگام حرکت
7. ایجاد شدن خار های استخوانی در اطراف مفصل

تمامی این موارد جزء علائم اولیه آرتروز می باشد که شما آنها را تجربه می کنید، هر چه قدر میزان پیشرفت بیماری سریع تر باشد، شما درد بیشتری را احساس می کنید. به مرور زمان نیز احتمالاً متوجه تورم و التهاب در نواحی اطراف مفصل خواهید شد.

انواع آرتروز

آرتروز اولیه

آرتروز اولیه شایعترین شکل بیماری آرتروز است و به نظر می رسد بیشتر به دلیل «ساییدگی» در طول زمان باشد. به همین دلیل با پیری همراه است. در واقع سن مهمترین عامل خطر ابتلا به استئوآرتریت است و هرچه فرد از مفاصل خود استفاده کند بیشتر احتمال دارد که از این نوع آرتروز رنج ببرند.

آرتروز ثانویه

این شکل از آرتروز ناشی از شرایطی است که باعث تغییر در محیط ریز غضروف می شود. چنین شرایطی شامل ضربه قابل توجه، ناهنجاری های مادرزادی مفصل، نقص متابولیکی (بیماری ویلسون)، عفونت ها و اختلالاتی که ساختار و عملکرد طبیعی غضروف را تغییر می دهد.

تشخیص آرتروز با عکس رادیولوژی

رادیوگرافی توسط تکنیسین رادیولوژی انجام می شود. در اتاق رادیولوژی، بسته به این که قصد تصویر برداری از چه اندامی را داشته باشیم، بیمار به حالت رو به بالا، به شکم، خوابیده به پهلو، ایستاده یا نشسته قرار می گیرد. منبع اشعه ی ایکس در فاصله ی مناسب از اندام مورد نظر بیمار قرار می گیرد. سپس صفحه ی کاست (cassette) که یک صفحه ی فلزی می باشد در کنار یا زیر اندام مورد نظر قرار می گیرد و سپس با استفاده از اشعه ی ایکس عکس برداری انجام می شود. تکنیسین اتاق را ترک می کند. درنهایت فیلم رادیولوژی و تفسیر آن که توسط متخصص رادیولوژی نوشته شده است به بیمار تحویل داده می شود تا پزشک معالج از اطلاعات آن استفاده کند.

علائم آرتروز در رادیولوژی

1. کاهش فضای مفصلی
2. ایجاد استخوان اضافه (خار استخوانی) در اطراف زانو
3. پیدایش کیست های استخوانی

عوارض رادیولوژی

طبق اظهارات پزشکان مزیت حاصل از تشخیص صحیح بیشتر از خطرات آن است؛ اما با این حال هنوز چند نکته ایمنی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. به دلیل اینکه رادیوگرافی که با اشعه در ارتباط است، برای زنان باردار خطرناک است و می تواند منجر به بروز ناهنجاری های جنین شود. قرار گرفتن در معرض اشعه زیاد می تواند منجر به سرطان شود؛ اما به طور کلی میزان آن در اشعه ایکس کم است. بزرگسالان در برابر اشعه ایکس حساسیت کمتری نسبت به کودکان دارند.

پیشگیری از آرتروز

1. ورزش کردن منظم و تقویت عضلات پاها به ویژه عضلات چهارسر ران که هم در منزل و هم در باشگاه قابل انجام است.
2. کم کردن فشار و استرس روی زانوها مثل پرهیز از نشستن بصورت دو زانو و چهار زانو و چمباتمه، پرهیز از بالا و پایین رفتن زیاد از پله، پرهیز از ایستادن های طولانی، استفاده از دستشویی فرنگی و خواندن نماز بصورت نشسته روی صندلی
3. کم کردن وزن و رساندن وزن به حد نرمال یا قابل قبول
4. اصلاح دفرمیتی زانو در صورت وجود مثل زانوی پرانتزی یا زانوی ضربدری
5. درمان پوکی استخوان و کمبود ویتامین D و کلسیم و املاح در صورت وجود
6. انجام PRP زانو بصورت سالی یک بار میتواند در بازسازی غضروف مفصلی و پیشگیری از آرتروز زانو مؤثر باشد.

آیا آرتروز درمان قطعی دارد؟

داروها

• مسکن ها. مسکن ها شامل استامینوفن و مواد افیونی هستند. استامینوفن بدون نسخه در دسترس است و مواد افیونی باید توسط پزشک تجویز شود.
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs). این داروها بیش ترین استفاده را برای تسکین التهاب و درد دارند. داروهای ضد التهاب شامل آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و سلکوکسیب هستند. آنها به صورت OTC یا نسخه ای در دسترس هستند؛ اما نسخه های OTC فقط به کاهش درد کمک می کنند.
• ضد واکنش ها. محصولات OTC شامل موادی مانند کپسایسین، منتول و لیدوکائین هستند. این داروها انتهای عصب را تحریک می کنند، بنابراین ناحیه دردناک احساس سرما، گرما یا خارش می کند تا تمرکز را از درد واقعی دور کند.
• کورتیکواستروئیدها. این داروهای ضد التهاب تجویزشده به روشی مشابه هورمونی به نام کورتیزول عمل می کنند. دارو از طریق دهان مصرف می شود یا در مطب پزشک به مفصل تزریق می شود.
• پلاسمای غنی از پلاکت (PRP). این محصول از طریق تزریق توسط پزشک در دسترس است و دارای پروتئین هایی است که به کاهش درد و التهاب کمک می کند.
• داروهای دیگر. داروی ضد افسردگی دولوکستین و داروی ضد تشنج پرگابالین داروهای خوراکی هستند که برای درمان درد آرتروز مورد تأیید FDA هستند.

درمان های غیر دارویی

درمان های غیردارویی برای آرتروز شامل موارد زیر هستند:

• ورزش

حرکت، بخشی اساسی از یک طرح درمانی آرتروز است. انجام ۱۵۰ دقیقه ورزش متوسط تا شدید در هفته باید مورد هدف باشد. برنامه ورزشی خوب برای مبارزه با درد و سفتی آرتروز چهار بخش دارد:

1. ورزش های تقویت کننده: عضلات اطراف مفاصل دردناک را می سازند و به کاهش فشار روی آنها کمک می کنند.
2. حرکات کششی: به کاهش سفتی و حرکت مفاصل کمک می کنند.
3. ورزش های هوازی یا کاردیو: به بهبود میزان استقامت و انرژی و کاهش وزن اضافی کمک می کنند.
4. تمرین های تعادل: به تقویت عضلات کوچک در اطراف زانو و مچ پا کمک می کند و از سقوط جلوگیری می کند.

• کاهش وزن

وزن زیاد باعث ایجاد فشار اضافی بر روی باسن، زانو، پا و کمر می شود. کاهش وزن به کاهش درد و توقف یا کاهش آسیب مفصلی کمک می کند. هر نیم کیلوگرم کاهش وزن ۲ کیلوگرم از فشار روی مفاصل پایین بدن را کم می کند.

• درمان های فیزیکی و دستگاه های کمکی

فیزیوتراپیست ها، کاردرمانگران و متخصصان عمل جراحی می توانند موارد زیر را انجام دهند:

1. تمرینات خاص برای کمک به ثبات مفاصل و تسکین درد
2. اطلاعاتی درباره درمان های طبیعی و محصولاتی که می توانند درد را تسکین دهند، جمع آوری کنند.
3. دستورالعملی برای سهولت حرکت و محافظت از مفاصل داشته باشند.
4. از مهاربندها، کفش یا سایر وسایل کمکی استفاده کنند.

• عمل جراحی

جراحی مفصل می تواند عملکرد را بهبود بخشد و یا مفاصل آسیب دیده را جایگزین کند تا تحرک ایجاد شود و درد تسکین یابد. مفصل ران و زانو مفصلی است که معمولاً تعویض می شود. جراح می تواند بهترین روش را بر اساس میزان آسیب دیدگی مفصل تعیین کند.

عوارض آرتروز

برای بسیاری از افراد، زندگی با آرتروز مشکلات چندان خاصی ایجاد نمی کند. با این حال، عوارضی که ممکن است از آرتروز شدید ناشی شود عبارتند از:

1. تغییر شکل، به دلیل تورم مفصل
2. خواب ضعیف، به دلیل درد
3. کاهش توانایی در هنگام ورزش کردن
4. محدودیت در انجام کارهای روزانه (مانند سختی در بلند شدن از روی صندلی یا بالا رفتن از پله ها)

نسخه اصلی مطلب آرتروز چیست و چه علائمی دارد؟ را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---