سنگ مثانه یا سیستولیت نتیجه رسوب کردن مواد معدنی در مثانه است. این مواد در صورتی در مثانه جمع می شود که مثانه پس از ادرار کردن کاملاً تخلیه نشود. غلظت ادرار باقیمانده به تدریج افزایش می یابد و مواد معدنی موجود در محلول تشکیل کریستال می دهد. این سنگ ها گاهی بسیار کوچک هستند و به راحتی همراه با ادرار دفع می شوند؛ اما بعضی سنگ های مثانه در دیواره مثانه یا حالب (لوله کشیده شده از کلیه تا مثانه) گیر می کنند. سنگ گیر افتاده به تدریج کریستال های معدنی بیشتری را جذب می کند و بزرگ و بزرگتر می شود. ممکن است سنگ مدتی در مثانه باقی بماند و هیچ علامتی را ایجاد نکند. شکل سنگ ها با هم متفاوت است، بعضی تقریباً کروی شکل هستند و تعدادی شکل نامنظم دارند. بعضی سنگ های مثانه آنقدر کوچک هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی شوند، از طرف دیگر اندازه بعضی سنگ ها قابل توجه و بسیار بزرگ است. علل شایع برای سوزش ادرار، سنگ مثانه میباشد که اورولوژیست درمانگر بر اساس شک بالینی و سایر تست های تشخیصی درمان مناسب را تجویز خواهد کرد. سوزش ادرار به درد و سوزش مجرای ادرار در زمان ادرار کردن اطلاق میشود.

علل سنگ مثانه

سنگ مثانه هنگامی تشکیل می شود که ادرار در مثانه باقی مانده باشد. این امر همچنین می تواند به علت مصرف داروهایی که از تخلیه کامل ادرار جلوگیری می کنند به وجود آید. عواملی که می توانند مانع تخلیه کامل ادرار شوند عبارتند از:

• مثانه نوروژنیک: در صورتی که عصب هایی که به مثانه منتهی می شوند و سیستم عصبی دچار آسیب شده باشند، ادرار موجود در مثانه کاملاً تخلیه نمی شود.
• بزرگ شدن پروستات : در صورتی که پروستات بزرگ شود، به مثانه فشار وارد می آورد و در جریان ادرار اختلال ایجاد می کند و مقداری ادرار در مثانه باقی می ماند.
• وسایل پزشکی: سنگ مثانه می تواند به علت کاتتر و سایر وسایل پزشکی که ممکن است به مثانه برخورد کرده باشند ایجاد شود.
• التهاب مثانه: عفونت مجاری ادراری یا رادیو تراپی می تواند باعث التهاب مثانه شود.
• سنگ کلیه: سنگ مثانه می تواند به پایین مجرای ادرار حرکت کرده و اگر به اندازه ای بزرگ باشد که نتواند خود به خود دفع شود، در مثانه باقی مانده و جریان ادرار را مسدود می کند. سنگ های کلیوی بسیار رایج تر از سنگ های مثانه هستند.
• دیورتیکول مثانه: کیست ها می توانند درون مثانه تشکیل شوند. اگر کیست ها به اندازه زیادی رشد کنند، می توانند ادرار را نگه داشته و از تخلیه کامل مثانه جلوگیری کنند.
• سیستوسل : در زنان، دیواره مثانه ضعیف شده و به سمت واژن می رود. این می تواند بر جریان ادرار از مثانه تأثیر بگذارد.

علائم سنگ مثانه

علائم سنگ مثانه که باعث مراجعه بیمار به اورولوژیست میشود شامل سوزش ادرار و تکرر ادرار و درد در زیر شکم در پایان ادرار کردن و کاهش جریان ادراری و وجود خون در ادرار میباشد. بعضی بیماران با احساس فوریت در ادرار و گاهی عدم توانایی کنترل ادرار مراجعه میکنند. خیلی اوقات بیمار با علائم مزمن ادراری حاصل بزرگی پروستات مراجعه میکنند و در سونوگرافی که اورولوژیست درخواست میکند سنگ مشخص میشود.

تشخیص سنگ مثانه

متخصصین برای تشخیص سنگ مثانه از آزمایش های متعددی از قبیل موارد زیر بهره می گیرند:

• معاینه: متخصص با دست گذاشتن روی پایین شکم متوجه بزرگ شدن مثانه می شود. ممکن است متخصص راست روده (رکتوم) را نیز معاینه کند تا بزرگ شدن پروستات را بررسی کند.
• آزمایش ادرار: نمونه ای از ادرار بیمار برای بررسی وجود خون، باکتری و مواد معدنی متبلور شده در ادرار آزمایش و تجزیه می شود.
• سی تی اسکن : در این روش تصویربرداری چندین تصویر رادیولوژی با هم تلفیق می شود تا تصویری دقیق از اندام های داخلی به دست آید.
• سونوگرافی: این روش امواج مافوق صوت به بدن تابانده می شود، این امواج به اندام های داخلی بدن برخورد می کند. با ثبت این بازتاب ها تصاویر سونوگرافی به دست می آید.
• رادیولوژی: تمام گونه های سنگ مثانه در رادیولوژی دیده نمی شود.
• پیلوگرام داخل وریدی: مایع مخصوصی در سیاهرگ ها تزریق می شود که به سمت کلیه و مثانه حرکت می کند. عکس رادیولوژی در طول این عمل گرفته می شود تا سنگ کلیه احتمالی مشخص شود.

عوارض سنگ مثانه

• اختلال عملکردی مزمن مثانه: سنگ های مثانه ای که معالجه نشده اند می توانند مشکلات ادراری طولانی مدت را به وجود بیاورند، مانند درد یا تکرر ادرار. این سنگ ها همچنین می توانند در سوراخ خروجی مثانه که به میزراه متصل می شود، تجمع پیدا کنند و مسیر عبور ادرار را مسدود سازند.
• عفونت های مجرای ادراری: عفونت های بازگشتی باکتریایی مجرای ادراری ممکن است ناشی از سنگ های مثانه باشند.

درمان سنگ مثانه

گاهی اوقات نوشیدن یک یا دو لیتر (حدود 6 تا 8 لیوان) آب در روز می تواند آنها را دفع کند. اگرچه این احتمالاً در افرادی که نمی توانند مثانه را کامل خالی کنند، کار نمی کند. معمولاً جراحی مورد نیاز است و چند نوع هستند:

• خرد کردن و خارج کردن سنگ (سیستولیتولاپاکسی) از راه پیشابراه

سیستوسکوپ (لوله ای باریک با دوربین) داخل میزراه می شود تا سنگ را داخل مثانه پیدا کند و سنگ ها به وسیله ی لیزر یا امواج اولتراسوند که با سیستوسکوپ فرستاده می شوند به قطعات کوچک خرد می شوند. این تکه ها می توانند به وسیله ی مایعات شسته شده و از بین بروند. این روش رایج ترین درمان در بزرگسالان است.

• خرد کردن و خارج کردن سنگ (سیستولیتولاپاکسی) از راه زیر پوست استخوان شرمگاهی (سوپراپیوبی)

جراح، شکاف کوچکی در پوست نزدیک ناحیه ی شرمگاهی و به داخل مثانه ایجاد می کند تا سنگ ها را خارج کند. این روش برای سنگ های بسیار بزرگ و در کودکان که میزراهشان برای سیستوسکوپ کوچک است استفاده می شود.

• سیستوستومی (مثانه بری) باز

شبیه سیستولیتولاپاکسی از راه زیر پوست استخوان شرمگاهی، ولی شکاف بزرگ تر است. این جراحی وقتی انجام می شود که پروستات بزرگ شده جلوی شکاف کوچکتر را می گیرد یا دیورتیکول ها نیاز به برداشته شدن دارند.

پیشگیری از سنگ مثانه

سنگ های مثانه معمولاً بر اثر وضعیتی ایجاد می شوند که پیشگیری از آن دشوار است؛ ولی شما می توانید با رعایت نکات زیر احتمال تشکیل این سنگ ها را کاهش دهید:

• راجع به موارد غیر عادی در رابطه با ادرار سؤال کنید. معالجه ی زودهنگام بزرگ شدگی پروستات یا سایر مشکلات اورولوژیک ممکن است سبب کاهش خطر تشکیل سنگ مثانه شود.
• مایعات فراوان بنوشید. نوشیدن بیشتر مایعات به ویژه آب، ممکن است با کاهش غلظت مواد معدنی مثانه، از ایجاد سنگ جلوگیری نماید. میزان آب مصرفی به سن، اندازه، سلامت و میزان فعالیت شما بستگی دارد.

نسخه اصلی مطلب سوزش ادرار از مهمترین علائم سنگ مثانه را در سایت دکتر امیر بهنام فر بخوانید.

---