یکی از تجهیزات ارتودنسی که کاربرد بسیاری در اصلاح ناهنجاری های فکی دارد، هدگیر ارتودنسی است. با این که در ارتودنسی کمتر این ابزار را مشاهده کرده اید اما کاربرد گسترده ی آن در علم ارتودنسی بر هیچ متخصص ارتودنسی پوشیده نیست. هدگیر یک وسیله ارتودنسی است که از خارج از دهان، به دندان ها و فک نیرو وارد می کند. هدف از استفاده از این وسیله، غالباً اصلاح مشکلات اسکلتی است و بیشتر در کودکانی که هنوز در سن رشد قرار دارند استفاده می شود. این وسیله رشد فک بالا (هدگیر معمولی ) یا فک پایین (هدگیر معکوس) را محدود می نماید تا فک مقابل، رشد کرده و در موقعیت مناسب قرار بگیرد و به این ترتیب مشکل عدم تناسب فکها مانند جلو زدگی فک بالا اصلاح شود.

اجزای هدگیر ارتودنسی

اجزای هدگیر ارتودنسی دندان دارای دو دسته می باشد که در زیر به آن ها اشاره می کنیم :

• فیس بو

این جزء از ابعاد مختلفی ساخته شده و باید با قوس دندانی تطابق و هماهنگی لازم را داشته باشد. دو سر سیمی دارد که از هدگیر بهداخل دهان و سمت براکت ها می روند و دو سر سیمی خارج دهانی هم دارد که با دو قلاب به بند گردنی متصل می شوند. فیس بو معمولا روی دندان های مولر اول دائمی، اسپلینت و یا پلاک متحرک قرار داده می شود.

• هد کپ یا بند گردنی

برای اینکه جهت نیرو مشخص شود، این قسمت ساخته شده است. این قطعه با یک نوار نگه داشته می شود که پشت گردن (نوار هدگیر سرویکال یا پس سری)، یا نوار دیگری در بالای پشت سر(نوار هدگیر های پول) قرار میگیرد.

اجزای دیگری نیز وجود دارند، مانند رابر بند ها، فضا دهنده ها، فنرها و کویل ها که کمک میکنند فشار لازم حفظ شود تا جابه جایی دندان ها و فک به سمت عقب، به مرور زمان کمک کند.

کاربرد هدگیر ارتودنسی

هدف استفاده از هدگیر، اصلاح ناهنجاری های بسیار شدید دندان ها و مشکلات فکی می باشد. گاهی اوقات براکت های ارتودنسی به تنهایی قادر به اصلاح برخی از ناهنجاری ها نیستند. گاهی براکت ها می توانند به تنهایی ناهنجاری مورد نظر را بدون کمک از هدگیر اصلاح کنند، اما روند درمان کندتر پیش خواهد رفت.

به طور کلی هدگیر می تواند برای درمان ناهنجاری های زیر مورد استفاده قرار بگیرد:

• اورجت

زمانی که دندان های فک بالا بیش از حد معمول جلو آمده باشند.

• اوربایت

در این نوع ناهنجاری، دندان های جلویی بالا از نظر عمودی، به میزان زیادی دندان های جلویی فک پایین را پوشش می دهند.

• کراس بایت

اگر فردی دچار این نوع ناهنجاری باشد، دندان های فک بالا و پایین از نظر عرضی به درستی روی هم منطبق نمی شوند.

انواع هدگیر ارتودنسی

در ارتودنسی، دستگاه هدگیر به انواع متفاوتی تقسیم می شود که با توجه به شرایط بیمار، نوع مناسبی انتخاب می شود. در زیر انواع مختلف هدگیر را معرفی می کنم:

• هدگیر پشت گردنی

هدگیر پشت گردنی (Cervical Pull Headgear) یک سیم U یا W شکل ضخیم دارد که به حلقه فلزی روی دندان آسیاب وصل میشود و از طرف دیگر در تسمه ای قلاب میشود که در پشت گردن قرار میگیرد. استخوانهای گردن مهره های سرویکال (گردنی) نام دارند. هدگیر با اهرم کردن این مهره های گردن، نیرو به دندانها و فکها وارد میکند. از هدگیر پشت گردنی برای عقب کشیدن دندانهای بالا و ایجاد فضای کافی برای حرکت بیشتر دندانها استفاده میشود. هدگیر گردنی به خوبی به درمان ناهنجاری های اوربایت کمک می کند و در موارد لزوم، دندان ها را در موقعیت صحیح نگه می دارد.

• هدگیر پشت سری یا های پول

هدگیر پشت سری یا های پول (High-pull headgear) مشابه هدگیر پشت گردنی است و در آن بند یا تسمه به کمک یک سیم به دندانها وصل میشود. تفاوت این هدگیر با هدگیر پشت گردنی در این است که بندی که به سیم جلوی هدگیر وصل میشود، در پشت و بالای سر قرار میگیرد (گاهی به آن جِی هوک گفته میشود). نتیجه این طراحی بالا کشیدن دندانهاست.

اغلب از این وسیله برای بالا و عقب کشیدن دندانها یا فک و یا متوقف کردن رشد فک بالا استفاده میشود. گاهی اوقات از این وسیله برای اصلاح اپن بایت استفاده میشود. اپن بایت به وضعیتی گفته میشود که در آن دندانهای جلویی با هم تماس ندارند.

• هدگیر معکوس

هدگیر معکوس که با عنوان فیس ماسک و ریورس پول هدگیر نیز شناخته میشود، حاوی یک یا دو پد است که بر روی چانه یا پیشانی مینشیند. گاهی اوقات این نوار با پد ممکن است به واسطه یک اسکلت عمودی به هم مرتبط شوند. هدگیر با کمک پدهایی که در جلوی صورت قرار دارد، فشاری به فک و دندانها وارد میکند تا دندانهای بالا را جلوتر بکشد و آندربایت (جلوزدگی چانه) اصلاح شود.

استفاده از هدگیر ارتودنسی چه مزایایی دارد؟

• . استفاده از این تجهیزات در بسیاری از مواقع نیاز به جراحی را از بین می برد
• با استفاده از هدگیر ارتودنسی نیاز به کشیدن دندان ها نیز تا حد زیادی کاهش می یابد.
• این دستگاه کمک می کند تا رشد فک قابل کنترل باشد و تعادل بین فک ها ایجاد شود.
• درمان ها با استفاده از این دستگاه سریع تر و راحت تر پیش می رود اما این تجهیزات به خصوص برای کودکانی که فک آن ها در حال رشد است، گزینه مناسبی خواهد بود.
• هدگیر ممکن است به بهبود مشکلات جویدن و گاز گرفتن کمک کند.
• استفاده از هدگیر می تواند به تصحیح و ایجاد تعادل در ظاهر صورت کمک کند.

معایب استفاده از هدگیر ارتودنسی

• استفاده از هدگیر ها نیاز به مراقبت و همکاری زیادی دارد؛ زیرا در صورت عدم مراقبت و توجه ممکن است به دندان ها و صورت آسیب وارد شود واگر استفاده ی منظم و دقیقی از آن نشود، تاثیر زیاد خود را نخواهد گذاشت.
• هنگام استفاده از هدگیر، بیمار ممکن است محدودیت در خوردن و صحبت کردن داشته باشد.
• از دیگر معایب هدگیر ارتودنسی این است که استفاده از آن ظاهر ناخوشایندی را ایجاد می کند و می تواند زیبایی صورت را تحت تأثیر قرار دهد. البته این مشکل تنها در زمان درمان وجود دارد و شما در نهایت از نتیجه ی کار راضی خواهید بود.

مراقبت های لازم در زمان استفاده از هدگیر مخصوص ارتودنسی

• استفاده از این دستگاه تا حدودی دشوار خواهد بود؛ اما پس از چند روز ابتدایی به آن عادت می کنید.
• در صورتی که ارتودنتیست دارو های مسکن را برایتان تجویز نموده است، برای کاهش درد و ناراحتی در زمان های تعیین شده، دارو های خود را مصرف نمایید.
• در زمان غذا خوردن هدگیر را از دهان خود خارج کنید، اما بعد از آن دندان های خود را مسواک زده و مجددا هدگیر را در جای خود قرار دهید.
• بهداشت دهان و دندان خود را به درستی رعایت کنید و اجازه باقی ماندن جرم و پلاک دندان را در بین دندان های خود ندهید. در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان با وجود دستگاه های ارتودنسی در دهان، جرم و پلاک به راحتی بر روی دندان ها قرار می گیرند.
• همیشه نوار هدگیر را قبل از قوس صورت بردارید.
• هیچگاه هدگیر را به صورت یكجا با كشیدن از بالای سر یا صورت نگذارید یا برندارید.
• هنگام انجام ورزش های پربرخورد یا خشن از هدگیر استفاده نكنید.
• همیشه مطمئن شوید كه ساز و كار های ایمنی هدگیر و قوس صورت درجای خود قرار دارند تا از در رفتن ناگهانی جلوگیری شود.
• اگر در خواب قسمتی از هدگیر جدا شد با ارتودنتیست خود برای تعیین وقت ویزیت جدید تماس بگیرید و تا نوبت بعدی خود منتظر نمانید.
• هدگیر خود را در هرجلسه ی ویزیت به همراه داشته باشید و اگر مشكلی دارید با ارتودنتیست خود در میان بگذارید.

بهترین زمان استفاده از هدگیر ارتودنسی

طبق نظر متخصصان ارتودنسی، این دستگاه برای افراد در سن رشد، کارایی بسیار بهتری خواهد داشت. به همین دلیل، استفاده از هدگیر ارتودنسی برای کودکان انتخاب مناسب تری بوده و می تواند سرعت روند درمان را افزایش دهد.

در واقع این دستگاه کمک می کند تا بدون نیاز به جراحی، ناهنجاری دهان و دندان کودک درمان شود. یکی از دلایل مهمی که متخصصان ارتودنسی شروع درمان را از سنین کودکی توصیه می کنند، باقی ماندن رشد استخوان در کودکان و قابلیت جابه جایی آنهاست. در این زمان با استفاده از دستگاه های ارتودنسی، بسیاری از مشکلات دندان و فک سریع تر و راحت تر درمان می شوند.

آیا همچنان از هدگیر ارتودنسی استفاده می شود؟

امروزه با پیشرفت های بسیاری که در ارتودنسی پدیدار شده، دستگاه های متنوعی جایگزین هدگیر ارتودنسی شده اند. اما این جمله به این معنا نیست که هدگیر ارتودنسی دیگر استفاده نشده و کاربردی ندارد. در زمانی که ناهنجاری های دهان و دندان شدت زیادی داشته باشند، هدگیر ارتودنسی تاثیر بسیار مثبتی بر روند درمان خواهد گذاشت.

هزینه هدگیر ارتودنسی

گستردگی بازه قیمت ارتودنسی در وهله اول به این دلیل است که روش های درمان متنوع هستند و هزینه درمان با هر روش نیز متغییر است. به جز روش درمان، عواملی مانند سن بیمار، شدت مشکل بیمار و مهارت و تخصص ارتودنتیست در هزینه های این درمان تاثیرگذار است.

نسخه اصلی مطلب انواع هدگیر ارتودنسی (فیس ماسک) برای کنترل رشد فک به همراه مزایا و معایب را در سایت دکتر پدرام دانش کاظمی بخوانید.

---