سیاتیک یک اصطلاح چتری است که شامل هرگونه درد یا علائم عصبی است که بر روی هر قسمت از این عصب طولانی تأثیر می گذارد. بیشتر بیماران درد را به عنوان احساس سوزش، تیز یا گزگز توصیف می کنند. درد سیاتیک اغلب هنگام ایستادن یا نشستن شدیدتر است و هنگام خوابیدن یا راه رفتن بهبود می یابد.

سیاتیک نامی برای یک سندرم است که با دردی که در طول مسیر عصب سیاتیک متشعشع می شود مشخص می شود. عصب سیاتیک طولانی ترین و بزرگترین عصب در بدن است، این به اندازه ضخامت یک انگشت است که در پایین ستون فقرات قرار دارد. سپس از پایین کمر به داخل ران و باسن و پایین پا جایی که به دو شاخه در زانو تقسیم می شود، حرکت می کند. هر پا دارای عصب سیاتیک خود است. درد عصب سیاتیک یکی از دردهای شایع کمر و پا است.

تست های تشخیصی متعددی برای اطمینان از این وضعیت وجود دارد. برای تشخیص سیاتیک علاوه بر معاینات فیزیکی پزشک که در ادامه ی مطلب به طور کامل توضیح داده شده است، تست های تشخصیی دیگری مانند نوار عصب و عضله ، و یا ام آر ای (تشخیص سیاتیک بعلت دیسک کمر ) انجام می شود. تشخیص سیاتیک در روند درمان نقش مهمی دارد. از مهم ترین درمان های غیر جراحی برای درد سیاتیک می توان به دارو، فیزیوتراپی و ورزش های کنترل شده اشاره کرد.

چگونه نشانه های این بیماری را بشناسیم؟

درد ناشی از سیاتیک در مسیر عصب سیاتیک احساس می شود و می تواند در باسن عمیق احساس شود همراه با دردی که به پشت ساق پاها و گاهی اوقات کف پاها حرکت می کند. درد می تواند همراه با سوزن سوزن شدن، گز گز کردن، یا بی حسی و گاهی ضعف عضلانی در پا باشد. سیاتیک معمولا در یک زمان تنها در یک پا احساس می شود. گاهی اوقات احساسی مانند شوک الکتریکی می تواند در عصب احساس شود. درد عصبی می تواند از درد خفیف تا درد ناتوان کننده درجه بندی شود. درد عصب سیاتیک اغلب هنگام عطسه، سرفه، رفتن به توالت یا زمانی که شما نشسته اید احساس می شود و ممکن است با درد پایین کمر همراه باشد.

پزشکان از چه روش هایی برای تشخیص این بیماری استفاده می کنند؟

پزشک سابقه پزشکی بیمار را در نظر خواهد گرفت و یک معاینه ی فیزیکی انجام خواهد داد، به ویژه از ستون فقرات و پاها. ممکن است از بیمار خواسته شود چندین حرکت را نشان دهد تا پزشک بتواند قدرت عضلانی بیمار، انعطاف پذیری و رفلکس ها را بررسی کند. هنگامی که علائم سیاتیک کمر شدید یا مداوم هستند یا بدتر می‎شوند، سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی اغلب برای مشخص شدن علت سیاتیک استفاده می شوند.

سیاتیک چگونه تشخیص داده می شود؟

هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد که بتواند سیاتیک را تشخیص دهد. تشخیص سیاتیک براساس علائم (و سابقه پزشکی)، معاینه فیزیکی، و تصویربرداری و سایر آزمایشات انجام می شود.

معاینه فیزیکی

به یک معنا، سیاتیک یک بیماری نیست بلکه نشانه یک بیماری دیگر است: یک حالت فضاگیر (فشرده سازی عصب) که باعث فشرده شدن عصب سیاتیک می شود. بنابراین، ارزیابی / تشخیص موفقیت آمیز سیاتیک به ارزیابی موفقیت آمیز علت اصلی فشردگی عصب سیاتیک بستگی دارد.

بالا بردن پای صاف (SLR)

معاینه فیزیکی سیاتیک با بالا بردن پای صاف (SLR) آغاز می شود. برای انجام این معاینه بیمار به پشت می خوابد و پزشک با بالا بردن استخوان ران از ناحیه مفصل ران و کشیدن آن از ناحیه زانو، اندام تحتانی بدن بیمار را بالا می برد. این کار یک نیروی کششی به تمام بافت های نرم خلفی از جمله عصب سیاتیک وارد می کند و باعث کشش بیشتر آن ها می شود. اگر عصب سیاتیک از قبل در فورامن بین مهره ای (IVF) (یا مجرای مرکزی) فشرده شده باشد، این نیروی کششی آن را بر خلاف ضایعه فضا گیر (برآمدگی / دیسک فتق یا خار استخوانی) محکم می کشد و در نتیجه علائم در اندام تحتانی افزایش می یابد. به همین دلیل، دریافت نتیجه مثبت از ارزیابی SLR سیاتیک نیاز به معاینه اندام تحتانی دارد. سپس این آزمون برای طرف مقابل نیز تکرار می شود.

آزمایش اسلامپ

یک آزمایش ارتوپدی دیگر برای تشخیص سیاتیک به نام “تست اسلامپ” شناخته می شود. دلیل نامگذاری این آزمایش وضعیت خمیده ای است که بیمار در طول تست باید به خود بگیرد. این آزمایش کششی را بر روی کل نخاع و اعصاب محیطی اندام فوقانی و تحتانی ایجاد می کند. بنابراین می تواند ضایعه فضاگیر ناحیه گردن و کمر و همچنین سندرم خروجی قفسه سینه را ارزیابی کند. این آزمایش معمولاً با انجام چند مرحله به ترتیب زیر انجام می شود: بیمار روی تخت می نشیند و از او می خواهند:

1. دست های خود را از پشت به هم قفل کند
2. ستون فقرات قفسه سینه و کمر خود را خم کند.
3. سر و گردن خود را خم کند.
4. مفصل زانو و مفصل مچ پای خود را به سمت بالا و پایین حرکت دهد.

مثبت بودن نتیجه آزمایش نشان دهنده این است که منشا درد سیاتیک در اندام تحتانی است. سپس این آزمون برای طرف مقابل نیز تکرار می شود.

آزمایش سرفه و مانور والسالوا

دو آزمایش ارتوپدی دیگر برای سیاتیک آزمایش سرفه و مانور والسالوا است.

در آزمایش سرفه، همانطور که از نام آن مشخص است، پزشک از بیمار می خواهد که سرفه کند.

در مانور والسالوا پزشک از بیمار می خواهد که نفس عمیق بکشد و نفس خود را حبس کند. (توجه داشته باشید: از آنجا که مانور والسالوا می تواند باعث ایجاد رفلکس وازوواگال شود و فشار خون را کاهش دهد، معمولاً توصیه می شود که این آزمایش را به صورت نشسته انجام دهید).

مکانیسم هر دوی این آزمون های ارزیابی افزایش فشار داخل طناب نخاعی بدن در مجرای مرکزی (IVF) در برابر ریشه های عصب است. اگر فشردگی اصلی عصب که باعث ایجاد درد سیاتیک می شود در IVF رخ داده باشد، سرفه یا فشار آوردن احتمالاً باعث تولید یا افزایش درد در اندام تحتانی می شود. همانند SLR و تست اسلامپ، مثبت بودن نتیجه آزمایش سرفه و والسالوا نشان دهنده این است که منشا درد در اندام تحتانی است.

سایر آزمایشات فیزیکی

از آنجا که ممکن است سیاتیک ناشی از سندرم پیریفورمیس باشد، ارزیابی پیریفورمیس از نظر سفتی ضروری خواهد بود. زیرا سفتی عضله پیریفورمیس ممکن است باعث فشرده شدن عصب سیاتیک شود. این کار را می توان از طریق لمس و ارزیابی توانایی طولانی شدن آن با کشش انجام داد.

اگر علائم سیاتیک در بیمار مشاهده شود، ارزیابی ضعف عضلانی که ممکن است به دلیل فشرده شدن نورون های حرکتی عصب سیاتیک ایجاد شده باشد نیز مهم است. پزشک از بیمار می خواهد که روی پاشنه خود بایستد. بیمار برای این کار مجبور است عضلات دورسی فلکسور خود را منقبض کند. همچنین از بیمار می خواهند که روی انگشتان پای خود بایستد که این کار نیازمند انقباض عضلات پلانتار فلکسور است. ناتوانی در ایستادن بر روی پاشنه یا انگشتان پا ممکن است نشان دهنده ضعف عضله مرتبط به دلیل فشرده شدن نورون حرکتی باشد (البته ممکن است صرفا نشان دهنده ضعف تعادل بیمار باشد).

نسخه اصلی مطلب سیاتیک چگونه تشخیص داده می شود؟ را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---