چشم از مایعی شفاف به نام زلالیه پر شده است. این مایع همواره در جریان است، به این معنی که به همان اندازه که از این مایع از چشم خارج می شود، به همان اندازه نیز داخل چشم تولید مى شود تا فشار آن ثابت باقی بماند. تخلیه ی زلالیه از ناحیه ای به نام زاویه (drainage angle) در کنار خارجى قرنیه و مشیمیه صورت می گیرد. در صورتی که عملکرد این ساختار با اختلال روبرو شود، فشار مایع داخل چشم افزایش می یابد که این فشار اضافی می تواند منجر به آسیب عصب بینایی گردد.
عصب بینایی متشکل از تعداد زیادى رشته یا فیبر عصبی است. با تخریب تدریجی فیبرهای عصبی، نقاط کور در بینایی ایجاد می شوند، به این معنی که از برخی نقاط میدان دید تصویری ایجاد نمی گردد. در صورتی که تمام فیبرها یا رشته های عصبی مربوط به عصب چشم از بین بروند، بینایی بصورت دائمی و غیرقابل بازگشت از بین می رود. آسیب عصب بینایی در اثر افزایش فشار چشم را بیماری گلوگوم یا آب سیاه می نامند. در این بیماری آب سیاهی وجود ندارد و احتمالا علت نامگذاری آن به نام آب سیاه، تاثیر مایع داخل چشم در نابینایی دائمی است.
گلوکوم دسته بندی های مختلف و متنوعی دارد اما دو دسته ی اصلی آن شامل موارد زیر است:
این نوع گلوکوم شایع ترین نوع گلوکوم است. در این حالت، ساختار زاویه على رغم ظاهر نرمال عملکرد طبیعی خود را ندارد و فرایند تخلیه ی مایع درون چشم با اختلال مواجه است. این فرایند که با افزایش تدریجی فشار درون چشم همراه است، باعث می شود تا آسیب عصب چشم به آرامی و در طول بازه ی زمانی طولانی صورت بگیرد. این نوع از گلوکوم در ابتدا بدون درد بوده و مشکلات بینایی قابل درکی ایجاد نمی کند تا اینکه با گذشت زمان، تخریب عصب بینایی به حد قابل توجهی می رسد.
در برخی افرادی که عصب بینایی آن ها نسبت به فشار طبیعی (و نه بیش از حد طبیعی) چشم حساس است، خطر بروز گلوکوم بینایی بیشتر است و لازم است تا بررسی های دوره ای بر روی چشم صورت بگیرد.
این حالت زمانی ایجاد می شود که عنبیه ی یک فرد مانند یک صفحه ی کاغذی نازک در مسیر تخلیه قرار گرفته و به انسداد ساختار زاویه منجر شود. در این حالت، بر خلاف حالت قبل، فشار داخل چشم مى تواند بصورت ناگهانی افزایش یابد. این حمله ی ناگهانی، یک حالت اورژانسی است و لازم است تا در سریع ترین زمان ممکن به اورژانس مراجعه شود زیرا هر لحظه تاخیر خطر نابینایی دائمی را در پی دارد. علائم این نوع حملات در بخش علائم بیماری گلوکوم یا آب سیاه بیان شده است که لازم است به آنها توجه ویژه داشت و با درد شدید و قرمزى و تارى دید همراه است .
اکثر افرادی که به گلوکوم مبتلا می شوند حالت اولیه ی آن را بروز می دهند که آسیب های چشم به تدریج ایجاد می شود و فرد از وجود آن ها بی خبر است تا اینکه آسیب ها به حد شدیدی می رسد . انسداد ناگهانی زاویه خطری جدی است و در صورتی که بلافاصله درمان نشود به مى تواند نابینایی دائمی منجر شود .
علائم گلوکوم یا آب سیاه در حالت زاویه ی باز: بسیاری از افرادی که دچار حالت زاویه ی باز گلوکوم می شوند معمولا علائم چندانی از این بیماری را بروز نمی دهند و علائمی که بروز می کنند مدت ها پس از شروع آسیب ها است. در صورتی که وضعیت چشم بصورت دوره ای بررسی شود می توان از وجود خطرات آگاه شد و از آسیب های جدی جلوگیری کرد. معمولا علامت اصلی شامل از دست دادن دید جانبی است.
آسیب های گلوکوم در حالت زاویه ی بسته حاد : این نوع آسیب ها سریع و قابل درک هستند و لازم است تا توجه جدی به آن شود. علائم گلوکوم یا آب سیاه زاویه ی مسدود شده شامل موارد زیر هستند و در صورت بروز هر یک از این علائم لازم است تا هر چه سریع تر به مراکز درمانی مراجعه کرد:
درد شدید در چشم ، سردرد ، ناراحتی دستگاه گوارش ایجاد شود و فرد احساس حالت تهوع و استفراغ کند، رویت هاله های نور یا شکل های رنگین کمانی اطراف منابع نور و قرمزى چشم.
همچنین بخوانید : انواع عمل کانتوپلاستی زیبایی
افرادی که شرایط زیر را دارند در خطر بالاتری برای بروز گلوکوم هستند:
در صورتی که هر یک از این موارد در هر فرد وجود داشته باشد بهتر است با پزشک خود در مورد خطرات موجود مشورت کند. هر چه تعداد موارد بالا بصورت همزمان در یک فرد بیشتر باشد خطر بیشتری برای بروز گلوکوم در آن فرد وجود دارد.
برای تشخیص گلوکوم یا آب سیاه، تنها بررسی فشار چشم کافی نیست و لازم است تا بررسی کامل چشم صورت بگیرد. این بررسی شامل چند تست است. برای بررسی آسیب عصبی ابتدا تصویری از عصب بینایی گرفته خواهدشد. در زمان بعدی تصویربرداری که توسط پزشک مشخص می شود نیز مجددا تصویری از عصب بینایی گرفته خواهدشد. در نهایت این دو تصویر مقایسه خواهندشد تا از وجود یا پیشرفت آسیب عصبی اطلاعاتی به دست آید. همچنین با استفاده از تست تونومتری فشار چشم سنجیده می شود. سایر بررسی هایی که برای تعیین وجود گلوکوم یا آب سیاه در بررسی کامل چشم صورت می گیرد شامل موارد زیر هستند:
تشخیص سریع گلوکوم در مراحل اولیه، راهی است که می تواند منجر به پیشگیری از نابینایی شده یا سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد. برای تشخیص سریع تر گلوکوم راه های زیر پیشنهاد می شوند:
نوع روش درمانی استفاده شده برای درمان گلوکوم به نوع بیماری فرد بستگی دارد. راه حل های درمانی موجود شامل موارد زیر هستند:
1. قطره های چشمی: این نوع داروها معمولا برای کنترل گلوکوم به کار می روند و موجب کاهش فشار درون چشم می شوند.
2. داروها: داروهایی که بصورت خوراکی مصرف می شوند می توانند به حفظ بینایی در طی گلوکوم و کاهش فشار درون چشم کمک کنند. برخی از این داروها ممکن است عوارضی را ایجاد کنند. برخی داروها نیز با سایر داروها تداخل دارند و لازم است تا فرد در مورد داروهایی که مصرف می کند با پزشک متخصص مشورت نماید.
هرگز نباید داروهای تجویزشده برای گلوکوم را بدون توصیه ی پزشک قطع کرد.
3. روش های مبتنی بر جراحی برای درمان گلوکوم یا آب سیاه چشم:
گاهی نیز ممکن است با استفاده از جراحی، عدسی طبیعی چشم برداشته شود. این کار به کاهش فشار درون چشم کمک خواهدکرد.
انتخاب بهترین روش درمانی با مشورت پزشک و آگاهی از شرایط فرد بیمار، میزان آسیب عصب، پاسخ به داروها و ... صورت می گیرد.
دکتر بهرام اشراقى فوق تخصص پلاستیک و ترمیمى چشم، با دانش علمى و عملى و چاپ مقالات متعدد و کتاب در مورد بیماریهاى این ناحیه، در زمینه بلفارپلاستى پلک پایین و تحتانى جهت رفع پف الودگى پلکها ، لیفت آندوسکوپی پیشانی و ابرو ، تزریق بوتاکس و ژل، درمان افتادگى پلک ، درمان انسداد مجراى اشکى شیرخواران و بالغین، شکستگی هاى کاسه چشم و کارگزارى پروتزهاى چشمى در خدمت شما مى باشد.