عصب سیاتیک از جمله بزرگترین و طولانی ترین عصب ها در بدن انسان است که در عین حال درگیری آن می تواند برای بیمار بسیار دردسرساز هم باشد. عصب سياتيک از ناحیه تحتانی ستون مهره ها و از مجاورت دیسک های پایینی کمر منشأ گرفته و به سمت استخوان لگن و باسن امتداد می یابد و سپس از پشت ران وارد ساق پا می شود. با توجه به اینکه سیاتیک در پشت ساق پا به دو شاخه تقسیم می شود، یکی از پشت ساق پا به کف پا می رود و دیگری از کناره خارجی ساق و روی مچ پا می گذرد، بنابراین ممکن است فردی دارای درد تنها در قسمت خارجی ساق پا و بدون کمر درد باشد؛ اما علت، درد سیاتیک است. اکثر بیماران با استفاده از روش های درمان غیر جراحی بهبود می یابند و فقط تعداد کمی از بیماران در موارد درد شدید سیاتیک نیاز به عمل جراحی پیدا می کنند.

علل سیاتیک

اختلالات و مشکلات متعددی در کم و ستون فقرات می توانند منجر به فشردگی عصب و درد عصب سیاتیک یا رادیکولوپاتی کمری شوند. شش مورد از شایع ترین مشکلات زمینه ای عبارتند از:

• بیرون زدگی یا فتق دیسک
• تنگی کانال نخاعی کمر
• اسپوندیلولایزیس ( سر خوردگی مهره های کمری )
• تروما یا ضربه
• سندروم پیریفورمیس
• تومور نخاعی

علائم سیاتیک

درد سیاتیک از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به شرایطی که باعث وقوع آن شده، بستگی دارد. موارد ذیل از شایع ترین علائم درد سیاتیک می باشد:

• درد گرم شونده در ناحیه باسن
• افزایش درد با ایستادن یا نشستن طولانی مدت
• درد انتشار یابنده از باسن به کمر، پشت ران و ساق
• درد در ناحیه مچ و کف پا
• احساس درد به صورت سوزنی و یا برق گرفتگی
• افزایش درد هنگام سرفه، خنده، کشش و بلند کردن وسایل
• تشدید درد با خم شدن به عقب
• کاهش قدرت عضلانی ساق و کف پا
• عدم کنترل مثانه و روده ها

عوامل مستعد کننده ایجاد سیاتیک

رفتارها یا عوامل به خصوصی می توانند خطر ابتلا به سیاتیک را افزایش دهند. رایج ترین عوامل مستعد کننده ایجاد این عارضه شامل موارد زیر می باشند:

• با افزایش سن، احتمال تحلیل و آسیب دیدن قسمت های مختلف بدن نیز بالا می رود.
• افراد مشغول در حرفه های به خصوص، شامل شغل هایی که شامل بلند کردن اجسام سنگین، نشستن های طولانی مدت و یا حرکات چرخشی می باشند، فشار زیادی را بر روی ناحیه کمر و پشت خود تحمل می کنند که این می تواند باعث ایجاد سیاتیک شود.
• ابتلا به بیماری دیابت می تواند خطر وارد آمدن آسیب به اعصاب را افزایش دهد.
• مصرف دخانیات می تواند باعث از بین رفتن لایه بیرونی دیسک های بین مهره ای شما شود.

تشخیص سیاتیک

هنگامی که به پزشک مراجعه می کنید، ابتدا معاینات فیزیکی را انجام می دهد تا عکس العمل شما را مشاهده کند. ممکن است از شما بخواهد که فعالیت های خاصی را انجام دهید، به طور مثال باید روی پاشنه یا انگشتان پای خود راه بروید تا متوجه شود که چه عاملی منجر به درد در شما می شود. اگر درد شدیدی داشته باشید، انجام آزمایشاتی را از شما درخواست می کند که این آزمایشات به شرح زیر است:

• اشعه ایکس

عکس هایی از داخل بدن شما را نمایش می دهد تا در صورت وجود خارهای استخوانی چنین مشکلی تشخیص داده شود.

• سی تی اسکن

در این آزمایش نخاع و اعصاب نخاع مورد بررسی قرار می گیرد.

• ام آر آی

در این آزمایش از امواج رادیویی استفاده می شود تا تصاویری از داخل بدن شما جهت بررسی نخاع و اعصاب نخاعی انجام گیرد.

• الکترومیوگرافی (EMG)

سیگنال های عصبی را در بدن شما اندازه گیر ی می کند و مواردی مانند فتق دیسک مورد بررسی قرار می گیرد.

درمان بدون جراحی سیاتیک

از مهمترین نکاتی که پزشک به شما توصیه می کند، انجام دادن فعالیت های روزانه و تا حد امکان جلوگیری از خوابیدن طولانی مدت در رختخواب و جلوگیری از انجام فعالیت هایی که باعث تشدید درد رگ سیاتیک می شود، است. در ادامه برخی درمان های بدون جراحی درد رگ و عصب سیاتیک پا و کمر آورده شده است:

• یخ درمانی: شما می توانید از کمپرس یخ یا بسته های گیاهان یخ زده برای این روش درمانی استفاده کنید کمپرس های یخ یا بسته گیاهان یخ زده را در یک حوله قرار دهید و آن را روی موضع درد به مدت ۲۰ دقیقه در یک روز قرار دهید. این کمپرس در روزهای اول بعد از آسیب دیدگی باید چند مرتبه در یک روز استفاده شود این روش باعث کاهش تورم و درد رگ سیاتیک می شود.
• گرما درمانی: برای استفاده از این روش شما می توانید کمپرس های گرم و پدهای گرم را تهیه کنید. توصیه می شود که کمپرس یخ را در چند روز اول استفاده کنید. بعد از ۲ یا ۳ روز کمپرس یخ را با کمپرس گرم جابه جا کنید. در صورتیکه درد عصب سیاتیک شما پایدار بود کمپرس های گرم و یخ را به صورت متناوب استفاده کنید.
• دارو:مصرف داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن و آسپرین می تواند باعث کاهش درد، التهاب و تورم شود، دقت داشته باشید که مصرف بیش از حد آسپیرین می تواند عوارض جانبی به همراه داشته باشد این عوارض جانبی شامل خونریزی و زخم معده است. پزشک ممکن است داروهایی برای شل کردن عضلات، مسکن های نارکوتیک، یا حتی داروهای ضد افسردگی را برای بیمار تجویز کند داروهای ضد افسردگی میتواند باعث افزایش تولید اندورفین در بدن شود و به درمان درد سیاتیک کمک کند.
• تزریق: تزریق استروئید در ناحیه اپیدورال یکی دیگر از روش های درمان سیاتیک می باشد. داروی کورتیکواستروئید در فضای اپیدورال تزریق می شود، فضای اپیدورال به مایعی گفته می شود که در اطراف نخاع وجود دارد. تزریق این ماده به دلیل عوارض جانبی که در پی دارد با محدودیت هایی همراه است.
• نرمش: بعد از کاهش علائم سیاتیک زیر نظر پزشک، نرمش های کششی و تقویتی را یاد خواهید گرفت و انجام خواهید دارد که تأثیر بسیار مهمی در درمان قطعی بیماری سیاتیک شما دارند. بدون انجام این نرمش ها درمان سیاتیک شما ناقص بوده و علائم سیاتیک ممکن است به زودی عود کند. این نرمش ها باید هرچه زودتر بعد از فروکش کردن درد حاد سیاتیک شروع شوند.
• فیزیوتراپی و ورزش: تمرینات فیزیوتراپی و ورزش برای سیاتیک به بهبودی حالت مفصل و استقامت مفصل کمر کمک میکند. کشش های آرام ناحیه تحتانی مفصل کمر می تواند مؤثر باشد یکی از بهترین راه ها برای انجام تمرینات کششی مراجعه به مراکز فیزیوتراپی و انجام این تمرینات با کمک متخصص فیزیوتراپی است. همچنین انجام یوگا می تواند مؤثر باشد.
• هرچه که فرد فعالتر باشد بدن او میزان اندورفین بیشتری را آزاد می کند. اندورفین یک ماده مسکنی است که به وسیله بدن به صورت طبیعی ساخته میشود. در ابتدا فعالیت های سبکی مانند شنا یا دوچرخه انجام دهید. زمانیکه درد عصب سیاتیک شما کاهش یافت و استقامت مفاصل بهبود یافت تمرینات رژیمی که شامل تمرینات ایروبیک، تمرینات استقامتی است را شروع کنید. انجام چنین تمریناتی خطر جلوگیری از آسیب دیدگی مجدد مفصل کمر را کاهش میدهد و باعث درمان سیاتیک می شود. درمان سیاتیک با ورزش یکی مؤثرترین روش های درمان سیاتیک است.
• طب سوزنی : این روش با قرار دادن سوزن های ضد عفونی شده در نقاط خاصی از بدن انجام می شود. این روش باعث افزایش و ایجاد انرژی در بدن می شود. استفاده از این روش کاملاً بدون درد است و می تواند در درمان درد عصب سیاتیک کمر و پا مؤثر باشد.
• کایروپراکتیک: کایروپراکتیک یا درمان دستی می تواند، باعث تحرک ستون مهره ها شود و می تواند در درمان درد رگ سیاتیک مؤثر باشد. در این روش بسیار مهم است که شما به یک متخصص مراجعه کنید تا بتواند با به کار بردن تکنیک های فوق به درستی باعث کاهش درد شما شود.

پیشگیری از سیاتیک

مراحلی که در زیر به آن اشاره شده است باعث پیشگیری از بروز درد سیاتیک می شود:

1. انجام تمرینات: انجام تمرینات استقامتی برای مفصل کمر، شکم و ماهیچه های اصلی می تواند یکی از عوامل مؤثر در حفظ سلامتی مفصل کمر باشد.
2. اصلاح حالت های بدن: حتماً صندلی را که برای نشستن انتخاب می کنید به صورتی باشد که از مفصل کمر شما محافظت کند و بتوانید پای خود را روی زمین قراردهید و بازوهای شما در حالت استراحت قرار بگیرد.
3. اصلاح حرکات و فعالیت ها: از خودتان مراقبت کنید. برای بلند کردن اشیاء سنگین حتماً زانوهای خود را خم کنید و مفصل کمرتان را کاملاً صاف نگه دارید. بسیاری از دلایل بروز علائم سیاتیک کمر و پا در اثر صدمات وارد به کمر به وجود می آید.

عوارض سیاتیک

در حالی که درد سیاتیک در بسیاری از افراد بدون انجام اقدامات درمانی به صورت کامل بر طرف می شود، در گروهی دیگر این بیماری منجر به آسیب دائمی به اعصاب می شود.

1. از دست دادن کامل حس در پای درگیر با درد سیاتیک
2. ضعف شدید پای درگیر با درد سیاتیک
3. از دست دادن کنترل دفع ادرار و مدفوع و یا کم شدن عملکرد طبیعی آنها

نسخه اصلی مطلب درمان درد سیاتیک با روشهای غیر جراحی را در سایت دکتر بیژن فروغ بخوانید.

---