سونوگرافی از جنین در دوران بارداری، یک نوع تکنیک تصویربرداری است که از امواج صوتی برای تولید تصاویر جنین در رحم استفاده می کند. تصاویر تولید شده بر روی صفحه نمایش نشان داده می شوند. این تصاویر سونوگرافی از جنین می تواند به پزشک در ارزیابی رشد و پیشرفت رشدی جنین کمک کند. این نوع تصویربرداری همچنین برای ارزیابی مشکلات احتمالی جنین و یا کمک به تأیید تشخیص مشکلات احتمالی استفاده می شود. در صورتی که سونوگرافی سه ماهه اول و دوم ( سونوگرافی ان تی و سونوگرافی آنومالی ) طبیعی باشد معمولاً پزشک سونوگرافی سه ماهه سوم را انجام نمی دهد. بهترین زمان انجام آخرین سونوگرافی غربالگری بعد از هفته ۳۰ ام بارداری می باشد. سونوگرافی هفته سی و یکم بارداری، با هدف ارزیابی رشد و وزن جنین و همچنین موقعیت قرارگیری او در رحم انجام می شود تا به کمک این داده ها بتوان بهتر در مورد زمان زایمان و همچنین نوع انجام آن، تصمیم گیری کرد.

دلایل انجام سونوگرافی بارداری

برخی از مهم ترین دلایل انجام سونوگرافی بارداری در دوران حاملگی:

• برای اینکه مطمئن شوید باردار هستید.
• بررسی سن و رشد کودک شما
• بررسی ضربان قلب کودک، حرکت کردن جنین و رشد کلی
• بررسی تعداد جنین (دو قلو یا بیشتر)
• نمایش نقایص زایمان، مانند اسپینا بیفیدا (مهره شکاف دار) و نقص قلب
• کمک به سایر آزمایش های قبل از زایمان، مانند نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS)
• برای بررسی تخمدانها و رحم
• بررسی عوارض احتمالی حاملگی

دلیل انجام آخرین سونوگرافی بارداری

هفته 31 بارداری، زمانی است که اندام های تناسلی و جنسی جنین بهتر از هر زمان دیگری تکامل پیدا کرده اند و بنابراین پزشک در سونوگرافی هفته سی و یکم بارداری، جنسیت جنین را می تواند مجدداً به قطعیت تأیید کند. به علاوه بسته به نوع سونوگرافی هفته سی و یکم بارداری، این موارد ممکن است توسط پزشک تشخیص داده شوند:

• نحوه قرارگیری جنین در رحم (سفالیک، بریچ یا عرضی که پیش بینی کننده نوع زایمان هستند).
• زنده بودن جنین و ضربان قلب او (تعداد، ریتم و نظم)
• دختر یا پسر بودن جنین
• وزن جنین و تناسب آن با سن بارداری و وجود هرگونه مشکل در آن
• اختلالات رشدی
• حدود تقریبی زایمان
• غیر طبیعی بودن حجم مایع آمنیوتیک
• جایگاه جفت، درجه بلوغ و پیری (به نام گرید یا میزان کلسیفیکاسیون شناخته می شود) و فاصله جفت تا سرویکس یا همان دهانه رحم
• بررسی هرگونه گره و یا پیچش احتمالی بند ناف به دور گردن و اندام های جنین
• بررسی فاکتورهای مربوط به سونوگرافی کالر داپلر همچون عملکرد جفت و خونرسانی به جنین، چسبندگی جفت و میزان نفوذ آن در دیواره های رحمی (این مورد نیز به تعیین نوع زایمان کمک می کند).
• وجود هرگونه نقص و ناهنجاری مادرزادی در بخش های مختلف بدن جنین (سونوگرافی 4 بعدی)
• بررسی و امتیازدهی به حرکات بدنی، حرکات تنفسی، تون عضلات یعنی باز و بسته شدن و خم شدن و کشش دست ها و پاها، حجم مایع آمنیوتیک و ضربان قلب جنین (در بخش سونوگرافی بیوفیزیکال پروفایل).

تا ماه ۷ بارداری، معمولاً جنین حدود یک کیلوگرم وزن دارد؛ اما در دو ماه آخر بارداری، روند وزن گیری و رشد او افزایش می یابد. به همین خاطر بعد از هفته ۲۰ بارداری، تعیین وزن جنین، اندازه گیری دور سر جنین و طول استخوان ران او، علت اصلی سونوگرافی های بارداری است.

انواع سونوگرافی ضروری در بارداری

به طور کلی دو سونوگرافی مهم غربالگری در بارداری وجود دارد و همه ی مادران باید انجام دهند:

• غربالگری سندروم داون
• سونوگرافی بررسی سلامت جنین

سونوگرافی معمولی در دو زمان در طول بارداری انجام می شود:

• اوایل بارداری جهت رؤیت قلب و تخمین سن جنین
• در طی بارداری برای بررسی کلی جنین

سونوگرافی داپلر برای ارزیابی گردش خون جفت و جنین انجام می شود. داپلر شریانی می تواند در غربالگری اول برای بررسی پره اکلامپسی یا فشار خون بارداری نیز انجام شود.

در موارد خاصی نوع دیگری از سونوگرافی به نام اکوکاردیوگرافی قلب جنین انجام می شود که در این نوع صرفاً قلب جنین بررسی می شود.

سونوگرافی سه ماهه اول

علت اهمیت این آزمایش در سه ماهه اول، شنیدن ضربان قلب جنین و تخمین سن او و همچنین اندازه‎گیری دور سر و قد او است. رشد کودک در این دوران یک میلی متر در روز است. همچنین دلیل دیگر اهمیت آن فهمیدن این مطلب است که بارداری داخل رحم یا خارج رحم است. این سونوگرافی در هفته های 6 تا 8 بارداری انجام می‎شود و بهتر است قبل از آن به اندازه کافی آب نوشیده باشید؛ زیرا امواج فراصوت از مایعات بهتر عبور می‎کنند. این مرحله کاملاً بدون درد بوده و جنین بسیار ریز است.

سه ماهه دوم

اطلاع از شرایط نوزاد در این مرحله برای داشتن یک بارداری سالم ضروری است. عموماً بین هفته 18 تا 20 برای خانم‎ها سونوگرافی تجویز می‎شود که می‎تواند جزئیات زیادی از کودک را نشان دهد. به این مرحله در بارداری سالم اسکن آناتومی گفته می‎شود. در این مرحله از بارداری سالم پزشک به بررسی بخش‎های مختلف بدن جنین می‎پردازد؛ اما دیدن قسمت هایی مثل شکم و کلیه ‎های او برای پزشک دشوار است. اینجا مرحله ای است که جنسیت جنین نیز مشخص می ‎شود و تمام موارد غیر طبیعی اعم از ضربان قلب، وضعیت مغزی، کلیه‎ ها و کبد او برای اطمینان از روند دوران بارداری سالم شما بررسی می ‎شود. در این آزمایش پزشک انگشتان کودک را می‎ شمارد و میزان مایع جنینی را اندازه می‎ گیرد.

سه ماهه سوم

سونوگرافی معمولاً در سه ماهه سوم ضرورتی ندارد؛ اما گاهی اوقات پزشک بعد از هفته 35 نیز برای اطمینان از روند بارداری سالم شما این دستور را می‎دهد. شاید پزشک بخواهد به وضعیت قلبی کودک و رشدی او پی ببرد. گاهی اوقات ممکن است که نظر او در این مرحله در مورد نوع عمل یعنی سزارین یا زایمان طبیعی عوض شود و از طرفی اگر مادر از مشکلات گوارشی یا دیابت رنج ببرد، باید این سونوگرافی را برای داشتن بارداری سالم انجام دهد.

سونوگرافی چهارم که به علت اندازه‏گیری وزن جنین به ویژه در نیمه دوم سه ماهه سوم بارداری سالم ضرورت دارد و زمانی مهم برای وزن‎گیری جنین است. در این زمان دور سر، طول استخوان ران، بای پاریتال و دور شکم توسط این سونوگرافی اندازه‎گیری شده و با توجه به منحنی تهیه شده، وزن جنین تخمین زده می‎شود.

انواع سونوگرافی بارداری

دو نوع اصلی سونوگرافی از جنین وجود دارد که شامل موارد زیر می باشد:

1. سونوگرافی ترانس واژینال

2. سونو گرافی ترانس شکمی

نحوه آماده شدن برای سونوگرافی بارداری

بسته به نوع سونوگرافی ممکن است از مادر خواسته شود مقداری زیادی مایعات نوشیده و یا از ادرار کردن قبل از انجام این تست خودداری کند. در صورتی که پزشک برای شما سونوگرافی ترانس شکمی را تجویز نموده است بهتر است لباس گشادی بپوشید تا بتوانید شکم خود را به راحتی در معرض دید سونوگرافیست برای قرار دادن مبدل قرار دهید.

روش انجام سونوگرافی های ضروری دوران بارداری

جزئیات دقیق چگونگی انجام سونوگرافی در موارد اندکی با هم تفاوت دارد؛ اما معمولاً سونوگرافی طبق مراحل یکسانی انجام می شود. دو نوع از سونوگرافی در طی دوران بارداری انجام می شود:

سونوگرافی شکمی (Abdominal ultrasound):

در سونوگرافی شکم ، پزشک ژل مخصوصی را روی شکم زن باردار قرار می دهد. بعد از آن مبدل فراصوت دستگاه سونوگرافی می تواند به راحتی روی شکم ژل زده حرکت کند.

سونوگرافی واژینال (Transvaginal ultrasound)

در سونوگرافی واژینال از یک مبدل فراصوت کوچک تر استفاده می شود. این مبدل وارد واژن شده و بعد از آن تصویری دقیق تر و واضح تر از فضای داخلی به دست می آید. معمولاً این نوع از سونوگرافی در اوایل بارداری انجام می شود.

هزینه آخرین سونوگرافی بارداری

هزینه سونوگرافی با توجه به عواملی مانند ناحیه مورد نظر برای سونوگرافی، دستگاه های مرکز تصویربرداری و نوع بیمه تعیین می شود.

عوارض سونوگرافی بارداری

از آنجا که در این روش، اولتراسوند از امواج صوتی استفاده می کند، از اشعه ایکس امن تر است. متخصصان بیش از ۳۰ سال از سونوگرافی استفاده کرده اند و هیچ خطری تا به امروز کشف نکرده اند.

نسخه اصلی مطلب آخرین سونوگرافی بارداری در چند هفتگی انجام میشود؟ را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---