درمان رفتاري شناختي اختلال وسواسی جبری (CBT)

دکتر محمد والی پور [ متخصص روانپزشکی ]آدرس وب سایت : www.drvalipour.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، ساختمان سپاهان ، طبقه 4 تلفن مطب : 32241146 - 031

دو نوع درمان رفتاري شناختي براي درمان بيماري وسواسي جبري (OCD)وجود دارد : مواجهه سازی و پيشگيري از پاسخ عملي (ERP)و درمان شناختي. ERP(مواجهه سازی و پيشگيري از پاسخ عملي)

اين روشي براي توقف تقويت دو جانبه رفتارهاي جبري و اضطرابهاي ماست. ما مي دانيم اگر شما به مدت طولاني در يك موقعيت استرس زا باقي بمانيد بتدريج به آن عادت كرده، اضظراب شما ازبين مي رود. بنابراين شما با موقعيتي كه از آن هراس داريد رودرو مي شويد،اما در عين حال انجام امور جبري تكراري مانند چك كردن مداوم يا تميز كردن(پيشگيري از پاسخ عملي) را متوقف مي كنيد ومنتظر مي شويد تا اضطراب از شما دور شود.

معمولا بهتر است اين كار را قدم به قدم انجام دهيد.
*فهرستي از تمام چيزهايي كه در حال حاضر از آنها مي ترسيد يا اجتناب مي كنيد را تهيه كنيد.
*تمام موقعيتها يا افكاري كه كمتر از همه شما را مي ترسانند را در انتهاي فهرست قرار دهيد و بدترينها را در ابتداي آن.
*سپس از انتها شروع كرده و به سمت ابتداي فهرست بياييد و سعي كنيد يك به يك به حل آنها بپردازيد. به مورد بعدي صعود نكنيد مگر انكه به قبلي به طور كامل چيره شده باشيد. اين كار بايد روزانه و لا اقل يكي دو هفته انجام پذيرد. هر بار لازم است شما اين كار را تا وقتي انجام دهيد كه مدت زمان اضطرابتان را به كمتر از نصف زماني كه در بدترين حالت طول مي كشد كاهش دهيد - حدود 60-30 دقيقه براي شروع.

ثبت مقياسي از اينكه اضطرابتان هر 30 دقيقه به چه ميزان است (مثلاصفر براي بدون ترس تا 100 براي ترس شديد) خواهيد ديد احساس ترس چطور افزايش يافته و بعد كاهش مي يابد.
شما مي توانيد برخي مراحل را با درمانگر خود تمرين كنيد، ولي اكثر اوقات بايستي اين كار را در محيطي كه در آن احساس راحتي مي كنيد و به تنهايي انجام دهيد.
مهم است به ياد داشته باشيد كه شما نياز نداريد از تمام اضطرابتان خلاصي يابيد بلكه فقط تا ميزاني كه احساس بهتري كنيد . به ياد داشته باشيد كه اضطرابتان:

*نا خوشايند است اما لطمه اي به شما نخواهد زد.
*در نهايت از بين خواهد رفت.
*با تمرين مواجهه با آن ساده تر خواهد شد.

دو راه اصلي براي انجام مواجهه سازی و پيشگيري از پاسخ عملي وجود دارد:

*خويشتن ياري هدايت شده،توصيه هاي يك كتاب، نوار يا دي وي دي يا برنامه نرم افزاري را دنبال مي كنيد.اما اين بايستي كمتر از روشهاي ديگر بكار گرفته شوند،اين راه وقتي وسواس شما خفيف است مي تواند مناسب باشد و شما در خود اين اعتماد به نفس را داريد كه روشهاي مختلف ، كمك به خويشتن را بكار ببريد.
*تماس مستقيم و منظم با يك كارشناس به تنهايي يا در يك گروه
اين امر مي تواند بطور رودررو يا با تلفن صورت گيرد،معمولا اين امر بطور هفتگي يادوهفته يكبار در آغاز به انجام مي رسد و هر جلسه مي تواند بين 60-40 دقيقه باشد. تا 20 ساعت جلسات حضوري براي شروع توصيه مي شود،اما ممكن است مدت زمان بيشتري نياز باشد.

يك مثال: آرش نمي توانست بموقع منزل را ترك كند چراكهمجبور بود موارد متعدي را در منزل چك (وارسی) كند او نگران بود خانه اش دچار حريق شود يا مورد سرقت قرار گيرد چنانچه 5 بار موارد مشخصي را چك نكند .او فهرستي از آنچه چك مي كرد راتهيه كرد كه شروعش با راحتترين مواردي بود كه مي شد رفع كرد، فهرست او شبيه به اين بود:

-اجاق(كمترين مايه نگراني) -كتري -بخاری گازي -پنجره ها -درها(بيشترين مايه نگراني)

او با قدم اول شروع كرد، بجاي اطمينان از خاموش بودن به دفعات متعدد، تنها يكبار آن را چك كرد(مواجهه)- در ابتدا بسيار مضطرب بود و خود را از بازگشت به تكراراعمال جبري باز مي داشت،او توافق كرد از همسرش نخواهد تا همه چيز را چك كند و همچنين از او نخواهد تا اورا مطمئن سازد خانه امن است(پيشگيري از پاسخ عملي) ترس او بتدريج طي دو هفته كاهش يافت.سپس به قدم بعدي پرداخت (كتري) و الي آخر. نهايتا او قادر شد خانه را بدون هيچيك از اقدامات تكراري ترك كند و به موقع سر كار خود حاضر شود.

شناخت در ماني
يك روش درماني روانشناسي است كه به شما كمك ميكند به جاي تلاش براي خلاصي از افكار مزاحم، عكس العملتان را به آنها تغيير دهيد.اين روش چنانچه شما افكار مضطرب كننده يا سواسي داريد اما هيچ اقدام جبري براي كسب آرامش انجام نمي دهيد، مفيد است.اين روش مي تواند به روش مواجهه و پيشگيري از اقدام عملي (ERP)اضافه شود تا به غلبه بر وسواس كمك كند.
اين روش موارد زير را هدف خود قرار مي دهد.

افكار غير منطقي خود نقدگرايانه.

- اهميت بيش از حد لازم به افكار خود. - برآورد بيش از حد امكان وقوع حادثه ناگوار.
- احساس مسئوليت به دليل وقوع حوادث ناگوار حتي اگر آنها خارج از كنترل شما باشند.
- سعي در خلاصي از تمام خطرات موجود در زندگي كساني كه به آنها عشق مي ورزيد.

افكار ناخوشايند ناخواسته
شناخت درماني به شما كمك مي كند تا چشم انداز متفاوتي كسب كنيد.
همگي ما گاهي افكار عجيب داريم اما اينها فقط افكار هستند آنها به اين معني نيست كه شما فرد بدي هستيد يا اينكه اتفاقات ناگواري در پيش هستند. سعي در خلاصي از اين افكار فايده اي نخواهند داشت در حضور آنها راحت باشيد و با آنها فقط با كنجكاوي مختصري برخورد كنيد. اگر افكار بيشتري به مغزتان هجوم آوردند مقاومت نكنيد و اجازه دهيد باشند و در مورد آنها هم مثل افكار موجود قبلي رفتار كنيد.

به افكار به صورت منفرد توجه كنيد.
چه مدركي به نفع و بر عليه واقعي بودن اين فكر وجود دارد.
*اين تفكر چقدر مفيد است؟ چه راه ديگري براي ديدن اين فكر وجود دارد؟
*بهترين، مهمترين و واقعي ترين نتيجه كدام است؟
*چگونه مي توانم به درستي با مشكلات مشابه مشاوره دهم. اگر اين مشاوره متفاوت از آنچه من به خودم مي دهم باشد چه عاملي مرا منحصر به فرد می سازد؟

بيماری وسواسی جبری - قسمت اول

بيماری وسواسی جبری ـ قسمت دوم

چه عواملی باعث ادامه و تشدید اختلال وسواس می شود ؟

درمان رفتاري شناختي اختلال وسواسی جبری (CBT)

درمان دارویی ضد وسواس

تریکوتیلومانیا یا اختلال کندن موی وسواسی

خرید وسواسی(compulsive buying)

اختلال وسواس فکری