برای چه عرق می کنم؟

مکانیسم عرق کردن برای خنک کردن بدن است. وقتی دما بدن بالا می رود بدن ما با تولید عرق خود را خنک میکند. به این ترتیب که با تبخیر عرق در سطح پوست که یک واکنش گرماگیر است(هنگام تبدیل آب به بخار آب گرمای محیط صرف این واکنش میشود) داخل بدن خنک می شود. درست مثل کولر در کولرهای آبی که آب روی پوشال ها می ریزد. در اثر گرمای بیرون آب روی پوشالها تبخیر می شود. چون واکنش تبخیر یک واکنش گرماگیر است هوای داخل کولر خنک می شود و هوای خنک از طریق کانال ها به داخل خانه می آید. در بدن ما خنکی که در پوست ایجاد می شود (به خاطر تبخیر عرق در سطح پوست) از طریق گردش خون به تمام قسمتهای بدن می رود.

بنابراین وقتی هوا گرم است و ما هم فعالیت می کنیم طبیعی است که بدن ما عرق کند. یعنی عرق کردن برای خنک نگه داشتن بدن ضروری است.

یک باور غلط وجود دارد مبنی بر اینکه تعریق برای دفع سموم بدن است. در حالی که تعریق فقط برای تنظیم دمای بدن است. یعنی هیچ سمی از طریق عرق بدن دفع نمیشود.

اما گاهی افزایش تعریق بیمارگونه و آزار دهنده ایجاد می شود. تخمینا بین ۵ تا ۱۰ درصد مردم تعریق زیادی و بیمارگونه دارند. حدوداً ۷ درصد مواردی که تعریق زیادی وجود دارد به خاطر یک بیماری داخلی است و ۹۳ درصد موارد هیچ علت مشخصی وجود ندارد و در واقع ژنتیکی است.

افزایش تعریق بیمارگونه یعنی چه؟ یعنی فردی که نسبت به اطرافیان مشخصا تعریق بیشتری دارد و در فصل سرد که معمولاً افراد عرق نمی کنند این فرد عرق میکند.

افزایش تعریق می تواند موضعی مثلاً کف دست و پا یا ناحیه زیر بغل یا سر صورت یا مثلاً کشاله ران باشد.

یا اینکه می تواند از فرق سر تا نوک انگشتان پا باشد.

وقتی تعریق زیادی و بیمارگونه وجود دارد و این در واقع یک بیماری پوستی است ما می توانیم مشکل را درمان کنیم. درمان و مهار تعریق زیادی هیچ مشکلی برای بدن ایجاد نمی کند. چون عرق کردن فیزیولوژیک و طبیعی بدن سر جای خودش باقی می ماند.

پس به طور خلاصه ما یک تعریق نرمال و فیزیولوژیک داریم که در هوای گرم و به دنبال فعالیت فیزیکی اتفاق می افتد. اما گاهی افزایش تعریق به صورت زیادی و آزاردهنده است. این افزایش تعریق زیادی یک بیماری پوستی است. ۷ درصد موارد ممکن است یک بیماری داخلی وجود داشته باشد. اما ۹۳ درصد موارد هیچ علت مشخصی وجود ندارد و صرفاً افزایش تعریق پوستی است.

افزایش تعریق اولیه:

یعنی زمان هایی که یک بیماری داخلی عامل افزایش تعریق نیست و علت افزایش تعریق فقط در پوست است.

افزایش تعریق اولیه گاهی می تواند از فرق سر تا نوک انگشت باشد ولی در غالب موارد موضعی است. مثلاً ناحیه زیر بغل، کف دست و پا، سر و گردن یا ناحیه کشاله ران گاهی یکی از این موارد و گاهی دو یا بیشتر موارد با هم هستند.

این نوع افزایش تعریق معمولاً از سن ۱۳ تا ۲۵ سالگی ممکن است شروع شود. اما مواردی که افزایش تعریق در کف دست و پا است زمان شروع معمولاً ۵ تا ۶ سالگی است. بیشترین سن شیوع افزایش تعریق بین ۱۸ تا ۶۵ سالگی است. شیوع خیلی کم مشکل افزایش تعریق در سن بالای ۶۵ سال نشان دهنده این است که اکثر مواقع افزایش تعریق با گذر سن خود به خود از بین میرود.

حدوداً سه میلیون غده عرق در هر انسان وجود دارد. بیشترین غدد عرق در کف دست و پا، صورت و ناحیه زیر بغل هستند. بدن هر انسان به طور متوسط روزانه تا ۱۰ لیتر عرق می تواند تولید کند. سرعت تولید عرق حدوداً نیم تا یک سی سی در هر دقیقه است. در بیمارانی که افزایش تعریق غیرطبیعی دارند تولید عرق حتی می تواند تا ۴۰ لیتر در روز برسد. افزایش تعریق معمولاً بدون بو است. لازم به ذکر است بوی بدعرق مشکل دیگری است. ممکن است برخی همزمان هم مشکل افزایش تعریق و هم مشکل بوی بدعرق را داشته باشند. اما تعداد این موارد خیلی کم است و اگر چنین مشکلی وجود داشته باشد باید

جداگانه بررسی و درمان شوند.

خوب حالا برگردیم به طبقه بندی علل افزایش تعریق:

همانطور که قبلا هم گفتم فقط ۷ درصد موارد افزایش تعریق ممکن است علت داخلی داشته باشد که بعداً راجع به آن صحبت خواهیم کرد. ۹۳ درصد موارد هیچگونه علت مشخصی وجود ندارد و صرفاً یک مشکل ژنتیکی و پوستی است. به این نوع افزایش تعریق افزایش تعریق اولیه گفته می شود. افزایش تعریق اولیه گاهی می تواند از فرق سر تا نوک انگشت باشد اما در اکثریت موارد موضعی است. مثلاً کف دست و پا، ناحیه زیر بغل یا سر صورت و یا ترکیبی از این موارد ممکن است وجود داشته باشد. افزایش تعریق اولیه یعنی مواردی که هیچ علت داخلی برای آن وجود ندارد و صرفاً پوستی است. همیشه قرینه است یعنی هر دو دست به یک اندازه عرق می کنند. و شبها آن فرد تعریق ندارد یعنی تعریق هنگام خواب نداریم. خیلی از موارد سابقه خانوادگی وجود دارد و معمولاً قبل از ۲۵ سالگی شروع می شود.

به مواردی که یک علت زمینه ای برای افزایش تعریق وجود دارد موارد ثانویه گفته می شود. چنین مواردی معمولاً سابقه خانوادگی وجود ندارد بعد از سن ۲۵ سالگی شروع می شود و در اکثر موارد شامل همه جای بدن است و به ندرت پیش می آید که موضعی مثلاً در کف دست و پا یا زیر بغل باشد. همچنین افزایش تعریق در طی خواب هم وجود دارد. افزایش تعریق ثانویه ممکن است به دلایل فیزیولوژیک باشد مثلاً در یائسگی افزایش تعریق به طور طبیعی اتفاق می افتد. همچنین در گرمای زیاد و فعالیت فیزیکی هم افزایش تعریق به طور طبیعی اتفاق می افتد.

از علل داخلی که می توانند باعث افزایش تعریق شوند می توان به بیماری های عفونی و یا سرطان ها اشاره کرد. از جمله بیماریهای عفونی شایع است که می تواند باعث افزایش تعریق شود بیماری بروسلوز یا تب مالت است. بیماری عفونی دیگری که امروزه کمتر شایع است و باعث افزایش تعریق شبانه می شود بیماری سل است. بیماری ایدز و عفونت های ویروسی حاد هم می توانند عامل افزایش تعریق باشند. در گروه سرطان هایی که می توانند باعث افزایش تعریق شوند می توان به لنفوم اشاره کرد. علاوه بر اینها داروها هم می توانند عامل افزایش تعریق باشند. مثلاً مصرف آنتی بیوتیک سیپروفلوکساسین می تواند عامل افزایش تعریق باشد. خلاصه اینکه عوامل داخلی که باعث افزایش تعریق می شوند زیاد هستند اما این عوامل معمولا فقط عامل هفت درصد موارد افزایش تعریق هستند و اکثر مواقع تعریق بیش از اندازه علت داخلی ندارد.

افزایش تعریق علاوه بر این که بسیار آزار دهنده است می تواند باعث تشدید و افزایش بروز بیماری های قارچی و ویروسی از جمله وارت یا زیگیل شود. همچنین گاهی، عامل تشدید اگزما می تواند باشد.

افزایش تعریق به هر دلیل بسیار آزار دهنده بوده و مشخصا روی کیفیت زندگی فرد مبتلا اثر منفی می گذارد. برقراری روابط اجتماعی مشکل شده و میزان شیوع افسردگی و اضطراب در افراد مبتلا به نسبت جمعیت عادی بالاتر است. مطالعات علمی نشان داده اثر منفی افزایش تعریق بر روی زندگی فرد مبتلا تقریباً به اندازه مبتلا شدن به یک بیماری روماتیسمی شدید است.

خوب حالا چه روشهای درمانی برای افزایش تعریق بیماران وجود دارد؟

داروهای مالیدنی ضد عرق

یونتوفورزیس

تزریق موضعی بوتاکس

درمان با دستگاه رادیوفرکونسی یا لیزر

داروهای خوراکی

و سرانجام جراحی

داروهای مالیدنی ضد عرق: مهم ترین ماده مالیدنی ضد عرق نمک آلومینیوم کلراید است. اکثر داروهای بدون نسخه ضدعرق که در داروخانه ها و فروشگاهها به فروش می رسد حاوی مقادیری از این نمک آلومینیوم کلراید است. این ماده با آسیب زدن به دهانه خروجی غده های عرق در پوست مانع از بیرون آمدن عرق از دهانه خروجی شده و به دنبال آن تولید عرق هم کم میشود. وقتی یک تا دو هفته استفاده شود تولید عرق به طور قابل توجه کم می شود و بعد از آن فقط به شکل نگهدارنده لازم است یک یا دو بار در هفته جهت یادآوری استفاده شود. اگر افزایش تعریق شما کرمهای های معمولی ضد عرق پاسخ نمی دهد می توانید به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید پزشک می تواند غلظتهای بالای این ماده را به شکل داروی ترکیبی تجویز کند. مدتی مصرف این ماده را به بروز آلزایمر و سرطان سینه نسبت می دادند اما مطالعات علمی اخیر نشان داده چنین ارتباطی بین مصرف این ماده و بیماری های فوق وجود ندارد.

این دارو شبها روی پوست خشک باید مالیده شود همچنین قبل از شسته شدن باید حداقل ۸ ساعت روی پوست بماند. هر شب و یا هر دو شب یکبار استفاده شود تا افزایش تعریق به طور قابل توجهی کم شود بعد از آن به شکل نگهدارنده یک یا دو بار استفاده در هفته کافی است.

مهمترین عارضه که با این دارو اتفاق می افتد تحریک پوستی و یا حساسیت است.

یک راه حل برای فائق آمدن به این مشکل کاهش تواتر مصرف می باشد. یعنی مثلاً به جای یک شب در میان هر هفته دو شب استفاده شود. راه حل بعدی تغییر فرمولاسیون داروست. مثلاً به جای پایه الکلی می توان از پایه سالیسیلیک اسید ژل استفاده کرد. یک راه حل دیگر می تواند استفاده از کورتون موضعی و یا کرم مرطوب کننده همزمان باشد.

از نمک زیرکونیوم هم میتوان به عنوان داروی موضعی ضد تعریق استفاده کرد اما نسبت به آلومینیوم کلراید بسیار ضعیف تر است.

داروهای آنتی کولینرژیک موضعی مثل گلیکوپیرولات موضعی هم تولید شدند اما در مورد اثربخشی آنها مطالعات علمی کافی صورت نگرفته است. و در حال حاضر در ایران در دسترس نمی باشند.

داروهای خوراکی ضد تعریق:

داروی خوراکی معمولاً برای تعریق جنرالیزه یعنی کسی که تعریق از فرق سر تا نوک انگشتان وجود دارد استفاده می شود. موثرترین ترین داروی خوراکی ضد تعریق داروهای آنتی کولینرژیک مثل گلیکوپیرولات هستند

دارای عوارض زیادی دارند و یک سوم افراد مصرف کننده اصلاً قادر به تحمل این داروها نیستند. در مواردی که اضطراب و استرس عامل زمینه ساز افزایش تعریق است می توان از داروهای بتابلاکر یا بنزودیازپینها استفاده کرد. ایندومتاسین هم با مهار تولید پروستاگلاندین ها می تواند در درمان علامتی افزایش تعریق به کار رود. اما حتماً باید زیر نظر پزشک انجام شود. آخرین دارویی که میتوان نام برد داروهای مهار کننده کانال های کلسیمی هستند. خلاصه اینکه مصرف داروهای خوراکی معمولاً با عوارض مختلفی توأم بوده و تا حد امکان باید از مصرف آنها اجتناب شود مگر در مواردی که افزایش تعریق بسیار آزار دهنده و مقاوم به سایر روشها باشد.

به طور خلاصه افزایش تعریق بیمار گونه بسیار آزار دهنده است. اکثر موارد علت آن پوستی است و هیچ مشکل داخلی وجود ندارد. بهترین درمان مالیدنی استفاده از ملح آلومینیوم کلراید است. در موارد مقاوم به داروی مالیدنی روش های جایگزین مثل تزریق بوتاکس بسیار موثر است و کسانی که به هیچ کدام از موارد بالا پاسخ ندهد، جراحی روش مناسبی برای آنها می باشد.

یونتوفورزیس:

در این روش با استفاده از جریان گالوانیک الکتریسیته آب معمولی یا آب شیر یونیزه می شود. یون هیدروژن تولید شده خروج عرق را از مجاری عرق مسدود می کند. این روش تقریبا ایمن است و به اندازه دارو موثر است. به خصوص برای افزایش تعریق کف دست و پا این روش مناسب تر است. مثل دارو تا زمانی که استفاده می شود موثر است. هر هفته سه یا چهار بار کف دست و کف پا داخل یک لگن آب قرار داده میشود. الکترودهای دستگاه را هم داخل آب می گذارند. جریان الکتریسیته درون آب برقرار می شود و برای انجام این کار هر دفعه ۲۰ تا ۳۰ دقیقه باید زمان گذاشته شود.

در این روش به آب مورد استفاده می توان داروهای آنتی کولینرژیک یا آلومینیوم کلراید و یا حتی با بوتاکس اضافه کرد.

این روش نباید در حاملگی و یا کسانی که اجسام فلزی درون بدن دارند استفاده شود.

بوتاکس:

موارد مقاوم و شدید که به روش های قبلی پاسخ ندادند کاندید مناسبی برای تزریق بوتاکس هستند. این روش به خصوص برای افزایش تعریق در ناحیه زیر بغل بسیار موثر است. در ناحیه آگزیلاری یا زیر بغل برای هر طرف ۱۵۰ تا ۳۰۰ واحد دیسپورت لازم است. برای کف دست، معمولاً برای هر دست بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ واحد لازم است. تزریق باید در عمق دو و نیم میلی متری پوست انجام شود فواصل تزریق باید یک سانتی متر باشد. ممکن است یک نفر یک یا دو بار در سال نیاز به تزریق بوتاکس داشته باشد.

دستگاه مایکروویو برای درمان عرق زیاد:

مکانیسم مایکروویو به جنبش درآوردن مولکولهای آب و ایجاد گرما است چون در افزایش تعریق مقدار زیادی آب درون مجاری غدد عرق وجود دارد، لذا با استفاده از دستگاه مایکروویو و به جنبش دراوردن مولکولهای آب و ایجاد گرما می توان مجاری قدرت عرق را تخریب و باعث کاهش تولید عرق شد. این دستگاه فقط برای درمان عرق زیاد ناحیه زیر بغل کاربرد دارد و در حال حاضر در ایران در دسترس نمی باشد.

دستگاه آر اف فرکشنال میکرونیدل برای درمان عرق زیاد:

در این روش یک دستگاه که سوزن های مخصوص دارد استفاده می شود. این سوزن ها وقتی وارد زیر پوست می شوند امواج رادیو فرکانسی از نوک آنها آزاد شده و باعث تخریب غدد عرق می شوند. این روش فقط برای ناحیه زیر بغل کاربرد دارد.

جراحی:

به عنوان آخرین روش وقتی با موارد بالا درمان موفقیت آمیز نباشد استفاده می شود. یک روش جراحی لیپوساکشن است. این روش فقط برای زیر بغل کاربرد دارد. روش دیگر قطع اعصاب مسئول تحریک غدد عرق ناحیه مبتلا می باشد. مشکل بزرگ این روش این است که در یک جای دیگر به طور جبرانی افزایش تعلیق ایجاد می شود. مثلاً وقتی اعصاب مسئول تحریک غدد عرق کف دست و پا را قطع کنیم محل افزایش تعریق کف دست و پا به بدن منتقل می شود و سطح پوست تنه عرق زیاد میکند.

نسخه اصلی مطلب علت و درمان عرق زیاد را در سایت دکتر محمد شیزرپور بخوانید.

---