شکاف کام یا لب شکری یکی از مشکلات مادرزادی است که در هنگام تولد در برخی نوزادان مشاهده می شود. این اختلال زمانی رخ می دهد که ساختار لب یا کام به طور کامل یا جزئی به هم نپیوندد، که می تواند باعث مشکلاتی در تغذیه، صحبت کردن و حتی رشد دندان ها شود. در حالی که شکاف لب و کام می تواند به صورت های مختلفی بروز کند، خوشبختانه با پیشرفت های پزشکی و جراحی، درمان های موثری برای اصلاح این وضعیت وجود دارد. در این مقاله، به بررسی علت های ایجاد شکاف کام یا لب شکری، عوارض ناشی از آن و روش های درمانی موجود خواهیم پرداخت تا آگاهی بیشتری درباره این مشکل و راهکارهای درمانی آن پیدا کنید.

آناتومی دهان و کام

کام، سقف دهان است که حفره های دهان و بینی را از هم جدا می کند و نقش حیاتی در گفتار، بلع و درک چشایی دارد. این ساختار شامل دو بخش است:

• کام سخت: بخش جلویی سقف دهان که از استخوان تشکیل شده و با غشای مخاطی پوشیده شده است. این قسمت با فراهم کردن سطحی محکم به جویدن و بلعیدن غذا کمک می کند.
• کام نرم: بخش عضلانی و انعطاف پذیر در پشت کام سخت که با جلوگیری از ورود غذا یا مایعات به حفره بینی در هنگام بلع، نقش مهمی ایفا می کند.

در مرکز کام نرم، زبان کوچک قرار دارد که در تولید برخی صداهای گفتاری و کمک به فرآیند بلع مؤثر است.

انواع شکاف کام

نوع شکاف	محل بروز
شکاف کام	سقف دهان (نرم و سخت کام)
شکاف لب	لب بالایی (سمت چپ، راست یا مرکز)
شکاف لب و کام	لب و سقف دهان
شکاف زیر مخاطی	سقف دهان (پنهان و زیر پوست)

علت شکاف کام در جنین

• عوامل محیطی : برخی عوامل محیطی مثل اعتیاد به سیگار و مشروبات الکلی ، تغذیه نا مناسب مادر در دوران بارداری و یا ابتلا مادر به بیماری دیابت ، کمبود اسید فولیک و ویتامین A ، مصرف برخی داروها در دوره بارداری ، مشکلات عصبی و استرس مادر در زمان بارداری موجب ایجاد شکاف کام می شود.
• عوامل ژنتیکی : در برخی افراد که والدین و یا خویشاوندان به این نقص دچار بودند ، امکان بروز این مشکل وجود دارد. همچنین بارداری در سنین بالا نیز از دیگر علل ابتلا به شکاف لب و کام می باشد.

علائم و نشانه های شکاف لب و کام

لب شکری از روی ظاهر نوزاد کاملا مشخص است و برخی علائم آن عبارتند از:

• شکاف کوچک در لب بالا (تک لب شکری) یا شکاف لب تا بینی
• شکاف در ناحیه حاشیه دهان
• تغییر در شکل و ظاهر لب و نیز ناحیه حاشیه دهان
• مشکلات در گفتار و تلفظ برخی صداها
• دشواری در مکیدن و جویدن و مشکلات تغذیه

تشخیص شکاف کام

سونوگرافی می تواند به تشخیص شکاف لب قبل از به دنیا آمدن نوزاد کمک کند. برخی از پزشکان سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی را پیشنهاد می دهند؛ زیرا می توانند نقایص مادرزادی خاصی مانند شکاف کام را نشان دهند که ممکن است در سونوگرافی استاندارد نشان داده نشود.

اگر شکاف قبل از تولد تشخیص داده نشود، معاینه فیزیکی دهان، بینی و کام در بدو تولد می تواند کمک کننده باشد. در برخی موارد، از تست های تشخیصی در تعیین و شناسایی دیگر ناهنجاری ها کمک گرفته خواهد شد.

مشکلات ناشی از شکاف کام و لب

• مشکلات دندان: تعداد دندان های این نوزادن کم یا زیاد است و برای درمان به خدمات ارتودنسی نیاز دارند. این مشکلات را معمولا در دندان های جلویی می بینید.
• مشکلات تغذیه: از آنجا که مانعی بین دهان و بینی وجود ندارد، هنگام شیر خوردن، شیر از بینی نوزاد خارج می شود.
• عفونت گوش: این اختلال زمینه را برای بروز عفونت های مکرر گوش میانی و شیپور استاش فراهم می کند. شیپور استاش در قسمت پشت بینی قرار گرفته است و تا ناحیه گوش میانی و گلو ادامه دارد. این عضو وظیفه حفظ تعادل بدن و خروج مایعات از گوش را برعهده دارد. در کودکانی که به عارضه شکاف کام مبتلا هستند، مایعات گوش آنها به درستی تخلیه نمی شوند. به همین دلیل در معرض عفونت گوش قرار می گیرند.
• مشکلات گفتاری: به دلیل شکافی که در لب و دهان وجود دارد، این نوزادان با مشکلات گفتاری نیز مواجه هستند و اصطلاحا تودماغی حرف می زنند.

عوارض شکاف کام در بزرگسالی

عوارض شکاف کام در بزرگسالی ممکن است شامل مشکلاتی در گفتار، تنفس و جویدن باشد. افراد مبتلا به شکاف کام ممکن است با مشکلات گفتاری مانند لکنت، نامفهوم بودن صدا یا ناتوانی در تولید برخی صداها روبه رو شوند. همچنین، ممکن است برای جویدن و بلعیدن غذا دچار مشکل شوند و از این رو نیاز به درمان های تخصصی مانند گفتار درمانی و جراحی ترمیمی داشته باشند. علاوه بر این، برخی افراد ممکن است با مشکلات زیبایی صورت، از جمله عدم تقارن لب ها یا بینی مواجه شوند که می تواند به بهبود خودآگاهی و اعتماد به نفس نیاز داشته باشد.

روش های پیشگیری از بروز شکاف لب و کام

• استفاده از مکمل های اسید فولیک

کمبود اسید فولیک با افزایش خطر تولد نوزاد مبتلا به شکاف لب و کام مرتبط است. اگرچه شواهد این نظریه کاملاً قوی نیستند، مصرف مکمل های اسید فولیک در دو ماه اول بارداری توصیه می شود. این دوره زمانی است که لب ها و سقف دهان جنین در حال شکل گیری هستند. بهتر است مقدار مصرف این مکمل ها را با پزشک خود مشورت کنید.

• مشاوره ژنتیک

اگر یکی از والدین یا فرزندی در خانواده به شکاف لب و کام مبتلا باشد، مشاوره ژنتیک قبل از بارداری ضروری است. این مشاوره می تواند به ارزیابی خطر و ارائه راهکارهای پیشگیرانه کمک کند. به یاد داشته باشید که وجود این نقص در والدین یا فرزند قبلی، شانس بروز آن در فرزند جدید را افزایش می دهد.

• سبک زندگی سالم

داشتن سبک زندگی سالم قبل از بارداری و همچنین در طول بارداری می تواند نقش مهمی در کاهش خطر بروز شکاف لب و کام داشته باشد. شناسایی و اصلاح عادت های ناسالم از جمله مصرف الکل و سیگار کشیدن بسیار مهم است.

• تغذیه مناسب

مصرف متعادل و متنوع مواد غذایی حاوی ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن در دوران بارداری بسیار مهم است. مصرف کافی ویتامین های گروه B، ویتامین A و مواد مغذی ضروری دیگر در سه ماهه اول بارداری می تواند از بروز نقص های مادرزادی جلوگیری کند.

درمان شکاف لب و کام

درمان شکاف کام، فقط جراحی می باشد. جراحی ترمیمی شکاف لب برای اصلاح حالت غیر نرمال و ایجاد عملکرد مناسب در دهان است. در ۲ تا ۳ ماهگی نوزاد و در شرایطی که او وزن و سلامتی مناسبی داشته باشد، می توان جراحی شکاف لب را انجام داد و جراحی شکاف کام اگر کودک در شرایط سلامتی کامل باشد و دچار بیماری مزمن و یا عفونت نیست، در یک سالگی می توان جراحی شکاف کام را انجام داد. این جراحی جزء جراحی های صورت می باشد.

شکاف لب و کام یک مشکل مادرزادی شایع است که در آن یک شکاف یا گپ در لب بالایی یا سقف دهان ایجاد می شود. این وضعیت زمانی رخ می دهد که بافت هایی که در تشکیل لب و کام دخالت دارند، به درستی در دوران جنینی به هم نمی پیوندند. شکاف لب ممکن است از یک شکاف کوچک شروع شده و تا یک گپ بزرگ که به بینی کشیده می شود، ادامه یابد، در حالی که شکاف کام می تواند بخشی از سقف دهان را درگیر کند. این شرایط معمولاً مشکلاتی را در تغذیه، تنفس و صحبت کردن به وجود می آورد. در برخی موارد، کودکان مبتلا به این اختلالات مشکلات شنوایی، عفونت های گوش و مسائل دندانی نیز دارند. مداخلات جراحی معمولاً در اوایل زندگی انجام می شود تا شکاف ها بسته شوند و درمان های تکمیلی مانند گفتار درمانی، ارتودنسی و مراقبت های دندانی ممکن است در طول رشد کودک مورد نیاز باشد. با مراقبت های پزشکی مناسب، بیشتر کودکان با این اختلالات زندگی سالمی خواهند داشت. برای اطلاعات بیشتر می توانید به سایت MedlinePlus یا موسسه ملی تحقیقات دندان و جراحی فک و صورت مراجعه کنید.

روش های جراحی ترمیم شکاف کام

• جراحی ترمیم باز

این عمل معمولا در 3 تا 6 ماهگی انجام می شود. در این جراحی، جراح با زدن برش هایی در دو طرف شکاف، فلپ های بافتی ایجاد می کند و سپس فلپ ها (شامل عضلات لب) را به هم می دوزد. این ترمیم به ظاهر، ساختار و عملکرد لب را طبیعی تر می کند. در صورت نیاز، همزمان با ترمیم اولیه، ترمیم بینی نیز انجام می شود.

• جراحی ترمیم بسته

این جراحی تا سن 12 ماهگی یا در صورت امکان زودتر انجام می شود. بسته به شرایط، از روش های مختلفی برای بستن شکاف کام و بازسازی سقف دهان استفاده می شود. جراح به ایجاد برش هایی در هر دو طرف شکاف می پردازد. بافت ها و ماهیچه ها را منظم و دوباره جابجا می کند، و سپس محل ترمیم را با بخیه می بندد.

مراحل جراحی و فرآیند ترمیم

قبل از جراحی، تیم پزشکی سلامت کلی نوزاد را ارزیابی کرده و گزینه های بیهوشی و مراقبت های بعد از عمل را با خانواده در میان می گذارد. آزمایش های لازم مانند آزمایش خون و تصویربرداری ممکن است انجام شود. عمل تحت بیهوشی عمومی صورت می گیرد تا نوزاد در طول جراحی بی درد و بی هوش باقی بماند. جراح با دقت ناحیه شکاف را علامت گذاری کرده و برش هایی ایجاد می کند تا به بافت های زیرین دسترسی یابد. سپس بافت ها به طور دقیق مرتب شده و به هم پیوند می خورند تا ظاهری طبیعی تر و متقارن تر ایجاد شود. از بخیه های ظریف و قابل حل برای بستن شکاف استفاده می شود تا جای زخم به حداقل برسد. در صورت نیاز، جراح ممکن است اصلاح بینی را نیز در همین حین انجام دهد. پس از جراحی، محل عمل با پانسمان استریل پوشانده می شود تا در دوران بهبودی محافظت شود.

مراقبت های بعد از عمل شامل پیگیری دقیق وضعیت نوزاد و ارائه دستورالعمل های مراقبتی به والدین است. قرار ملاقات های منظم برای بررسی روند بهبودی و رفع هرگونه مشکل برنامه ریزی می شود. جراحی شکاف لب بخشی از یک برنامه درمانی جامع است که شامل جلسات پیگیری و درمان های تکمیلی مانند گفتار درمانی می باشد.

عوارض بعد از عمل شکاف کام

عمل شکاف کام یک جراحی حساس است که برای درمان مشکلات مادرزادی یا آسیب های حاصل از تصادف انجام می شود. مانند هر عمل جراحی دیگر، این عمل نیز ممکن است عوارضی داشته باشد که با مراقبت های صحیح می توان آن ها را کاهش داد. در اینجا به برخی از عوارض رایج بعد از عمل شکاف کام و روش های پیشگیری از آن ها اشاره می کنیم:

• عفونت: عفونت در محل جراحی یکی از عوارض شایع است. برای جلوگیری از آن، مصرف داروهای آنتی بیوتیک تجویز شده و رعایت دقیق بهداشت دهان ضروری است.
• درد و تورم: درد و تورم معمولاً پس از عمل دیده می شود. استفاده از کمپرس سرد و مصرف داروهای مسکن می تواند به کاهش این علائم کمک کند.
• مشکل در بلع: به دلیل ورم و حساسیت ناحیه عمل، بیمار ممکن است در بلع غذا مشکل داشته باشد. خوردن غذاهای نرم و مایع در این مدت تسهیل کننده خواهد بود.
• اختلال در گفتار: برخی بیماران پس از جراحی ممکن است مشکلاتی در گفتار داشته باشند که نیاز به درمان های گفتاری و تمرینات مخصوص دارد.
• بازگشت شکاف: در موارد نادر، شکاف ممکن است دوباره باز شود. برای پیشگیری، رعایت مراقبت های بعد از عمل ضروری است و در صورت نیاز، جراحی ترمیمی انجام می شود.
• آسیب به دندان ها یا لثه ها: در حین جراحی ممکن است دندان ها یا لثه ها آسیب ببینند. برای پیشگیری، بررسی های دندان پزشکی قبل و بعد از عمل اهمیت دارد.

بخیه شکاف کام

بخیه هایی که معمولاً برای ترمیم شکاف کام استفاده می شوند عبارتند از:

1. بخیه های قابل جذب (Absorbable Sutures): این نوع بخیه ها خود به خود جذب بدن می شوند و نیازی به برداشتن ندارند. از معروف ترین انواع این بخیه ها می توان به پلی گلیکولیک اسید (PGA)، پلی لاکتیک (PLLA) و کتگوت (Catgut) اشاره کرد.
2. بخیه های غیرقابل جذب (Non-Absorbable Sutures): این نوع بخیه ها نیاز به برداشتن دارند و معمولاً برای ترمیم های عمیق تر یا در قسمت هایی که ممکن است نیاز به استحکام بیشتری داشته باشند، استفاده می شوند. نایلون و پروپیلن از رایج ترین انواع بخیه های غیرقابل جذب هستند.

این بخیه ها بسته به نوع جراحی، محل ترمیم و نیاز به بهبودی سریع یا دائمی انتخاب می شوند.

مراقبت های پس از جراحی ترمیم شکاف کام

• تغذیه: تا زمان هوشیاری کامل، از تغذیه بیمار خودداری کنید. در اطفال، مایعات تنها با دستور پزشک تجویز می شود.
• مراقبت از محل ترمیم: هنگام تغذیه، از آلودگی محل ترمیم جلوگیری کنید. در صورت آلودگی، محل را با سرم شسته و پانسمان مجدد انجام دهید.
• دستکاری محل: از دستکاری محل ترمیم خودداری کرده و آموزش های لازم برای جلوگیری از دسترسی کودک به محل ترمیم داده می شود.
• ممانعت از مکیدن شست: از مکیدن شست کودک جلوگیری کنید.
• پانسمان و شستشو: روزانه دو بار پانسمان را بردارید، محل را با سرم شسته و از پمادهای تجویز شده استفاده کرده و پانسمان کنید.
• برداشتن بخیه ها: بخیه ها ۵ تا ۷ روز پس از عمل برداشته می شود و پس از آن نیازی به پانسمان نیست.
• داروها: داروهای خوراکی و مکمل های ویتامینی را طبق دستور پزشک ادامه دهید.
• ماساز پس از هفته دوم: از هفته دوم پس از عمل، ماساژ به طور منظم آموزش داده می شود تا بهبودی و شکل گیری بهتر لب تسریع شود.

هزینه عمل جراحی شکاف کام در اصفهان

هزینه عمل شکاف کام بستگی زیادی به شهرت و تبحر پزشک خواهد داشت. علاوه بر دستمزد پزشک، موارد زیر نیز می توانند در تعیین هزینه عمل شکاف کام نقش داشته باشند:

1. هزینه بیمارستان و بستری نوزاد
2. هزینه جراحی های اضافی
3. هزینه های مربوط به ارتودنسی
4. شدت عارضه

سوالات متداول

• آیا شکاف کام و لب دوباره اتفاق می افتد؟

اکثر موارد شکاف لب یا کام یکباره است و بعید است که شما فرزند دیگری با این عارضه داشته باشید. اگر قبلاً کودکی با این عارضه داشته اید، خطر ابتلا کودک دیگر با شکاف لب یا کام بین ۲ تا ۸ درصد است.

• بهترین سن برای جراحی ترمیم شکاف لب و کام

معمولا بهترین سن برای جراحی لب، 3 الی 5 ماهگی و بهترین سن برای جراحی کام، از 9 الی یک سالگی است.

• چرا کودکانی که دارای شکاف لب و کام هستند مشکلات دندانپزشکی زیادی دارند؟

کودکانی که شکاف لب و کام دارند بیشتر مستعد پوسیدگی دندان هستند و غالباً دندانهای غایب ، اضافی ، ناقص یا جابجا شده دارند در ضمن فک بالای این بیماران رشد نمی کند و همچنین دارای جلوزدگی فک پایین هستند، در نتیجه نیاز به درمانهای دندانپزشکی و ارتودنسی در بیماران شکاف لب و کام زیاد است.

• شکاف کام چگونه بر رشد کودک تأثیر می گذارد؟

نوزادان دارای شکاف کام به طور کلی در مکیدن و بلع دچار مشکل خواهند بود و بیشتر مستعد ابتلا به عفونت گوش هستند که ممکن است بر شنوایی تأثیر بگذارد.

• مدت زمان عمل شکاف کام چقدر است؟

فرایند عمل بین ۱ تا ۲ ساعت زمان نیاز دارد و عمل سخت یا پیچیده ای برای کودک شما نخواهد بود.

• آیا جای عمل لب شکری در صورت نوزاد باقی میماند؟

جراحی شکاف لب، به خوبی می تواند ناهنجاری را اصلاح کند و معمولاً کمترین جای زخم را بر جای می گذارد.

نسخه اصلی مطلب شکاف کام یا لب شکری چیست و چگونه درمان میشود؟ را در سایت دکتر شهریار لقمانی بخوانید.

---