چرا زانو تغییر شکل پیدا میکند؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

زانو از سه استخوان اصلی تشکیل شده است: استخوان فمور (استخوان ران)، استخوان تیبیا (استخوان درشت نی)، استخوان پاتلا ( کشکک زانو یا همان کاسه ی زانو). علاوه بر این استخوان ها ساختارهایی مانند غضروف ها، تاندون ها و رباط ها نیز وجود دارند که موجب تسهیل حرکت، پایداری و مقاومت زانو در مقابل نیروهای مختلف می شوند. مفصل زانو خود متشکل از دو مفصل است که یکی بین استخوان درشت نی و استخوان ران و دیگری بین استخوان کشکک زانو و استخوان ران ایجاد می شود. زمانی که شکل یکی از این دو مفصل در زانو دچار تغییر غیرطبیعی شود ممکن است در نهایت منجر به شکل غیرطبیعی در زانو شوند.

تغییر شکل غیرطبیعی زانو

در تغییر شکل غیرطبیعی زانو ناشی از مفصل استخوان ران- کشکک فرد احساس می کند که کاسه ی زانو در حال لغزش است یا از محل خود جابجا شده است. این حالت را ناپایداری پاتلار (patellar instability) نیز گویند. در تغییر شکل زانو ناشی از مفصل بین استخوان درشت نی- استخوان ران، زاویه ی غیرطبیعی بین اجزای بیان شده ایجاد می شود که این زاویه ی غیرطبیعی می تواند منجر به ایجاد فشار نامتناسب و نامتعادل به بخش های مختلف زانو شود. در صورتی که نیروی وارده بر بخش های مختلف زانو متعادل پخش نشوند فرد مستعد به ایجاد آرتروز زانو و دررفتگی زانو می شود. تغییر شکل زانو ممکن است در افراد ورزشکار و غیرورزشکار ایجاد شود اما زمانی که در افراد ورزشکار که ورزش های سنگین مانند دوندگی یا ورزش های پربرخورد وجود داشته باشد ممکن است منجر به دردهای شدید و کاهش عملکرد زانو شود و این افراد را از فعالیت های ورزشی یا روزانه محروم کند.

در صورتی که تغییر شکل زانو به دلیل ارتباط نامتناسب بین دو استخوان درشت نی و استخوان ران باشد ممکن است پا دو شکل به خود بگیرد:

1. پای ضربدری (genu valgum): در این حالت اگر فردی در هنگام ایستادن صاف، پاهای خود را به هم بصورت جانبی به هم متصل کند و زانوها به هم برخورد کنند، مچ دو پا از هم فاصله دارند و با هم تماس پیدا نمی کنند.
2. پای پرانتزی (genu varus): پای پرانتزی زمانی ایجاد می شود که فرد در هنگام ایستادن صاف، پاهای خود را به هم بصورت جانبی به هم متصل کند و مچ دو پا به هم برخورد کنند اما دو مفصل زانو از هم فاصله دارند و با هم تماس پیدا نمی کنند. در این حالت دو پا شکل پرانتز پیدا می کنند.

دلایل ایجاد پای ضربدری چیست؟

برای ایجاد پای ضربدری دلایل مختلفی مانند مشکلات متابولیکی مرتبط با استخوان یا بیماری های ژنی وجود دارند. بطور کلی پای ضربدری در اثر یک مشکل خوش خیم در کودکی ایجاد می شود و بیشتر به شانس وابسته است. با این حال ممکن است سابقه ی خانوادگی در ایجاد آن تاثیرگذار باشد. از دلایل ایجادm پای ضربدری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• چاقی
• آسیب فیزیکی به پاها
• بیماری هایی که پا را درگیر می کنند
• آرتروز زانو
• کمبود ویتامین D و کلسیم (بیماری راشیتیسم)

دلایل ایجاد پای پرانتزی چیست؟

برای ایجاد پای پرانتزی دلایل مختلفی را می توان بیان کرد که از جمله ی انها میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

1. فرایند رشد و نمو طبیعی بدن: با رشد و نمو طبیعی بدن، بخش های مختلف بدن با سرعت های مختلفی رشد می کنند که در نتیجه ی آن می توان شاهد بود که بخش های مختلف بدن ظاهر نامتوازنی دارند. به طور کلی در سنین زیر 2 سالگی پای پرانتزی یک پدیده ی طبیعی است که معمولا خود بخود رفع می شود.
2. بیماری بلونت (Blount's Disease): در این بیماری که هم کودکان و هم بزرگسالان را می تواند درگیر کند یک صفحه ی استخوانی غیرطبیعی در بالای استخوان درشت نی ایجاد می شود.
3. راشیتیسم: اگرچه با پیشرفت جوامع میزان این بیماری در حال کاهش است با این حال در مناطقی از جهان ممکن است افراد را درگیر کند. در طی این بیماری به دلیل کمبود ویتامین دی یا کلسیم استخوان ها فرایند رشد طبیعی را نمی توانند طی کنند و دچار تغییر شکل می شوند.
4. آرتروز زانو: در سنین بزرگسالی، پای پرانتزی می تواند در اثر استئوآرتریت یا آرتروز زانو ایجاد شود. در صورتی که تخریب غضروف زانو در سمت درونی زانو بیشتر از بخش بیرونی زانو باشد می تواند منجر به پای پرانتزی شود.

بنابر موارد ذکرشده، تغییر شکل زانو که به دو شکل اصلی پای پرانتزی و پای ضربدری مشاهده می شود می تواند هم کودکان و هم بزرگسالان را درگیر نماید. برای درمان زانوی تغییر شکل یافته روش های مختلفی وجود دارند که بنا به شرایط و نوع آسیب زانو می توان آنها را به کار برد.